nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie
zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli ją kopiujesz, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo!
Polska Izba Książki
Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl
ISBN 978-83-8057-207-2
Wydawnictwo Debit Sp. z o.o.
ul. Fitelberga 1, 40-588 Katowice, tel. 32 782 64 77, fax 32 253 77 28
Zapraszamy do księgarni internetowej na naszej stronie: www.wydawnictwo-
debit.pl
www.facebook.com/WydawnictwoDebit,
www.instagram.com/wydawnictwodebit
Skład wersji elektronicznej:
konwersja.virtualo.pl
Spis treści
PRZEDMOWA
ADA LOVELACE • MATEMATYCZKA
ALEK WEK • SUPERMODELKA
ALFONSINA STRADA • KOLARKA
ALICIA ALONSO • BALERINA
AMEENAH GURIB-FAKIM • PREZYDENT I UCZONA
AMELIA EARHART • LOTNICZKA
AMNA AL HADDAD • SZTANGISTKA
ANN MAKOSINSKI • WYNALAZCZYNI
ANNA POLITKOWSKA • DZIENNIKARKA
ARTEMISIA GENTILESCHI • MALARKA
ASHLEY FIOLEK • ZAWODNICZKA MOTOCROSSOWA
ASTRID LINDGREN • PISARKA
AUNG SAN SUU KYI • DZIAŁACZKA POLITYCZNA
BALKISSA CHAIBOU • AKTYWISTKA
BRENDA CHAPMAN • REŻYSERKA
CHOLITAS • GRUPA WSPINACZKOWA
CLAUDIA RUGGERINI • PARTYZANTKA
COCO CHANEL • PROJEKTANTKA MODY
CORA CORALINA • POETKA I PIEKARKA
COY MATHIS • UCZENNICA SZKOŁY PODSTAWOWEJ
ELŻBIETA I • KRÓLOWA
EUFROSINA CRUZ • AKTYWISTKA I DZIAŁACZKA POLITYCZNA
EVA „EVITA” PERÓN • DZIAŁACZKA POLITYCZNA
FADUMO DAYIB • DZIAŁACZKA POLITYCZNA
FLORENCE NIGHTINGALE • PIELĘGNIARKA
FRIDA KAHLO • MALARKA
GRACE HOPPER • INFORMATYCZKA
GRACE O’MALLEY • PIRATKA
HARRIET TUBMAN • BOJOWNICZKA O WOLNOŚĆ
HATSZEPSUT • FARAON
HELEN KELLER • DZIAŁACZKA SPOŁECZNA
HILLARY RODHAM CLINTON • KANDYDATKA NA URZĄD
PREZYDENTA
HYPATIA • MATEMATYCZKA I FILOZOFKA
IRENA SENDLEROWA • BOHATERKA WOJENNA
ISABEL ALLENDE • PISARKA
JACQUOTTE DELAHAYE • PIRATKA
JANE AUSTEN • PISARKA
JANE GOODALL • PRYMATOLOŻKA
JESSICA WATSON • ŻEGLARKA
JILL TARTER • ASTRONOMKA
JINGŪ • CESARZOWA
JOAN JETT • GITARZYSTKA
JULIA CHILD • MISTRZYNI KUCHNI
KATARZYNA II WIELKA • CARYCA
KATE SHEPPARD • SUFRAŻYSTKA
KLEOPATRA • FARAON
LAKSZMI BAI • KRÓLOWA I WOJOWNICZKA
LELLA LOMBARDI • ZAWODNICZKA FORMUŁY 1
LOZEN • WOJOWNICZKA
MAE C. JEMISON • ASTRONAUTKA I LEKARKA
MALALA YOUSAFZAI • AKTYWISTKA
MANAL ASZ-SZARIF • OBROŃCZYNI PRAW KOBIET
MARGARET HAMILTON • PROGRAMISTKA
MARGARET THATCHER • PREMIER
MARGHERITA HACK • ASTROFIZYCZKA
MARIA CALLAS • ŚPIEWACZKA OPEROWA
MARIA MONTESSORI • LEKARKA I PEDAGOŻKA
MARIA REICHE • ARCHEOLOŻKA
MARIA SYBILLA MERIAN • PRZYRODNICZKA
MARIA SKŁODOWSKA-CURIE • FIZYCZKA I CHEMICZKA
MARY ANNING • PALEONTOLOŻKA
MARY EDWARDS WALKER • CHIRURG
MARY KOM • PIĘŚCIARKA
MATILDE MONTOYA • LEKARKA
MAUD STEVENS WAGNER • TATUAŻYSTKA
MAYA ANGELOU • PISARKA
MAYA GABEIRA • SURFERKA
MELBA LISTON • PUZONISTKA
MICHAELA DEPRINCE • BALERINA
MICHELLE OBAMA • PRAWNICZKA I PIERWSZA DAMA
MILLO CASTRO ZALDARRIAGA • PERKUSISTKA
MIRIAM MAKEBA • AKTYWISTKA I WOKALISTKA
MISTY COPELAND • BALERINA
NANCY WAKE • AGENTKA WYWIADU
NANNY Z LUDU MARONÓW • KRÓLOWA
NELLIE BLY • REPORTERKA
NETTIE STEVENS • GENETYCZKA
NINA SIMONE • WOKALISTKA
POLICARPA SALAVARRIETA • SZPIEG
RITA LEVI MONTALCINI • UCZONA
ROSA PARKS • AKTYWISTKA
RUTH BADER GINSBURG • SĘDZIA SĄDU NAJWYŻSZEGO
RUTH HARKNESS • PODRÓŻNICZKA
SEON DUK • KRÓLOWA
SERENA I VENUS WILLIAMS • TENISISTKI
SIMONE BILES • GIMNASTYCZKA
SIOSTRY BRONTË • PISARKI
SIOSTRY MIRABAL • AKTYWISTKI
SONITA ALIZADEH • RAPERKA
SYLVIA EARLE • OCEANOLOŻKA
TAMARA ŁEMPICKA • MALARKA
VIRGINIA WOOLF • PISARKA
WANG ZHENYI • ASTRONOMKA
WANGARI MAATHAI • AKTYWISTKA
WILMA RUDOLPH • LEKKOATLETKA
XIAN ZHANG • DYRYGENTKA
YAA ASANTEWAA • KRÓLOWA WOJOWNICZKA
YOKO ONO • ARTYSTKA
YUSRA MARDINI • PŁYWACZKA
ZAHA HADID • ARCHITEKTKA
UWIERZYLI W NAS
ILUSTRATORKI
PODZIĘKOWANIA
O AUTORKACH
Do młodych buntowniczek ze wszystkich stron świata:
wyzwólcie marzenia,
mierzcie wysoko,
stawiajcie opór,
a w chwilach zwątpienia
pamiętajcie:
macie rację.
• PRZEDMOWA •
Ta książka pozostanie dla nas wyjątkowa z wielu powodów. Niektóre są
oczywiste: rekordowa suma pieniędzy, którą zgromadziłyśmy dzięki zbiórce
internetowej (ponad milion dolarów! Opowieści na dobranoc dla młodych
buntowniczek to najhojniej sfinansowana oryginalna publikacja w dziejach
crowdfundingu), zadziwiająca liczba sponsorów z ponad siedemdziesięciu
krajów i zaszczyt współpracowania z dziesiątkami niebywale uzdolnionych
artystek z całego świata.
Są też powody mniej oczywiste. Doniesienia od przyszłych rodziców, że
to pierwsza książka, którą kupili swoim córkom. Od znajomej, która
wyznała, że dzięki tej kampanii odważyła się rozpocząć pracę nad bliskim jej
sercu projektem, od dawna odkładanym na później z obawy przed porażką.
E-mail od pewnej mamy nieposiadającej się z radości, że oto dostaje do ręki
książkę, która pomoże jej dzielić się z trzema synami swoim
światopoglądem, nie tylko z perspektywy matki, ale i kobiety. I wreszcie
powód najważniejszy: olbrzymie zaufanie, które okazali nam darczyńcy.
Kobiety niezbyt często doświadczają takiego zaufania. Nie bagatelizujemy
tego. Jak byśmy mogły? Większości niezwykłych kobiet przedstawionych
w tej książce nikt nie udzielił takiego kredytu. Bez względu na wagę ich
odkryć, śmiałość poczynań czy stopień geniuszu nieustannie
je deprecjonowano, pomijano, a w niektórych przypadkach niemal
wymazywano z kart historii.
To ważne, by dziewczynki rozumiały, jakie będą się przed nimi piętrzyć
przeszkody. I ważne, by miały świadomość, że można je pokonać. Że nie
tylko zdołają wymyślić, jak przezwyciężyć trudności, ale wręcz
nieodwołalnie je zlikwidują, tak by kolejne pokolenia już się na nie nigdy nie
natknęły. Tak właśnie uczyniły wybitne kobiety z kart tej książki.
Każda z tych stu historii dowodzi, że wierząc w coś całym sercem,
zyskujemy siłę, by zmieniać świat.
Niech te śmiałe pionierki staną się dla nas inspiracją. Niech ich portrety
zaszczepią w naszych córkach niezachwiane przekonanie, że piękno
przejawia się w każdej kobiecie, niezależnie od wymiarów, koloru skóry czy
wieku. Niech każda czytelniczka dowie się, że największym sukcesem jest
życie pełne zapału, ciekawości i wielkoduszności. Codziennie
przypominajmy sobie, że mamy prawo do szczęścia i szalonych poszukiwań.
Skoro trzymasz już w dłoniach tę książkę, my z nadzieją i entuzjazmem
myślimy o świecie, który wspólnie budujemy. Świecie, w którym granic
marzeń i inicjatyw nie wyznacza płeć. Świecie, w którym każda z nas może
stwierdzić bez wahania: jestem wolna.
Dziękujemy, że ruszasz z nami w tę drogę.
Elena Favilli
Francesca Cavallo
• ADA LOVELACE •
MATEMATYCZKA
Dawno temu żyła dziewczyna o imieniu Ada, która uwielbiała maszyny.
Zachwycała ją też myśl o lataniu.
Badała ptaki, żeby określić doskonałą proporcję między rozpiętością
skrzydeł a ciężarem ciała. Sprawdzała wytrzymałość różnych materiałów
i przetestowała wiele konstrukcji. Choć nigdy nie poszybowała jak ptak,
pozostawiła po sobie piękny zbiór szkiców zatytułowany Flyology, w którym
zawarła wyniki swoich badań.
Kiedyś Ada wybrała się na bal. Poznała tam mrukliwego starego
matematyka, który nazywał się Charles Babbage. Sama była genialną
matematyczką i szybko się zaprzyjaźnili. Charles zaprosił Adę do siebie,
żeby pokazać jej urządzenie, które wynalazł. Nazwał je maszyną różnicową.
Przy pomocy tego urządzenia można było dodawać i odejmować. Nikt nie
wymyślił wcześniej niczego podobnego.
Ada połknęła bakcyla.
– A gdybyśmy tak zbudowali maszynę do bardziej skomplikowanych
obliczeń? – spytała. Z zapałem przystąpili do pracy. Urządzenie było wielkie
i wymagało użycia olbrzymiego silnika parowego.
Adzie to nie wystarczyło.
– A gdyby ta maszyna umiała odtwarzać muzykę i wskazywać nie tylko
liczby, ale też litery?
Mówiła o komputerze, dziesiątki lat przed wynalezieniem współczesnych
urządzeń!
Tak oto Ada napisała pierwszy program komputerowy w historii.
URODZONA 10 GRUDNIA 1815, ZMARŁA 27 LISTOPADA 1852
WIELKA BRYTANIA
„CZAS POKAŻE, ŻE MÓJ MÓZG
TO COŚ WIĘCEJ NIŻ ŚMIERTELNA TKANKA”.
– ADA LOVELACE
ILUSTRACJA:
ELISABETTA STOINICH
• ALEK WEK •
SUPERMODELKA
Była raz sobie dziewczyna o imieniu Alek. Każdego dnia, gdy wracała
pieszo ze szkoły, zatrzymywała się przy mangowcu, żeby się posilić
świeżymi owocami.
W jej domu nie było bieżącej wody ani prądu. Po wodę musiała chodzić
do studni, ale jej rodzina wiodła szczęśliwe, choć proste życie.
Pewnego dnia wybuchła straszna wojna i życie dziewczyny zmieniło się
całkowicie. Nad miastem zawyły syreny i cała rodzina Alek musiała uciekać.
Trwała pora deszczowa, rzeka wystąpiła z brzegów, a mosty znalazły się
pod wodą. Alek nie umiała pływać i bała się, że utonie, ale mama pomogła
jej przedostać się bezpiecznie na drugą stronę. Podczas tułaczki mama Alek
wymieniała torebki soli na jedzenie i paszporty, ponieważ nie mieli
pieniędzy. Szczęśliwie udało im się wydostać z ogarniętego wojną kraju
i dotrzeć do Londynu.
Pewnego dnia zaczepił ją w parku łowca talentów ze słynnej agencji
modelek. Alek tak bardzo mu się spodobała, że zapragnął ją zatrudnić. Jej
mama w ogóle nie chciała o tym słyszeć, ale że agent nalegał, w końcu
ustąpiła.
Oryginalna uroda, która wyróżniała Alek spośród innych modelek,
wywołała sensację w świecie mody.
Alek chciałaby powiedzieć dziewczynom z całego świata: „Jesteś piękna.
Masz prawo być inna, masz prawo być nieśmiała. Wcale nie musisz być taka
jak wszyscy”.
URODZONA 16 KWIETNIA 1977
SUDAN
„GDY PIĘKNO POCHODZI
Z WNĘTRZA, NIKT GO
NIE PODWAŻY”.
– ALEK WEK
ILUSTRACJA:
BIJOU KARMAN
• ALFONSINA STRADA •
KOLARKA
Była raz sobie dziewczyna, która pędziła na rowerze tak szybko, że aż się
za nią kurzyło.
– Nie tak prędko, Alfonsino! – krzyczeli przerażeni rodzice.
Za późno – śmignęła i tyle ją widzieli.
Kiedy wychodziła za mąż, jej rodzina liczyła, że porzuci wariackie
marzenia o kolarstwie. Nic z tego. W dniu ślubu mąż podarował jej nowiutki
rower wyścigowy. Przeprowadzili się do Mediolanu i Alfonsina rozpoczęła
wyczynowe treningi.
Była tak silna i szybka, że po kilku latach wystartowała w Giro d’Italia,
jednym z najtrudniejszych wyścigów kolarskich świata. Wcześniej nie
odważyła się na to żadna kobieta. „Na pewno jej się nie uda” – mówili
wszyscy. Ale Alfonsiny już nie dało się zatrzymać.
Wyścig był długi i wyczerpujący i składał się z dwudziestu jeden
całodniowych etapów po najbardziej stromych górskich drogach Europy.
Z dziewięćdziesięciu zawodników tylko trzydziestu dojechało do mety,
a wśród nich znalazła się Alfonsina. Powitano ją jak bohaterkę.
Rok później nie dopuszczono jej do startu. „Giro d’Italia jest dla
mężczyzn” – oznajmili organizatorzy. Mylili się, sądząc, że to ją
powstrzyma.
I tak wzięła udział w wyścigu i ustanowiła rekord prędkości, który pobito
dopiero po 26 latach, chociaż jechała na ważącym 20 kilogramów rowerze
bez przerzutek!
Na pewno uradowałaby ją wieść, że od tamtej pory wiele się zmieniło.
Kolarstwo kobiece jest dziś szalenie popularne, a nawet stało się dyscypliną
olimpijską.
URODZONA 16 MARCA 1891, ZMARŁA 13 WRZEŚNIA 1959
WŁOCHY
„MOJEGO ROWERU
NIC NIE ZATRZYMA”.
– ALFONSINA STRADA
ILUSTRACJA:
CRISTINA PORTOLANO
• ALICIA ALONSO •
BALERINA
Prawie sto lat temu przyszła na świat dziewczynka, która została wybitną
baleriną, choć była niewidoma.
Na imię miała Alicia.
Najpierw miała zdrowe oczy, wspaniale tańczyła i właśnie rozpoczynała
wielką karierę, gdy zachorowała. Jej wzrok coraz bardziej się pogarszał.
Całymi miesiącami musiała leżeć nieruchomo w łóżku, ale że nie mogła żyć
bez baletu, tańczyła, jak umiała: „Tańczyłam w wyobraźni. Ociemniała,
nieruchoma, przykuta do łóżka nauczyłam się roli Giselle”.
Pewnego dnia primabalerina słynnego nowojorskiego zespołu baletowego
doznała tak poważnego urazu, że nie mogła wystąpić w spektaklu.
Poproszono Alicię, by ją zastąpiła. Już wtedy niedowidziała, ale jak mogła
odmówić? Okazało się, że to balet Giselle!
Gdy zaczęła tańczyć, publiczność z miejsca ją pokochała.
Tańczyła z ogromnym wdziękiem i bez wahania, choć ledwo widziała.
Przyuczyła swoich partnerów scenicznych, by w porę stawali dokładnie tam,
gdzie trzeba.
Jej styl był tak niepowtarzalny, że zaproszenia dla niej i jej zespołu płynęły
z całego świata. Ale marzeniem Alicii było sprowadzenie tańca klasycznego
do ojczyzny, na Kubę.
Po licznych wojażach w końcu się to udało i zaczęła uczyć baletu
w rodzinnym kraju. Założyła Zespół Baletowy Alicii Alonso znany później
jako Ballet Nacional de Cuba.
URODZONA 21 GRUDNIA 1921
KUBA
„TANCERZE POWINNI CZERPAĆ
ZE WSZYSTKICH DZIEDZIN SZTUKI”.
– ALICIA ALONSO
ILUSTRACJA:
ANA JUAN
• AMEENAH GURIB-FAKIM •
PREZYDENT I UCZONA
Na wyspie Mauritius pośród wód Oceanu Indyjskiego żyła sobie
dziewczyna, która chciała wiedzieć wszystko o roślinach. Na imię miała
Ameenah.
Ameenah studiowała różnorodność biologiczną.
Przebadała setki roślin leczniczych i aromatycznych: ziół i kwiatów.
Poznawała ich właściwości i wyprawiała się na wieś, gdzie pod kierunkiem
uzdrowicieli zgłębiała wiedzę o roślinach wykorzystywanych podczas
miejscowych obrzędów.
Dla Ameenah rośliny były jak przyjaciele.
Najbardziej lubiła baobab, bo jest taki pożyteczny: gromadzi wodę w pniu,
jego liście mogą leczyć zakażenia, a owoc zawiera więcej białka niż ludzkie
mleko.
Ameenah sądziła, że od roślin można się wiele nauczyć. Na przykład
od jednej z odmian styrakowca: „Liście styrakowca występują w różnych
kształtach i rozmiarach. Zwierzęta nie jadają roślin, których nie rozpoznają,
więc na ogół nie tykają tego drzewa. Sprytnie, prawda?”.
Ameenah patrzyła na rośliny jak na żywe laboratoria biologiczne, pełne
istotnych wskazówek dla ludzi i wszelkich innych gatunków. „Każdy
wycięty las to stracone laboratorium, które nigdy, przenigdy nie zostanie
odbudowane”.
Ameenah Gurib wygrała wybory prezydenckie na Mauritiusie i co dzień
staje w obronie praw wszystkich mieszkańców swojego kraju: ludzi, zwierząt
i, rzecz jasna, roślin.
URODZONA 17 PAŹDZIERNIKA 1959
MAURITIUS
„NIEPOZORNE ROŚLINY
SKRYWAJĄ ZADZIWIAJĄCE TAJEMNICE”.
– AMEENAH GURIB-FAKIM
ILUSTRACJA:
GERALDINE SY
• AMELIA EARHART •
LOTNICZKA
Kiedyś pewna dziewczyna o imieniu Amelia zaoszczędziła dość pieniędzy,
by kupić sobie żółty samolot.
Nazwała go Kanarkiem.
Kilka lat później jako pierwsza kobieta przeleciała samotnie nad Oceanem
Atlantyckim. Lot był niebezpieczny. Małą maszyną targały wichury i burze
lodowe. Amelia żywiła się sokiem pomidorowym, który popijała z puszki
przez słomkę. Po niespełna piętnastu godzinach wylądowała na polu
w Irlandii Północnej, ku sporemu zaskoczeniu stada krów.
– Panienka z daleka? – spytał farmer.
– Aż z Ameryki! – zaśmiała się Amelia.
Uwielbiała latać i robić to, czego nikt inny dotąd nie zrobił.
W końcu przyszedł czas na największe wyzwanie: Amelia zapragnęła
zostać pierwszą kobietą, która obleci dookoła świat.
Mogła wziąć tylko małą torbę, ponieważ potrzebowała mnóstwo miejsca
na zapasy paliwa. Jej długi lot przebiegał pomyślnie. Miała wylądować
na małej wysepce Howland, ale nigdy tam nie dotarła. Podczas ostatniej
rozmowy radiowej powiedziała, że przelatuje przez chmury i kończy jej się
paliwo. Jej samolot zaginął gdzieś nad Pacyfikiem i nigdy go nie
odnaleziono.
Przed wylotem napisała: „Jestem świadoma zagrożeń. Chcę tego dokonać,
bo chcę tego dokonać i kropka. Kobiety muszą próbować tego samego,
co mężczyźni. Jeśli im się nie uda, to niepowodzenie musi stać się
wyzwaniem dla ich następczyń”.
URODZONA 24 LIPCA 1897, ZMARŁA PRAWDOPODOBNIE W LIPCU 1937
STANY ZJEDNOCZONE
„PRZYGODA SAMA W SOBIE WARTA JEST ZACHODU”.
– AMELIA EARHARTT
ILUSTRACJA:
GIULIA FLAMINI
• AMNA AL HADDAD •
SZTANGISTKA
Była sobie dziennikarka o imieniu Amna. Amna nie czuła się szczęśliwa.
Miała nadwagę i nie najlepszą kondycję. Pewnego dnia powiedziała sobie:
„Stać cię na znacznie więcej. Zrób coś. Ruszaj na spacer”.
Jak powiedziała, tak zrobiła.
Spacerowanie tak jej się spodobało, że zapragnęła czegoś więcej. Zaczęła
biegać na długie dystanse i trenować biegi sprinterskie. Ćwiczyła na siłowni,
a gdy odkryła sztangę, od razu wiedziała, że to coś dla niej.
Życie Amny całkowicie się odmieniło, gdy Międzynarodowa Federacja
Podnoszenia Ciężarów zezwoliła muzułmankom na rywalizowanie w strojach
osłaniających całe ciało. Amna wystartowała w zawodach w Europie
i Ameryce i została idolką młodych muzułmanek z całego świata.
– Podoba mi się moja siła – mówi Amna. – Dziewczyna może być równie
silna jak chłopak albo nawet silniejsza!
Tak pokochała podnoszenie ciężarów, że zaczęła przygotowania
do Igrzysk Olimpijskich w Rio.
Według Amny każdy może znaleźć dyscyplinę dla siebie i zacząć ją
trenować.
– Bez względu na wiek, wyznanie i pochodzenie, bo sport służy każdemu
– mówi. – Sport łączy narody i niesie pokój na świecie. Jakiekolwiek cię
czekają wyzwania, nigdy nie porzucaj swojego marzenia. Im bardziej się
starasz, tym bliżej jesteś celu. Kiedy świat rzuca ci kłody pod nogi, po prostu
je podnieś!
URODZONA 21 PAŹDZIERNIKA 1989
ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE
„NIKT MI NIE BĘDZIE MÓWIŁ,
CO MI WOLNO, A CZEGO NIE”.
– AMNA AL HADDAD
ILUSTRACJA:
ELINE VAN DAM
Tytuł oryginału: Good Night Stories for Rebel Girls Copyright © 2016 by Timbuktu Labs, Inc. Z angielskiego przełożyła Ewa Borówka Copyright © 2017 for the Polish edition by Wydawnictwo Debit Copyright © 2017 for the Polish translation by Wydawnictwo Debit Cytat z „Fal” Virginii Woolf w przekładzie Lecha Czyżewskiego Cytat z „Dumy i uprzedzenia” Jane Austen w przekładzie Magdaleny Gawlik- Małkowskiej Nadzór edytorski, nadzór artystyczny: Francesca Cavallo i Elena Favilli Projekt okładki: Pemberley Pond Projekt graficzny: Cori Johnson Wykonanie okładki polskiego wydania: Monika Drobnik-Słocińska Redakcja: Ewa Penksyk-Kluczkowska Korekta: Aleksandra Mól, Magdalena Bargłowska Firma Timbuktu Labs szanuje własność intelektualną. Prawo autorskie promuje twórcze myślenie, sprzyja różnorodności światopoglądowej, krzewi wolność słowa i kształtuje żywą kulturę. Dziękujemy za zakup oryginalnego wydania tej książki i przestrzeganie prawa autorskiego, czyli powstrzymanie się przed jej samowolnym kopiowaniem, skanowaniem i dystrybuowaniem w jakiejkolwiek formie i postaci. Taką postawą wspiera się niezależnych autorów i pozwala Timbuktu Labs dalej wydawać książki dla młodych buntowniczek z całego świata. Timbuktu Labs i Good Night Stories for Rebel Girls to zastrzeżone znaki handlowe. Niniejsza publikacja to zbiór fabularyzowanych biografii, krzepiących i skłaniających do refleksji bajek inspirowanych ekscytującymi losami stu heroicznych kobiet. Nie jest to encyklopedyczny zapis losów ani osiągnięć bohaterek. www.rebelgirls.co Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione i wiąże się z sankcjami karnymi. Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić
nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli ją kopiujesz, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo! Polska Izba Książki Więcej o prawie autorskim na www.legalnakultura.pl ISBN 978-83-8057-207-2 Wydawnictwo Debit Sp. z o.o. ul. Fitelberga 1, 40-588 Katowice, tel. 32 782 64 77, fax 32 253 77 28 Zapraszamy do księgarni internetowej na naszej stronie: www.wydawnictwo- debit.pl www.facebook.com/WydawnictwoDebit, www.instagram.com/wydawnictwodebit Skład wersji elektronicznej: konwersja.virtualo.pl
Spis treści PRZEDMOWA ADA LOVELACE • MATEMATYCZKA ALEK WEK • SUPERMODELKA ALFONSINA STRADA • KOLARKA ALICIA ALONSO • BALERINA AMEENAH GURIB-FAKIM • PREZYDENT I UCZONA AMELIA EARHART • LOTNICZKA AMNA AL HADDAD • SZTANGISTKA ANN MAKOSINSKI • WYNALAZCZYNI ANNA POLITKOWSKA • DZIENNIKARKA ARTEMISIA GENTILESCHI • MALARKA ASHLEY FIOLEK • ZAWODNICZKA MOTOCROSSOWA ASTRID LINDGREN • PISARKA AUNG SAN SUU KYI • DZIAŁACZKA POLITYCZNA BALKISSA CHAIBOU • AKTYWISTKA BRENDA CHAPMAN • REŻYSERKA CHOLITAS • GRUPA WSPINACZKOWA CLAUDIA RUGGERINI • PARTYZANTKA COCO CHANEL • PROJEKTANTKA MODY CORA CORALINA • POETKA I PIEKARKA COY MATHIS • UCZENNICA SZKOŁY PODSTAWOWEJ ELŻBIETA I • KRÓLOWA EUFROSINA CRUZ • AKTYWISTKA I DZIAŁACZKA POLITYCZNA
EVA „EVITA” PERÓN • DZIAŁACZKA POLITYCZNA FADUMO DAYIB • DZIAŁACZKA POLITYCZNA FLORENCE NIGHTINGALE • PIELĘGNIARKA FRIDA KAHLO • MALARKA GRACE HOPPER • INFORMATYCZKA GRACE O’MALLEY • PIRATKA HARRIET TUBMAN • BOJOWNICZKA O WOLNOŚĆ HATSZEPSUT • FARAON HELEN KELLER • DZIAŁACZKA SPOŁECZNA HILLARY RODHAM CLINTON • KANDYDATKA NA URZĄD PREZYDENTA HYPATIA • MATEMATYCZKA I FILOZOFKA IRENA SENDLEROWA • BOHATERKA WOJENNA ISABEL ALLENDE • PISARKA JACQUOTTE DELAHAYE • PIRATKA JANE AUSTEN • PISARKA JANE GOODALL • PRYMATOLOŻKA JESSICA WATSON • ŻEGLARKA JILL TARTER • ASTRONOMKA JINGŪ • CESARZOWA JOAN JETT • GITARZYSTKA JULIA CHILD • MISTRZYNI KUCHNI KATARZYNA II WIELKA • CARYCA KATE SHEPPARD • SUFRAŻYSTKA KLEOPATRA • FARAON LAKSZMI BAI • KRÓLOWA I WOJOWNICZKA LELLA LOMBARDI • ZAWODNICZKA FORMUŁY 1 LOZEN • WOJOWNICZKA MAE C. JEMISON • ASTRONAUTKA I LEKARKA
MALALA YOUSAFZAI • AKTYWISTKA MANAL ASZ-SZARIF • OBROŃCZYNI PRAW KOBIET MARGARET HAMILTON • PROGRAMISTKA MARGARET THATCHER • PREMIER MARGHERITA HACK • ASTROFIZYCZKA MARIA CALLAS • ŚPIEWACZKA OPEROWA MARIA MONTESSORI • LEKARKA I PEDAGOŻKA MARIA REICHE • ARCHEOLOŻKA MARIA SYBILLA MERIAN • PRZYRODNICZKA MARIA SKŁODOWSKA-CURIE • FIZYCZKA I CHEMICZKA MARY ANNING • PALEONTOLOŻKA MARY EDWARDS WALKER • CHIRURG MARY KOM • PIĘŚCIARKA MATILDE MONTOYA • LEKARKA MAUD STEVENS WAGNER • TATUAŻYSTKA MAYA ANGELOU • PISARKA MAYA GABEIRA • SURFERKA MELBA LISTON • PUZONISTKA MICHAELA DEPRINCE • BALERINA MICHELLE OBAMA • PRAWNICZKA I PIERWSZA DAMA MILLO CASTRO ZALDARRIAGA • PERKUSISTKA MIRIAM MAKEBA • AKTYWISTKA I WOKALISTKA MISTY COPELAND • BALERINA NANCY WAKE • AGENTKA WYWIADU NANNY Z LUDU MARONÓW • KRÓLOWA NELLIE BLY • REPORTERKA NETTIE STEVENS • GENETYCZKA NINA SIMONE • WOKALISTKA POLICARPA SALAVARRIETA • SZPIEG
RITA LEVI MONTALCINI • UCZONA ROSA PARKS • AKTYWISTKA RUTH BADER GINSBURG • SĘDZIA SĄDU NAJWYŻSZEGO RUTH HARKNESS • PODRÓŻNICZKA SEON DUK • KRÓLOWA SERENA I VENUS WILLIAMS • TENISISTKI SIMONE BILES • GIMNASTYCZKA SIOSTRY BRONTË • PISARKI SIOSTRY MIRABAL • AKTYWISTKI SONITA ALIZADEH • RAPERKA SYLVIA EARLE • OCEANOLOŻKA TAMARA ŁEMPICKA • MALARKA VIRGINIA WOOLF • PISARKA WANG ZHENYI • ASTRONOMKA WANGARI MAATHAI • AKTYWISTKA WILMA RUDOLPH • LEKKOATLETKA XIAN ZHANG • DYRYGENTKA YAA ASANTEWAA • KRÓLOWA WOJOWNICZKA YOKO ONO • ARTYSTKA YUSRA MARDINI • PŁYWACZKA ZAHA HADID • ARCHITEKTKA UWIERZYLI W NAS ILUSTRATORKI PODZIĘKOWANIA O AUTORKACH
Do młodych buntowniczek ze wszystkich stron świata: wyzwólcie marzenia, mierzcie wysoko, stawiajcie opór, a w chwilach zwątpienia pamiętajcie: macie rację.
• PRZEDMOWA • Ta książka pozostanie dla nas wyjątkowa z wielu powodów. Niektóre są oczywiste: rekordowa suma pieniędzy, którą zgromadziłyśmy dzięki zbiórce internetowej (ponad milion dolarów! Opowieści na dobranoc dla młodych buntowniczek to najhojniej sfinansowana oryginalna publikacja w dziejach crowdfundingu), zadziwiająca liczba sponsorów z ponad siedemdziesięciu krajów i zaszczyt współpracowania z dziesiątkami niebywale uzdolnionych artystek z całego świata. Są też powody mniej oczywiste. Doniesienia od przyszłych rodziców, że to pierwsza książka, którą kupili swoim córkom. Od znajomej, która wyznała, że dzięki tej kampanii odważyła się rozpocząć pracę nad bliskim jej sercu projektem, od dawna odkładanym na później z obawy przed porażką. E-mail od pewnej mamy nieposiadającej się z radości, że oto dostaje do ręki książkę, która pomoże jej dzielić się z trzema synami swoim światopoglądem, nie tylko z perspektywy matki, ale i kobiety. I wreszcie powód najważniejszy: olbrzymie zaufanie, które okazali nam darczyńcy. Kobiety niezbyt często doświadczają takiego zaufania. Nie bagatelizujemy tego. Jak byśmy mogły? Większości niezwykłych kobiet przedstawionych w tej książce nikt nie udzielił takiego kredytu. Bez względu na wagę ich odkryć, śmiałość poczynań czy stopień geniuszu nieustannie je deprecjonowano, pomijano, a w niektórych przypadkach niemal wymazywano z kart historii. To ważne, by dziewczynki rozumiały, jakie będą się przed nimi piętrzyć przeszkody. I ważne, by miały świadomość, że można je pokonać. Że nie tylko zdołają wymyślić, jak przezwyciężyć trudności, ale wręcz nieodwołalnie je zlikwidują, tak by kolejne pokolenia już się na nie nigdy nie natknęły. Tak właśnie uczyniły wybitne kobiety z kart tej książki. Każda z tych stu historii dowodzi, że wierząc w coś całym sercem, zyskujemy siłę, by zmieniać świat. Niech te śmiałe pionierki staną się dla nas inspiracją. Niech ich portrety zaszczepią w naszych córkach niezachwiane przekonanie, że piękno przejawia się w każdej kobiecie, niezależnie od wymiarów, koloru skóry czy
wieku. Niech każda czytelniczka dowie się, że największym sukcesem jest życie pełne zapału, ciekawości i wielkoduszności. Codziennie przypominajmy sobie, że mamy prawo do szczęścia i szalonych poszukiwań. Skoro trzymasz już w dłoniach tę książkę, my z nadzieją i entuzjazmem myślimy o świecie, który wspólnie budujemy. Świecie, w którym granic marzeń i inicjatyw nie wyznacza płeć. Świecie, w którym każda z nas może stwierdzić bez wahania: jestem wolna. Dziękujemy, że ruszasz z nami w tę drogę. Elena Favilli Francesca Cavallo
• ADA LOVELACE • MATEMATYCZKA Dawno temu żyła dziewczyna o imieniu Ada, która uwielbiała maszyny. Zachwycała ją też myśl o lataniu. Badała ptaki, żeby określić doskonałą proporcję między rozpiętością skrzydeł a ciężarem ciała. Sprawdzała wytrzymałość różnych materiałów i przetestowała wiele konstrukcji. Choć nigdy nie poszybowała jak ptak, pozostawiła po sobie piękny zbiór szkiców zatytułowany Flyology, w którym zawarła wyniki swoich badań. Kiedyś Ada wybrała się na bal. Poznała tam mrukliwego starego matematyka, który nazywał się Charles Babbage. Sama była genialną matematyczką i szybko się zaprzyjaźnili. Charles zaprosił Adę do siebie, żeby pokazać jej urządzenie, które wynalazł. Nazwał je maszyną różnicową. Przy pomocy tego urządzenia można było dodawać i odejmować. Nikt nie wymyślił wcześniej niczego podobnego. Ada połknęła bakcyla. – A gdybyśmy tak zbudowali maszynę do bardziej skomplikowanych obliczeń? – spytała. Z zapałem przystąpili do pracy. Urządzenie było wielkie i wymagało użycia olbrzymiego silnika parowego. Adzie to nie wystarczyło. – A gdyby ta maszyna umiała odtwarzać muzykę i wskazywać nie tylko liczby, ale też litery? Mówiła o komputerze, dziesiątki lat przed wynalezieniem współczesnych urządzeń! Tak oto Ada napisała pierwszy program komputerowy w historii. URODZONA 10 GRUDNIA 1815, ZMARŁA 27 LISTOPADA 1852 WIELKA BRYTANIA
„CZAS POKAŻE, ŻE MÓJ MÓZG TO COŚ WIĘCEJ NIŻ ŚMIERTELNA TKANKA”. – ADA LOVELACE ILUSTRACJA: ELISABETTA STOINICH
• ALEK WEK • SUPERMODELKA Była raz sobie dziewczyna o imieniu Alek. Każdego dnia, gdy wracała pieszo ze szkoły, zatrzymywała się przy mangowcu, żeby się posilić świeżymi owocami. W jej domu nie było bieżącej wody ani prądu. Po wodę musiała chodzić do studni, ale jej rodzina wiodła szczęśliwe, choć proste życie. Pewnego dnia wybuchła straszna wojna i życie dziewczyny zmieniło się całkowicie. Nad miastem zawyły syreny i cała rodzina Alek musiała uciekać. Trwała pora deszczowa, rzeka wystąpiła z brzegów, a mosty znalazły się pod wodą. Alek nie umiała pływać i bała się, że utonie, ale mama pomogła jej przedostać się bezpiecznie na drugą stronę. Podczas tułaczki mama Alek wymieniała torebki soli na jedzenie i paszporty, ponieważ nie mieli pieniędzy. Szczęśliwie udało im się wydostać z ogarniętego wojną kraju i dotrzeć do Londynu. Pewnego dnia zaczepił ją w parku łowca talentów ze słynnej agencji modelek. Alek tak bardzo mu się spodobała, że zapragnął ją zatrudnić. Jej mama w ogóle nie chciała o tym słyszeć, ale że agent nalegał, w końcu ustąpiła. Oryginalna uroda, która wyróżniała Alek spośród innych modelek, wywołała sensację w świecie mody. Alek chciałaby powiedzieć dziewczynom z całego świata: „Jesteś piękna. Masz prawo być inna, masz prawo być nieśmiała. Wcale nie musisz być taka jak wszyscy”. URODZONA 16 KWIETNIA 1977 SUDAN
„GDY PIĘKNO POCHODZI Z WNĘTRZA, NIKT GO NIE PODWAŻY”. – ALEK WEK ILUSTRACJA: BIJOU KARMAN
• ALFONSINA STRADA • KOLARKA Była raz sobie dziewczyna, która pędziła na rowerze tak szybko, że aż się za nią kurzyło. – Nie tak prędko, Alfonsino! – krzyczeli przerażeni rodzice. Za późno – śmignęła i tyle ją widzieli. Kiedy wychodziła za mąż, jej rodzina liczyła, że porzuci wariackie marzenia o kolarstwie. Nic z tego. W dniu ślubu mąż podarował jej nowiutki rower wyścigowy. Przeprowadzili się do Mediolanu i Alfonsina rozpoczęła wyczynowe treningi. Była tak silna i szybka, że po kilku latach wystartowała w Giro d’Italia, jednym z najtrudniejszych wyścigów kolarskich świata. Wcześniej nie odważyła się na to żadna kobieta. „Na pewno jej się nie uda” – mówili wszyscy. Ale Alfonsiny już nie dało się zatrzymać. Wyścig był długi i wyczerpujący i składał się z dwudziestu jeden całodniowych etapów po najbardziej stromych górskich drogach Europy. Z dziewięćdziesięciu zawodników tylko trzydziestu dojechało do mety, a wśród nich znalazła się Alfonsina. Powitano ją jak bohaterkę. Rok później nie dopuszczono jej do startu. „Giro d’Italia jest dla mężczyzn” – oznajmili organizatorzy. Mylili się, sądząc, że to ją powstrzyma. I tak wzięła udział w wyścigu i ustanowiła rekord prędkości, który pobito dopiero po 26 latach, chociaż jechała na ważącym 20 kilogramów rowerze bez przerzutek! Na pewno uradowałaby ją wieść, że od tamtej pory wiele się zmieniło. Kolarstwo kobiece jest dziś szalenie popularne, a nawet stało się dyscypliną olimpijską. URODZONA 16 MARCA 1891, ZMARŁA 13 WRZEŚNIA 1959 WŁOCHY
„MOJEGO ROWERU NIC NIE ZATRZYMA”. – ALFONSINA STRADA ILUSTRACJA: CRISTINA PORTOLANO
• ALICIA ALONSO • BALERINA Prawie sto lat temu przyszła na świat dziewczynka, która została wybitną baleriną, choć była niewidoma. Na imię miała Alicia. Najpierw miała zdrowe oczy, wspaniale tańczyła i właśnie rozpoczynała wielką karierę, gdy zachorowała. Jej wzrok coraz bardziej się pogarszał. Całymi miesiącami musiała leżeć nieruchomo w łóżku, ale że nie mogła żyć bez baletu, tańczyła, jak umiała: „Tańczyłam w wyobraźni. Ociemniała, nieruchoma, przykuta do łóżka nauczyłam się roli Giselle”. Pewnego dnia primabalerina słynnego nowojorskiego zespołu baletowego doznała tak poważnego urazu, że nie mogła wystąpić w spektaklu. Poproszono Alicię, by ją zastąpiła. Już wtedy niedowidziała, ale jak mogła odmówić? Okazało się, że to balet Giselle! Gdy zaczęła tańczyć, publiczność z miejsca ją pokochała. Tańczyła z ogromnym wdziękiem i bez wahania, choć ledwo widziała. Przyuczyła swoich partnerów scenicznych, by w porę stawali dokładnie tam, gdzie trzeba. Jej styl był tak niepowtarzalny, że zaproszenia dla niej i jej zespołu płynęły z całego świata. Ale marzeniem Alicii było sprowadzenie tańca klasycznego do ojczyzny, na Kubę. Po licznych wojażach w końcu się to udało i zaczęła uczyć baletu w rodzinnym kraju. Założyła Zespół Baletowy Alicii Alonso znany później jako Ballet Nacional de Cuba. URODZONA 21 GRUDNIA 1921 KUBA
„TANCERZE POWINNI CZERPAĆ ZE WSZYSTKICH DZIEDZIN SZTUKI”. – ALICIA ALONSO ILUSTRACJA: ANA JUAN
• AMEENAH GURIB-FAKIM • PREZYDENT I UCZONA Na wyspie Mauritius pośród wód Oceanu Indyjskiego żyła sobie dziewczyna, która chciała wiedzieć wszystko o roślinach. Na imię miała Ameenah. Ameenah studiowała różnorodność biologiczną. Przebadała setki roślin leczniczych i aromatycznych: ziół i kwiatów. Poznawała ich właściwości i wyprawiała się na wieś, gdzie pod kierunkiem uzdrowicieli zgłębiała wiedzę o roślinach wykorzystywanych podczas miejscowych obrzędów. Dla Ameenah rośliny były jak przyjaciele. Najbardziej lubiła baobab, bo jest taki pożyteczny: gromadzi wodę w pniu, jego liście mogą leczyć zakażenia, a owoc zawiera więcej białka niż ludzkie mleko. Ameenah sądziła, że od roślin można się wiele nauczyć. Na przykład od jednej z odmian styrakowca: „Liście styrakowca występują w różnych kształtach i rozmiarach. Zwierzęta nie jadają roślin, których nie rozpoznają, więc na ogół nie tykają tego drzewa. Sprytnie, prawda?”. Ameenah patrzyła na rośliny jak na żywe laboratoria biologiczne, pełne istotnych wskazówek dla ludzi i wszelkich innych gatunków. „Każdy wycięty las to stracone laboratorium, które nigdy, przenigdy nie zostanie odbudowane”. Ameenah Gurib wygrała wybory prezydenckie na Mauritiusie i co dzień staje w obronie praw wszystkich mieszkańców swojego kraju: ludzi, zwierząt i, rzecz jasna, roślin. URODZONA 17 PAŹDZIERNIKA 1959 MAURITIUS
„NIEPOZORNE ROŚLINY SKRYWAJĄ ZADZIWIAJĄCE TAJEMNICE”. – AMEENAH GURIB-FAKIM ILUSTRACJA: GERALDINE SY
• AMELIA EARHART • LOTNICZKA Kiedyś pewna dziewczyna o imieniu Amelia zaoszczędziła dość pieniędzy, by kupić sobie żółty samolot. Nazwała go Kanarkiem. Kilka lat później jako pierwsza kobieta przeleciała samotnie nad Oceanem Atlantyckim. Lot był niebezpieczny. Małą maszyną targały wichury i burze lodowe. Amelia żywiła się sokiem pomidorowym, który popijała z puszki przez słomkę. Po niespełna piętnastu godzinach wylądowała na polu w Irlandii Północnej, ku sporemu zaskoczeniu stada krów. – Panienka z daleka? – spytał farmer. – Aż z Ameryki! – zaśmiała się Amelia. Uwielbiała latać i robić to, czego nikt inny dotąd nie zrobił. W końcu przyszedł czas na największe wyzwanie: Amelia zapragnęła zostać pierwszą kobietą, która obleci dookoła świat. Mogła wziąć tylko małą torbę, ponieważ potrzebowała mnóstwo miejsca na zapasy paliwa. Jej długi lot przebiegał pomyślnie. Miała wylądować na małej wysepce Howland, ale nigdy tam nie dotarła. Podczas ostatniej rozmowy radiowej powiedziała, że przelatuje przez chmury i kończy jej się paliwo. Jej samolot zaginął gdzieś nad Pacyfikiem i nigdy go nie odnaleziono. Przed wylotem napisała: „Jestem świadoma zagrożeń. Chcę tego dokonać, bo chcę tego dokonać i kropka. Kobiety muszą próbować tego samego, co mężczyźni. Jeśli im się nie uda, to niepowodzenie musi stać się wyzwaniem dla ich następczyń”. URODZONA 24 LIPCA 1897, ZMARŁA PRAWDOPODOBNIE W LIPCU 1937 STANY ZJEDNOCZONE
„PRZYGODA SAMA W SOBIE WARTA JEST ZACHODU”. – AMELIA EARHARTT ILUSTRACJA: GIULIA FLAMINI
• AMNA AL HADDAD • SZTANGISTKA Była sobie dziennikarka o imieniu Amna. Amna nie czuła się szczęśliwa. Miała nadwagę i nie najlepszą kondycję. Pewnego dnia powiedziała sobie: „Stać cię na znacznie więcej. Zrób coś. Ruszaj na spacer”. Jak powiedziała, tak zrobiła. Spacerowanie tak jej się spodobało, że zapragnęła czegoś więcej. Zaczęła biegać na długie dystanse i trenować biegi sprinterskie. Ćwiczyła na siłowni, a gdy odkryła sztangę, od razu wiedziała, że to coś dla niej. Życie Amny całkowicie się odmieniło, gdy Międzynarodowa Federacja Podnoszenia Ciężarów zezwoliła muzułmankom na rywalizowanie w strojach osłaniających całe ciało. Amna wystartowała w zawodach w Europie i Ameryce i została idolką młodych muzułmanek z całego świata. – Podoba mi się moja siła – mówi Amna. – Dziewczyna może być równie silna jak chłopak albo nawet silniejsza! Tak pokochała podnoszenie ciężarów, że zaczęła przygotowania do Igrzysk Olimpijskich w Rio. Według Amny każdy może znaleźć dyscyplinę dla siebie i zacząć ją trenować. – Bez względu na wiek, wyznanie i pochodzenie, bo sport służy każdemu – mówi. – Sport łączy narody i niesie pokój na świecie. Jakiekolwiek cię czekają wyzwania, nigdy nie porzucaj swojego marzenia. Im bardziej się starasz, tym bliżej jesteś celu. Kiedy świat rzuca ci kłody pod nogi, po prostu je podnieś! URODZONA 21 PAŹDZIERNIKA 1989 ZJEDNOCZONE EMIRATY ARABSKIE
„NIKT MI NIE BĘDZIE MÓWIŁ, CO MI WOLNO, A CZEGO NIE”. – AMNA AL HADDAD ILUSTRACJA: ELINE VAN DAM