Agata Christie - Niedokończony portret.pdf

MARY WESTMACOTT CZYLI AGATHA CHRISTIE NIE DOKOŃCZONY PORTRET PRZEŁOŻYŁA BOGUMIŁA MALARECKA TYTUŁ ORYGINAŁU UNFINISBED PORTRAIT PRZEDMOWA Moja droga Mary, wysyłam ci to, ponieważ ja sam nie mam pojęcia, co się z czymś takim robi. Chyba chciałbym, by to coś ujrzało światło dzienne. Przypuszczam, że tylko absolutny geniusz ukrywa swoje obrazy i nie pokazuje ich nikomu. Ja nigdy tak nie postępowałem, lecz też nigdy nie zaliczałem się do geniuszy; bytem jedynie panem Larrabym, młodym, obiecującym portrecistą. Cóż, moja droga, ty wiesz najlepiej, co to znaczy być odciętym od wszystkiego, co się lubiło robić i co się dobrze robiło. To dlatego byliśmy przyjaciółmi, ty i ja. No, a na pisaniu z nas dwojga znasz się ty. Jeśli przeczytasz ten rękopis, zobaczysz, że usłuchałem rady Barge’a. Pamiętasz? Powiedział: „Spróbuj nowego sposobu wyrażania myśli”. To jest swego rodzaju portret — prawdopodobnie piesko zły; nie mam przecież pojęcia o tym moim nowym „sposobie wyrażania myśli”. No więc, jeśli uznasz, że to, co napisałem, to czyste grafomaństwo, uwierzę ci na słowo, lecz jeśli ci się spodoba, choćby odrobinę — cóż, nie widzę powodu, dla którego nie miałoby zostać opublikowane (czyż oboje nie uważamy słowa pisanego za fundament wszelkich sztuk?). Nie odstąpiłem od prawdziwych imion, lecz daję ci wolną rękę — możesz je zmienić. Tylko komu miałyby one przeszkadzać? Przecież nie Michaelowi. A co do Dermota, ten nigdy nie rozpozna samego siebie! To do niego niepodobne. Zresztą, jak powiedziała nie bez racji sama Celia, jej historia jest bardzo zwykłą historią. Mogłaby się przydarzyć każdemu. Mnie nie interesowała historia jako taka. Interesowała mnie sama Celia. Tak, sama Celia… Widzisz, najchętniej utrwaliłbym jej obraz na płótnie, ale ponieważ cos takiego w ogóle nie wchodziło w grę, spróbowałem „uwiecznić” ją w inny sposób. Ale cóż — słowa, zdania, przecinki i kropki to nie moja specjalność. Zauważysz, przypuszczam, que ça se voil! Przyglądałem się jej dwojako. Po pierwsze zastanawiałem się, jak ja ją postrzegam. Po drugie, interesowało mnie, co ona sama o sobie myśli— mogłem zajrzeć w głąb jej duszy (chwilami), gdy dzięki zbiegowi okoliczności dane mi było spędzić z nią całą dobę. Cóż, dwoje nigdy nie widzi jednakowo. Właśnie to mnie i zwodziło, i jednocześnie fascynowało! Szkoda, że nie jestem Panem Bogiem i nie mogę znać prawdy. Choć, co tu ukrywać, powieściopisarz, kreując swoje postaci, zachowuje się jak Bóg: może zrobić z nimi wszystko, co zamyśli. Mimo to zdarza się, że ostatecznie spotykają go z ich strony niespodzianki. Ciekawe, czy prawdziwy Bóg przeżywa to samo… Tak, ciekawe… No, dość tych bredni. Zrób dla mnie to, co możesz. Zawsze twój J. L. KSIĘGA I WYSPA Jest taka wyspa samotna Zagubiona Pośrodku morza Gdzie ptaki odpoczywają chwile W swym długim locie Na południe

Odpoczywają noc A potem lecą dalej Ku południowym morzom… Jestem wyspą samotną Pośrodku morza A ptak ze stałego lądu Odpoczywał na mnie… 1. KOBIETA W OGRODZIE Czy znacie to uczucie, gdy człowiek uświadamia sobie, że oto styka się z czymś, co jest mu dobrze znane, co tkwi w jego pamięci, a jednak w żaden sposób nie potrafi sobie tego przypomnieć ani wyjaśnić? Ja nie mogłem się pozbyć owego uczucia podczas całej powrotnej drogi do miasteczka. Towarzyszyło mi od pierwszej chwili, to znaczy od kiedy zostawiłem za sobą tamten zawieszony nad morzem cypel, tamte ogrody i tamtą wille, i narastało z każdym krokiem, i z każdym krokiem stawało się coraz bardziej natarczywe. W końcu, w miejscu, gdzie aleja palmowa zbiega ku plaży, zatrzymałem się; zrozumiałem, że należy natychmiast rozprawić się z własną pamięcią i wyrwać z niej to, co przede mną ukrywa, choćby to coś było nie wiedzieć jak zagadkowe i mgliste. Wyrwać i przyszpilić. Natychmiast. Inaczej mogłoby być za późno. Postąpiłem tak, jak ludzie zwykle postępują, kiedy usiłują coś sobie przypomnieć; prześledziłem w myślach fakt po fakcie. Spacer w tamtą stronę, z miasteczka, w białym kurzu i w rozgrzewającym moje plecy słońcu. Nic, nad czym warto byłoby się zastanawiać. Tereny wokół domu — chłód i świeżość, rysujące się na tle nieba ciemne, wysokie cyprysy. Zielona trawa ścieżki prowadzącej na cypel, ku ławce z widokiem na morze. Następnie… tak, następnie zaskoczenie i lekkie zdenerwowanie: jedyną ławkę, cel mojej wycieczki, zajmowała jakaś kobieta. Przez chwilę poczułem się niezręcznie. Ona obróciła głowę i popatrzyła na mnie. Angielka. Wiedziałem, że wypada coś powiedzieć, coś, co wytłumaczyłoby mój natychmiastowy odwrót. — Ładny stąd widok. Tylko tyle. Kilka banalnych, stereotypowych słów. Słowa i ich ton były dokładnie takie, jakimi posługuje się na co dzień ktoś dobrze wychowany. — Urzekający — powiedziała. — A przy tym taki uroczy dzień. — Choć, aby się tu znaleźć, trzeba się długo wspinać. Zgodziła się ze mną i powiedziała, że istotnie spacer zakurzoną, wijącą się drogą nie należał do najkrótszych. I to wszystko. Zwykła wymiana uprzejmości między Anglikami za granicą, którzy nie spotkali się nigdy przedtem i którzy prawdopodobnie nie spotkają się nigdy potem. Wycofałem się z tamtego miejsca, obszedłem kilka razy willę, podziwiając pomarańczowe berberysy (mam nadzieję, że używam właściwej nazwy) i ruszyłem w drogę powrotną. To było absolutnie wszystko, choć — no właśnie: wszystko, a jednak nie wszystko. Bo inaczej skąd wzięłoby się we mnie to uczucie, że jest jeszcze coś, czego nie potrafię sobie przypomnieć? Czy to coś odnosiło się do tamtej kobiety, do sposobu, w jaki zwróciła ku mnie głowę, czy może do jej spojrzenia? Nie, tamta kobieta zachowała się absolutnie normalnie, co więcej, sympatycznie. Zachowała się tak, jak zachowałoby się dziewięćdziesiąt dziewięć kobiet na sto. Poza tym, że… ależ tak, to prawda, poza tym, że nie spojrzała na moje ręce. No i proszę! Patrzę sobie na swój tekst i sam się dziwię powyższym słowom. Są niedorzeczne. A jednak… a jednak zastąpienie je właściwymi nie oddałoby tego, co zamierzam przekazać czytelnikowi. Nie popatrzyła na moje ręce, a przecież wszystkie kobiety patrzą na nie. Kobiety są bystre. I mają miękkie serca. Przyzwyczaiłem się

do wyrazu ich twarzy, który w takich momentach przybierają i który sprawia, że klnę je w duchu i jednocześnie błogosławię; współczują mi, lecz są dyskretne i absolutnie zdeterminowane, aby nie pokazać, że coś zauważyły. No a przy tym ta natychmiastowa zmiana w ich zachowaniu, ta delikatność… Kobieta z ławki na cyplu niczego nie zauważyła, ani nawet na nic nie spojrzała. Zacząłem myśleć o niej intensywniej. Dziwne, lecz w chwili, kiedy odwróciłem się od niej, chcąc odejść, jej łysy natychmiast zatarły się w mojej pamięci. Nijak nie potrafiłbym jej opisać. Mógłbym jedynie powiedzieć, że była urodziwa i że miała około trzydziestu lat — to wszystko. A mimo to przez całą drogę powrotną ze wzgórza obraz jej twarzy i postaci powoli odzyskiwał swe barwy i kontury, na podobieństwo zjawiska, które zachodzi w ciemnej piwnicy przy wywoływaniu kliszy fotograficznej. (To jedno z moich najwcześniejszych wspomnień: ciemna piwnica, ja i mój ojciec, i wywoływanie negatywów). Nigdy nie zapomnę tamtego dreszczyku emocji. Pusta, biała powierzchnia na dnie naczynia z wywoływaczem, l nagle ni stąd, ni zowąd pojawia się na niej malusieńka plamka, która gwałtownie się poszerza i ciemnieje. Tamten dreszczyk podniecenia i… niepewności. Klisza ciemnieje gwałtownie, lecz wciąż jeszcze nie zdradza utrwalonej na sobie tajemnicy. Czerń przeplata się z bielą. I nagle… i nagle… tak, to znajoma ci gałąź drzewa albo czyjaś twarz, albo oparcie krzesła i już wiesz, czy negatyw leży do góry nogami, czy nie, a jeśli tak, to go odwracasz i przyglądasz się całemu obrazowi, wyłaniającemu się z nicości, przyglądasz się i przyglądasz, aż ten obraz zaczyna ciemnieć i znów znika ci z oczu. Tak, to najlepszy sposób na opisanie tego, co mi się przydarzyło. Przez całą drogę powrotna do miasta twarz tamtej kobiety robiła się coraz wyraźniejsza. Oto jej małe uszy, ciasno przylegające do głowy, a w ich płatkach długie kolczyki z lapis–lazuli, oto fala bardzo płowych włosów, zataczająca łagodny łuk tuż nad czubkiem jednego ucha, oto zarys jej twarzy, rozstawienie oczu, oczu bardzo jasnych, oczu nieskazitelnie niebieskich, oto krótkie, bardzo gęste, ciemnobrązowe rzęsy i lekko podkreślona ołówkiem linia brwi, a w samych brwiach wyraz lekkiego zaskoczenia, oto w całej swej krasie mała, poważna twarz z bruzdą goryczy wokół ust. Szczegóły tej twarzy pojawiały się przed moimi oczami powoli, jeden po drugim, dokładnie tak jak w ciemnej piwnicy odkrywała swe tajemnice fotograficzna klisza. Nie potrafię wytłumaczyć tego, co następnie się zdarzyło. Proces wywoływania właściwie dobiegł końca; dotarłem do punktu, kiedy mój obraz zaczynał ciemnieć. Lecz, proszę zauważyć, tym razem miałem do czynienia nie z kliszą fotograficzną, lecz z ludzką istotą. Zatem wywoływanie trwało. Odkrywałem ciągle nowe punkty na białej płaszczyźnie i widziałem wszystko coraz wyraźniej — jakby wewnątrz kliszy i poza nią; nie potrafię tego zjawiska dokładniej wytłumaczyć. Prawdopodobnie znałem prawdę cały czas, od pierwszej chwili, to znaczy od kiedy stanąłem na tamtym cyplu i spojrzałem w tamtą twarz. I prawdopodobnie przez ten cały czas zachodził we mnie proces wywoływania. Obraz, który jak za zwolnieniem migawki w aparacie fotograficznym zapadł w moją podświadomość, teraz wypływał na powierzchnię świadomego myślenia… Prawdopodobnie znałem prawcie, lecz nie wiedziałem, że ją znam, aż nagle mi się objawiła. Wystrzeliła z czarnej bieli! Mała plamka, a po niej obraz. Ponownie, tym razem prawie biegiem, pokonałem pokrytą kur/cm drogę. Byłem w całkiem niezłej kondycji, a mimo to tempo mojego ni to biegu, ni to marszu zdawało mi się zbyt wolne. Jeszcze furtka w ogrodzeniu, jeszcze rząd cyprysów, trawiasta ścieżka… Kobieta siedziała dokładnie tam, gdzie ją zostawiłem. Nie mogłem złapać tchu. Ciężko dysząc, opadłem na ławkę, obok niej. — Proszę posłuchać — powiedziałem. — Nie wiem, kim pani jest.

Niczego o pani nie wiem. Lecz nie musi pani tego robić. Słyszy pani? Nie musi pani tego robić. 2. WEZWANIE DO DZIAŁANIA Przypuszczam, że najdziwniejszą rzeczą (przyszło mi to na myśl później) było to, że nie próbowała żadnej uświęconej zwyczajem obrony. Mogła powiedzieć: Jak pan śmie?” lub „Chyba pan sam nie wie, o czym pan mówi”. Albo mogła po prostu popatrzeć. Zmrozić mnie spojrzeniem. Mogła, lecz prawcie mówiąc, nie obchodziły ją już żadne konwenanse. Była skrajnie przygnębiona i całkiem możliwe, że w tamtej chwili nic nie mogłoby jej zaskoczyć. Na jej twarzy malował się absolutny spokój i zdeterminowanie i właśnie to przerażało mnie najbardziej. Można uporać się ze złym nastrojem — złe nastroje mijają. Lecz spokój i determinacja to zupełnie inna historia — spokój i determinacja kumulują się wolno i nie należy się spodziewać, że miną same z siebie. Popatrzyła na mnie w zamyśleniu. Nie odezwała się. — A przynajmniej — nie ustępowałem — proszę mi powiedzieć dlaczego? Pochyliła głowę, jak gdyby przyznając mi słuszność. — Dlatego — rzekła — że uważam to za najlepsze rozwiązanie. — I tu się pani myli. Kompletnie i całkowicie. Moje gwałtowne słowa wcale jej nie poruszyły. Była opanowana i daleka duchem. — Sporo o tym rozmyślałam — powiedziała. — To naprawdę jest najlepsze rozwiązanie. Proste, łatwe i… takie prędkie. No i niekłopotliwe dla innych. Ostatnie zdanie dobitnie świadczyło o tym, że moja rozmówczyni odebrała, jak to się mówi, „dobre wychowanie”. „Wzgląd na innych”, czy chciała tego czy nie, po prostu był jej drugą naturą. — A potem? Co będzie potem? — zapytałem. — Cóż, to istotnie jest ryzyko. — Wierzy pani w to „potem”? — zapytałem zaciekawiony. — Obawiam się — zaczęła wolno — że tak. Wierzę. Odejście w nicość byłoby czymś zbyt pięknym, aby mogło być prawdziwe. Zasnąć spokojnie i nie obudzić się? Nie, to byłoby zbyt piękne. Przymknęła oczy w rozmarzeniu. — Jaki kolor miały tapety w pani pokoju dziecinnym? — zapytałem znienacka. — Fiolkoworóżowy. Fiołkoworóżowe irysy wijące się wokół kolumny… — Urwała. — Jak pan na to wpadł? Skąd pan wiedział, że właśnie o tym myślę? — Po prostu zgadłem. To wszystko. — Indagowałem dalej: — A co pani sądziła o niebie, będąc dzieckiem? — Zielone pastwiska… zielone doliny z owcami i pasterzami. Wie pan, jak w tamtym psalmie. — Kto go pani czytał? Matka czy niania? — Niania… — uśmiechnęła się leciutko. — Dobry Pasterz… Wie pan, chyba nigdy nie widziałam pasterza. Za to na polu blisko naszego domu były jagnięta. — Dodała: — Teraz pole jest zabudowane. Dziwne, pomyślałem. Gdyby tamto pole nie zostało zabudowane, możliwe, że la kobieta nie znalazłaby się tutaj. — Miała pani szczęśliwe dzieciństwo? — O tak! — zapewniła pośpiesznie, z głębokim przekonaniem. — Aż nazbyt. — Jak to? — Ano tak. Zbyt wiele szczęścia sprawia, że nie jest się przygotowanym na rzeczy, które potem się zdarzają. Bo i jak można być przygotowanym na coś, czego sobie nawet nie wyobrażamy? — Zapewne przeszła pani przez tragiczne doświadczenia… — zasugerowałem. Potrząsnęła przecząco głową. — Nie, nie sądzę. Raczej nie. Przytrafiła mi się banalna historia, coś, przez co przechodzi wiele kobiet. Nie byłam nieszczęśliwa w jakiś szczególny sposób. Byłam po prostu głupia. Tak, właśnie głupia.

A na tym świecie nie ma miejsca dla głupców. — Moja droga — powiedziałem — niechże pani mnie posłucha. Wiem, o czym mówię. Kiedyś byłem w pani położeniu i zdawało mi się, że życie jest nic niewarte. Doświadczyłem na własnej skórze tego uczucia ślepej rozpaczy, kiedy to człowiek widzi przed sobą tylko jedno jedyne wyjście. Zapewniam jednak panią, moje dziecko, że to mija. Smutek nie trwa wiecznie. Nic nie trwa wiecznie. Jest tylko jeden prawdziwy pocieszyciel i uzdrowiciel. Jest nim czas. Trzeba dać mu szansę. Och, moim słowom nie brakowało żarliwości, a jednak, co było oczywiste, popełniłem błąd. — Pan mnie nie rozumie — usłyszałem w odpowiedzi. — Wiem, o czym pan myśli. Wiedziałam od początku. Istotnie, podjęłam kiedyś taką próbę, lecz bez powodzenia. Zresztą, ku mojemu późniejszemu zadowoleniu. Tym razem chodzi o coś innego. — Zatem słucham. — Do stanu ducha, w jakim się obecnie znajduję, dochodzi się całkiem powoli. Widzi pan, nawet nie wiem, jak to panu wyjaśnić. Mam trzydzieści dziewięć lat, jestem silna i zdrowa. Prawdopodobnie mogłabym dożyć siedemdziesiątki, a może mogłabym żyć dłużej. Otóż ja nie jestem w stanie udźwignąć na swych barkach kolejnych długich, pustych trzydziestu lat. To wszystko. — Ależ moja droga, one wcale nie musiałyby być puste. Tu właśnie pani się myli. Być może coś by je znów wypełniło. Popatrzyła na mnie. — To jest to, czego obawiam się najbardziej — powiedziała półgłosem. — I to myśli o tym nie potrafię stawić czoła. — W gruncie rzeczy jest pani tchórzem. — Tak — zgodziła się ochoczo. — Zawsze nim byłam. Czasami śmiałam się w duchu, że inni ludzie nie widzą tego tak wyraźnie jak ja sama. Ma pan rację. Ja się boję, boję się, boję. Zapadła cisza. — A czy nie sądzi pan — podjęła wątek na nowo — że strach powinien być wiernym towarzyszem człowieka? Jeśli z ognia wyskoczy węgielek i oparzy psa, pies już zawsze będzie się bał ognia. Nigdy nie będzie wiedział, kiedy ten go znów oparzy. Pies jest na swój sposób inteligentny. Natomiast kompletny głupiec traktuje ogień jako coś przyjemnego i ciepłego. Nic nie wie o parzących węgielkach. — Tak naprawdę — odrzekłem — tym, z czym pani nie chce stanąć twarzą w twarz, jest ewentualne szczęście. Zabrzmiało to dziwnie, a jednak byłem przekonany o prawdziwości swoich słów. Miałem trochę doświadczenia, jeśli chodzi o nerwy i psychikę ludzka. Trzech z moich najlepszych przyjaciół wyszło z wojny z nerwicą. Dobrze wiem, co znaczy dla mężczyzny być okaleczonym fizycznie; wiem, co takie okaleczenie może z niego zrobić. Wiem także, że ktoś może być okaleczony umysłowo. Szkody nie muszą być widoczne, kiedy rana jest zaleczona, a jednak są. Zawsze pozostaje jakieś słabe miejsce, jakaś skaza, a to sprawia, że jest się ułomnym na całe życie. — To wszystko z czasem przeminie — powiedziałem do niej z przekonaniem, choć za bardzo nie wierzyłem w to, co mówię. Powierzchowne zaleczenie nigdy nie prowadzi do niczego dobrego. Cięcie idzie głębiej. — Nie chce pani podejmować jednego ryzyka, za to podejmuje pani inne, i to kolosalne. — Bo też jedno i drugie jest krańcowo różne, krańcowo — odparowała bez chwili namysłu. — Nie chcę ryzykować, bo znam tę rzecz, dla której nie chcę ryzykować. Natomiast ryzyko nieznane kusi, to rodzaj przygody. Mimo wszystko, śmierć może być niczym… Śmierć… Należało się spodziewać, że prędzej czy później to słowo zostanie wypowiedziane. Moja rozmówczyni przekręciła odrobinę głowę i zapytała, nagle zaciekawiona: — A właściwie to skąd pan wiedział? — Wiedziałem? Wcale bym tego tak nie ujął. Widzi pani, ja sam przeszedłem przez coś takiego. Trochę się na tym znam… — Rozumiem — odparła.

Nie okazała żadnego zainteresowania rodzajem mojego doświadczenia i, jak myślę, to w tamtej chwili postanowiłem, że zaopiekuję się nią. Otóż mnie już dość okazano pomocy. Dość już miałem kobiecego współczucia i czułości. A potrzebą mojego serca, choć nie zdawałem sobie z tego sprawy, było nie branie, lecz dawanie. Celia nie miała w sobie ani iskierki czułości czy współczucia dla innych. Roztrwoniła je dawno temu, zmarnowała tak jedno, jak drugie. Doszła do takiego stanu duszy, w którym widzi się jedynie swoje nieszczęście. A o tym, że była nieszczęśliwa i że wiele przecierpiała, świadczyła niezaprzeczalnie gorzka bruzda wokół jej ust. Nie musiałem jej długo tłumaczyć, że i mnie „coś się przydarzyło”. Zrozumiała to od razu. Nie litowała się nad sobą i nie widziała sensu w tym, by litować się nade mną. Moje nieszczęście było dla niej wystarczającym wytłumaczeniem faktu, że odgadłem coś, co pozomie zdawało się nie do odgadnięcia. W owej chwili zrozumiałem, że mam do czynienia bardziej z dzieckiem niż z kobietą. Jej prawdziwym światem był ten, którego granice sama sobie wytyczyła. Świadomie wróciła do świata dzieciństwa, znajdując w nim schronienie przed okrucieństwem świata dorosłych. Przyznaję, ta jej postawa podziałała na mnie niezwykle stymulujące. To było to, czego potrzebowałem przez ostatnie dziesięć lat. To było… to było jak wezwanie do działania. No cóż, poszedłem za nim. Zacząłem działać. Bałem się o nią, więc nie spuszczałem jej z oka. Przyssałem się do niej jak przysłowiowa pijawka. Nie musiałem jej długo namawiać, by wróciła razem ze mną do miasteczka. Przystała na to dość chętnie. Miała w sobie dużo zdrowego rozsądku. Zdawała sobie sprawę, że jej zamiary, przynajmniej chwilowo, spaliły na panewce. Nie zarzuciła ich, zaledwie odłożyła na później. Domyślałem się tego bez słów. Nie będę wchodził w detale, to, co piszę bowiem, nie pretenduje do miana kroniki czy czegoś takiego. Nie widzę zatem potrzeby rozwodzenia się nad osobliwościami małego hiszpańskiego miasteczka czy nad posiłkiem, który zjedliśmy razem w hotelowej restauracji, czy choćby nad sposobem, w jaki potajemnie przeniosłem walizki z mojego hotelu do tego, w którym ona się zatrzymała. Nie, przedstawiam tu jedynie sprawy zasadnicze. Wiedziałem, że nie powinienem jej odstępować aż do czasu, kiedy coś się wydarzy, kiedy w jakiś sposób ulegnie i poniecha swoich zamiarów. Tak więc trwałem uparcie przy jej boku. Kiedy udawała się do swojego pokoju, powiedziałem: — Daje pani dziesięć minut, potem wchodzę do środka. Nie ośmieliłbym się dać więcej. Dlaczego? Ano dlatego, że jej pokój znajdował się na czwartym piętrze, mogła zatem zlekceważyć sobie ów „wzgląd na innych”, będący częścią jej wychowania i przysporzyć kłopotu prowadzącemu hotel skokiem z okna, zamiast ze skalnego urwiska. Zrobiłem, jak zapowiedziałem. Wszedłem do środka. Siedziała w łóżku z odrzuconymi do tyłu, płowozłotymi włosami. Nie sądzę, by w tym, co robiliśmy, dopatrywała się czegoś dziwnego. Ja tym bardziej. Natomiast co myśleli sobie inni, tego nie wiem. Jeśli służba hotelowa zauważyła, że wszedłem do tamtego pokoju o dziesiątej wieczorem, a wyszedłem o siódmej następnego ranka, zapewne doszła do jednego i tylko jednego wniosku. Jednak nie dbałem o to. Starałem się ocalić czyjeś życie i nie mogłem przejmować się czymś takim jak reputacja. No więc, usiadłem na jej łóżku i zaczęliśmy rozmawiać. Rozmowa trwała całą noc. Dziwną noc. Taką, jakiej jeszcze nigdy nie przeżyłem. Wcale nie zainteresowałem się jej kłopotami, jakiekolwiek by one były. Zamiast tego zaczęliśmy od początku, od fiołkoworóżowych irysów na jej tapetach i od jagniąt na polu, i od doliny w pobliżu stacji kolejowej, i od kwitnących w tej dolinie pierwiosnków… Wkrótce to ona mówiła, nie ja. Aby ją ocalić, ograniczyłem się do roli automatu w ludzkiej postaci, który znajdował się tam po to, aby do niego mówić.

Mówiła tak, jak się rozmawia jedynie z samym sobą albo z Bogiem. Bez jakiegokolwiek żaru, bez uniesienia. Ot, po prostu, wspominała jeden po drugim, nie związane ze sobą incydenty z przeszłości. To było tak, jakby za ich pomocą wznosiła gmach swego życia, jakby budowała coś w rodzaju mostu, którego filarami były właśnie one, owe incydenty. To dziwna sprawa, jakby się nad tym zastanowić, ten nasz wybór rzeczy do zapamiętania. Ponieważ jakiegoś wyboru zawsze się dokonuje, choćby całkiem nieświadomie. Spróbujcie cofnąć się myślą w przeszłość; spróbujcie wybrać jakiś rok z waszego dzieciństwa, a okaże się, że pamiętacie pięć, może sześć incydentów. I to prawdopodobnie nie najważniejszych. Dlaczego zapamiętaliście właśnie te, spośród wszystkich, które wydarzyły się w ciągu trzystu sześćdziesięciu pięciu dni? Niektóre z nich nie znaczyły dla was wiele nawet wówczas. A jednak to one w jakiś sposób przetrwały w waszej pamięci. I to one szły z wami w dalsze lata… To od tamtej nocy, którą teraz ‘wspominam, mam swoją prywatną, wewnętrzną wizję Celii. Do pisania o tej kobiecie, jak już powiedziałem, zabieram się z punktu widzenia Boga… Dołożę wszelkich starań, aby tego dokonać. Otóż Celia powiedziała mi wszystko: zarówno to, co miało znaczenie, jak i to, co znaczenia nie miało. Nie usiłowała ułożyć tego w jakąś spójną opowieść. Ona nie, za to ja — tak. Ja usiłowałem! Ja odnosiłem wrażenie, że między jednym a drugim zdarzeniem z jej życia chwytam, jakiś wątek, którego ona sama nie była w stanie dostrzec. Była siódma, kiedy opuszczałem tamten pokój. Ona przekręciła się na bok i zasnęła jak dziecko… Niebezpieczeństwo minęło. Można by powiedzieć, że ciężar, jaki dźwigały jej ramiona, został teraz przerzucony na moje. Ona była bezpieczna… Później, tego ranka, odprowadziłem ją na statek i pożegnałem. Właśnie wtedy zdarzyło się to, co, jak mi się zdaje, spięło niby klamrą całą historię… Może się mylę… Może był to jedynie zwykły, nic nie znaczący przypadek… Tak czy inaczej, nie chcę teraz o tym pisać… Nie teraz: najpierw zmierzę się z rolą Boga i albo poniosę klęskę, albo odniosę sukces. Nie teraz, nie. Najpierw spróbuję utrwalić jej obraz za pomocą nowego, nie znanego mi środka wyrazu… za pomocą słowa… Za pomocą kolejno nizanych paciorków słów… Żadnych pędzli, żadnych tub z farbami, nic z drogiego memu sercu, starego, dobrze mi znanego warsztatu. Portret w czterech wymiarach, ponieważ w twoim zawodzie, Mary, czas istnieje tak samo jak przestrzeń. KSIĘGA II PŁÓTNO Przygotujmy płótno. Motyw już mamy. 1. DOM 1 Celia leżała w dziecinnym łóżeczku i przyglądała się fiołkoworóżowym irysom na ścianie. Czulą się szczęśliwa i senna. W nogach jej łóżeczka stał parawan. Chronił ją od światła lampy, przy której, niewidoczna dla Celii, siedziała nianiusia i czytała Biblię. Lampa nianiusi była wyjątkową lampą — solidną, mosiężną, z kloszem z różowej porcelany. Nigdy nie pachniała naftą, ponieważ Susan, pokojówka, bardzo o nią dbała. Celia wiedziała, że Susan to z gruntu poczciwa dziewczyna, aczkolwiek czasami mawiano do niej, że „mogłaby się tak nie miotać”. Kiedy Susan się „miotała”, prawie zawsze potrąciła jakieś małe cacko znajdujące się w bezpośrednim zasięgu jej dużego, krzepkiego ciała, a zwłaszcza jej łokci koloru surowej wołowiny. Celii kojarzyły się one z tajemniczymi słowami „urobić sobie ręce po łokcie”.

Zza parawanu dobiegał monotonny, kojący pomruk słów nianiusi. Nianiusia nie umiała czytać bezgłośnie. W momencie, kiedy powieki Celii opadały, otworzyły się drzwi i do pokoju weszła Susan z tacą. Pokojówka usiłowała poruszać się bezszelestnie, lecz przeszkadzały jej w tym ciężkie, skrzypiące buty. — Przepraszam, proszę niani. Spóźniłam się z kolacją — powiedziała półgłosem. — Ciiicho. Dziecko już śpi — mruknęła niania. — Och, nie zbudziłabym jej za żadne skarby, broń Panie Boże. — Susan, sapiąc, zerknęła przez szczelinę w parawanie. — Toż to takie śliczne i mądre maleństwo. Gdzie tam mojej siostrzeniczce do naszej panienki — przyznała pogodnie i ruszyła pośpiesznie w stronę stołu. Na podłogę upadła łyżka. — Nie powinnaś się tak miotać, moja droga — łagodnie upomniała ją niania. — To tak niechcący, proszę niani — odparła Susan płaczliwym tonem. Opuściła pokój na palcach, przez co jej buty zaskrzypiały głośniej niż przedtem. — Nianiusiu — szepnęła Celia. — Tak, kochanie? — Ja nie śpię, nianiusiu. — Tak, kochanie — zgodziła się nianiusia, która najwyraźniej nie chciała zrozumieć aluzji. Celia nie rezygnowała. Po chwili milczenia szepnęła raz jeszcze: — Nianiusiu? — Słucham, kochanie. — Smakuje ci kolacja, nianiusiu? — Bardzo, kochanie. — A co to takiego? — Gotowana ryba i placek z melasą. — Och! — westchnęła Celia niemal z ekstazą. Znów zapadło milczenie. Nianiusia obeszła parawan i stanęła obok Celii. Była to drobna, leciwa niewiasta z siwymi włosami ukrytymi pod związanym pod brodą batystowym czepeczkiem. Trzymała w ręku widelec. Na jego czubku znajdował się maleńki kawałeczek placka z melasą. — No, a teraz będziesz dobrą dziewczynką i natychmiast zaśniesz — powiedziała niania ostrzegawczo i zniknęła za parawanem. — Och, tak! — przytaknęła żarliwie Celia. Okruszyna placka z melasą znalazła się w jej ustach. Niewiarygodne pyszności! Coś niebiańskiego! Celia zwinęła się w kłębek. Na ścianie tańczące w blasku płonącego w kominku ognia, fiołkowo— różowe irysy. W ustach miły smak placka z melasą. Kojące, szeleszczące odgłosy Kogoś w pokoju. Pełnia szczęścia. Celia zasnęła… 2 Trzecie urodziny Celii. Podwieczorek w ogrodzie. Były ptysie. Celia musiała się zadowolić tylko jednym. Cyril zjadł aż trzy. Cyril był jej bratem. Był dużym chłopcem, miał jedenaście lat. Chciał jeszcze jednego, lecz matka powiedziała: „Wystarczy, Cyrilu”. Potem nastąpiła typowa wymiana zdań. Cyril jak zwykle dopytywał się w nieskończoność, „dlaczego?” Po białym obrusie przebiegł mały, czerwony pajączek. — Popatrzcie — powiedziała matka. — Pająk przynoszący szczęście. Biegnie do Celii, ponieważ to jej urodziny. To zapowiedź wszelkiej pomyślności. Celia, podekscytowana, poczuła się wyjątkowo ważna. Dociekliwy Cyril zainteresował się jednak czym innym. — Dlaczego pająki przynoszą szczęście, mamusiu? W końcu Cyril poszedł sobie i Celia została sama z matką. Miała ją tylko dla siebie. Matka uśmiechnęła się do niej przez szerokość stołu. Uśmiechnęła się miło i wcale nie dlatego, że ona, Celia, była małą, zabawną dziewczynką. Matka zawsze uśmiechała się miło. — Mamusiu, opowiedz mi historyjkę — poprosiła Celia. Uwielbiała historyjki wymyślane przez matkę. One wcale nie

przypominały historyjek opowiadanych jej przez innych ludzi. Inni ludzie, poproszeni, opowiadali jej o Kopciuszku, o Jacku na pnączu fasoli, o Czerwonym Kapturku. Nianiusia opowiadała o Józefie i jego braciach, o Mojżeszu w sitowiu. (Celia zawsze wyobrażała sobie sitowie* w postaci drewnianych szop wypełnionych bykami). Czasami opowiadała o dzieciach kapitana Strettona w Indiach. Ale mamusia! Trzeba zacząć od tego, że nigdy, ale to przenigdy się nie wiedziało, o czym będzie kolejna historyjka. Mogła być o myszce albo o dzieciach, albo o księżniczkach. O wszystkim… Jedyną wadą mamusinych historyjek było to, że mamusi nie zdarzało się powtarzać jednej dwa razy. Mówiła, że nie potrafi ich zapamiętać (dla Celii było to absolutnie nie do pojęcia). — Świetnie — powiedziała mamusia, uśmiechając się do niej. — Tylko o czym? Może mi podpowiesz? Celia wstrzymała oddech. — O myszce Błyszczące Oczka — podpowiedziała bez chwili zastanowienia. — I o Długim Ogonku i serze. — Och! Zupełnie już je zapomniałam. Nie, zaczniemy nową historyjkę. — Zapatrzyła się przed siebie. W jej inteligentnych, orzechowych oczach zatańczyły wesołe błyski; mały, lekko wygięty nosek zadarł się odrobinę wyżej, a delikatna, owalna twarz nabrała wyrazu skupienia. — Już wiem… — zawołała, nagle przytomniejąc. — Nasza historyjka będzie się nazywać Dziwna Świeczka… — Och! — Celia była tak zachwycona, że niemal wstrzymała oddech. Z góry wiedziała, że historyjka ją zaintryguje, że urzeknie… Dziwna Świeczka! 3 Celia była poważną małą dziewczynką. Wiele rozmyślała o Bogu i o byciu dobrą i świętą. Kiedy razem z Cyrilem wróżyła sobie z kości kurczaka, jej życzenie zawsze brzmiało tak samo: „Obym była dobra”. Oczywiście świadczyło to o zwykłej zarozumiałości, lecz przynajmniej, trzeba to przyznać, Celia kryła się z nią przed innymi. Niekiedy bała się straszliwie, że jest osobą „światową” (słowo zatrważające, tajemnicze!). Bała się zwłaszcza wtedy, kiedy wystrojona w wykrochma— Ioną muślinową sukienkę przewiązaną wielką, zło— cistożółtą szarfą schodziła na dół na deser. Jednak na ogół była z siebie zadowolona. Była jedną z „wybranych”. Była „oszczędzona”. To prawda, ona tak. Lecz co z rodziną? To straszne, nie mieć absolutnej pewności co do matki. Przypuśćmy, że mamusia nie pójdzie do nieba? Co wtedy? Dręcząca, bolesna myśl… Wszelkie reguły były raz na zawsze ustalone. W niedzielę nie godziło się grad na pianinie (chyba że pieśni religijne). W niedzielę nie godziło się grać w krokieta. Celia raczej wolałaby umrzeć lub być poddaną torturom, niż dotknąć młotka w „dzień Pański”, mimo że w inne dni nie posiadała się z radości, kiedy pozwalano jej wybić z trawnika kilka przypadkowych piłek. Jej matka grywała w krokieta w niedzielę i to samo robił jej ojciec. A ojciec ponadto grywał na pianinie i śpiewał piosenki o kimś, kto „na herbatkę do pani C wskoczył, kiedy pan C do miasta wyskoczył”. Na pewno nie była to religijna pieśń! To Celię martwiło. Ze swym zmartwieniem udała się do nianiusi. Nianiusia, poczciwa i szczera z natury, znalazła się w kłopotliwym położeniu. — Ojciec i matka, to ojciec i matka — odparła. — Wszystko, co oni robią, jest dobre i słuszne, i żebyś mi nie myślała inaczej. — Ale gra w krokieta w niedzielę jest czymś złym — upierała się Celia. — Tak, kochanie. Dzień Pański powinno się święcić. — No więc… no więc… — To nie twoje zmartwienie, kochaneczko. Wystarczy, jak wypełniasz swoje obowiązki. No więc którejś niedzieli Celia odmówiła ojcu, kiedy ten uprzejmie zaproponował jej jedno uderzenie młotkiem.

— Dlaczego, na miły Bóg? — zapytał zdziwiony. — To sprawka niani. Powiedziała małej, że to coś złego — mruknęła jego żona, po czym dodała, zwracając się do Celii: — W porządku, skarbie, nie graj, jeśli nie chcesz. Jednak czasami matka Celii mawiała mniej więcej tak: — Wiesz, kochanie, Pan Bóg stworzył dla nas wspaniały świat i chce, żebyśmy byli szczęśliwi. Jego dzień jest dniem szczególnym, dniem, który powinniśmy traktować inaczej niż pozostałe dni tygodnia, to znaczy, że nie powinniśmy kazać pracować innym ludziom, na przykład służbie. Jeśli sami spędzamy go pogodnie i radośnie, to naprawdę nie ma w tym niczego złego. Jednak, mimo głębokiej miłości do matki Celia nie zachwiała się w swych przekonaniach. Powinno być tak, jak powinno, nianiusia wie, co mówi. Mimo to przestała zamartwiać się matką. Jej matka miała na ścianie obraz świętego Franciszka, a przy łóżku maleńką książeczkę pod tytułem Naśladowanie Chrystusa. Bóg, jak się Celii zdawało, mógł w takiej sytuacji patrzeć przez palce na grę w krokieta w niedzielę. Natomiast nadal żywiła poważne obawy co do ojca. Ojciec często żartował z rzeczy świętych. Któregoś dnia podczas lunchu opowiedział zabawną historię o wikarym i o biskupie. Dla Celii nie było w niej nic zabawnego. Celia uznała, że opowieść ojca jest po prostu okropna. W końcu pewnego dnia wyszlochała swoje koszmarne lęki do matczynego ucha. — Ależ kochanie, twój ojciec jest bardzo dobrym człowiekiem. I bardzo religijnym. Klęka i odmawia pacierz każdego wieczoru, jak dziecko. To jeden z najlepszych ludzi na świecie. — On się śmieje z duchownych — powiedziała Celia. — I gra w różne gry w niedziele i śpiewa piosenki, światowe piosenki. Tak bardzo się boję, że spali go ogień piekielny. — Co ty wiesz o czymś takim jak ogień piekielny?— powiedziała matka ze złością. — Wiem, ogień piekielny to jest takie miejsce, gdzie trafiają niegodziwi ludzie. — A któż to cię straszy takimi opowieściami? — Ja się wcale nie boję — powiedziała Celia, zdziwiona. — Przecież ja tam nie trafię. Ja zawsze będę dobra i pójdę prosto do nieba. Ale — wykrzywiła żałośnie usta — ja chcę, żeby tatuś też poszedł do nieba. Wtedy matka powiedziała jej o miłości Boga do ludzi i o jego dobroci, i o tym, że Bóg nie mógłby! zachować się tak brzydko, by wtrącać ludzi do ognia j na całą wieczność. Celia nie dała się przekonać ani trochę. Było piekło i było niebo, były owce i były kozły. Niechby chociaż… tak, niechby chociaż miała te absolutnie; absolutną pewność, że tatuś nie jest kozłem! Oczywiście, było piekło, tak samo jak było niebo. To jedna z niezachwianych prawd w życiu, prawd tak prawdziwych jak pudding ryżowy lub konieczność wymywania brudu zza uszu, lub mówienia: „tak, proszę” i „nie, dziękuję”. 4 Celii śniło się dużo snów. Niektóre z nich były po prostu śmieszne i dziwne; stanowiły przemieszanie wszystkiego, co się jej przydarzyło za dnia. Za to kilka innych sprawiało jej szczególną przyjemność. To były sny o miejscach, które istniały naprawdę, i ona o tym wiedziała, lecz w jej snach wyglądały całkiem inaczej. Trudno wyjaśnić, dlaczego właśnie te miejsca miałyby być tak ekscytujące, lecz jakoś (w snach) tak się działo. Obok stacji kolejowej była dolina. W rzeczywistości tę dolinę przecinała kolej żelazna, lecz w dobrych snach Celii płynęła tamtędy rzeka, a na jej brzegach i w pobliskim lasku rosły pierwiosnki. Celia, zapytana za dnia o rzekę, odpowiedziałaby z czarującym zdziwieniem: „Rzeka w dolinie? Ależ skąd… przecież wiem, że tamtędy biegnie kolej żelazna”. Przemilczałaby istnienie ślicznej, zielonej

doliny i błyszczącej pośród niej tafli wody. Następnym miejscem, o którym często śniła, było pole w jakimś najdalszym zakątku ogrodu, gdzie tak naprawdę stał zwykły, brzydki dom z czerwonej cegły. Jednak tym snem, który dostarczał jej największego dreszczyku emocji, był sen o tajemniczych pokojach w jej własnym domu. Czasami dostawała się do nich przez spiżarnię, a czasami w najbardziej niezwykły sposób, bo przez gabinet tatusia. Śniły jej się często, lecz za każdym razem inaczej i za każdym razem odkrywaniu owych pokoi i ich tajemnic nieodmiennie towarzyszyła dziwna, sekretna radość… Oczywiście Celia miewała także sny nieprzyjemne. Najgorszym, najstraszniejszym, najbardziej przerażającym był sen o Uzbrojonym Bandycie. Uzbrojony Bandyta miał upudrowane włosy, niebieskie oczy, czerwony mundur i strzelbę. I, co najgorsze, z rękawów jego munduru zamiast rąk wystawały kikuty. Kiedy zjawiał się we śnie, budziła się z krzykiem. Tak było najbezpieczniej, okazywało się bowiem, że leży w swoim łóżeczku, że nianiusia jest tuż obok i że wszystko jest jak zawsze. Prawdę mówiąc, nie było istotnego powodu, by aż tak bardzo bać się Uzbrojonego Bandyty. Przecież nie mógłby jej zastrzelić. Jego strzelba była tylko symbolem. A jednak bała się. Bała się tego czegoś, co kryło się w jego twarzy, w jego zimnych, intensywnie niebieskich oczach, bała się jadu jego spojrzenia. Bała się tak, że dostawała mdłości. Następnie trzeba przejść do rzeczy, które się działy w ciągu dnia. Nikt nie wiedział, że kiedy Celia, jak przystało na grzeczną dziewczynkę, spaceruje statecznym krokiem po ścieżce, to w istocie dosiada białego rumaka (jej wyobrażenia o rumaku były dość mgliste: zgodnie z nimi rumak miał być jakimś nadzwyczajnym koniem o rozmiarach słonia); że kiedy idzie obok wąskiego murku z cegieł, ogradzającego grządki z ogórkami, tak naprawdę balansuje nad bezdenną przepaścią; że się przeistacza w różne postaci i że raz jest księżną, raz królewną, raz gęsiareczką, a jeszcze innym razem żebraczką. I tak, z jednej strony Celia żyła we własnym, bardzo interesującym świecie, a z drugiej… Z drugiej dorośli nazywali ją „dobrym dzieckiem”, mając na myśli to, że jest cicha i spokojna, że umie się sama bawić i że się im nie naprzykrza. Lalki? Tak, obdarowywano ją lalkami, lecz nie przepadała za nimi. Bawiła się lalkami posłusznie tylko wówczas, gdy nianiusia podsuwała jej taką myśl, choć i wówczas bez większego entuzjazmu. — Dobre z niej dzieciątko — powiedziała kiedyś nianiusia. — Bez żadnej wyobraźni, ale wiadomo, nie można mieć wszystkiego. Panicz Tommy, najstarszy synek kapitana Strettona, ten tak, ten zawsze zadręczał mnie pytaniami. Celia rzadko zadawała pytania. Miała swój własny świat. Świat zewnętrzny niezbyt ją interesował. 5 Coś, co wydarzyło się kiedyś w kwietniu, sprawiło, że zaczęła się bać tego zewnętrznego świata. Razem z nianiusia wybrały się na pierwiosnki. Dzień był jasny i słoneczny, z nielicznymi chmurkami na błękitnym niebie. Przeszły przez tory kolejowe (tam, gdzie w snach Celii płynęła rzeka), wspięły się na pobliskie wzgórze i znalazły się w zagajniku, gdzie pierwiosnki pokrywały ziemię żółtym dywanem. Zrywały ich całe naręcza. To był naprawdę śliczny dzień, a pierwiosnki miały delikatny, cytrynowy zapach, dokładnie taki, jaki Celia uwielbiała. I wtedy, prawie jak we śnie o Uzbrojonym Bandycie, ni stąd, ni zowąd, ktoś łyknął opryskliwie: — Hej, co wy tam robicie? Był to mężczyzna, ogromne chłopisko o czerwonej twarzy. Na sobie miał sztruksowe ubranie. Popatrywał na nie spode łba. — To prywatny teren. A jak tak, to wiadomo, że obcym wstęp wzbroniony. — Bardzo mi przykro, naprawdę. Nie wiedziałam o tym — powiedziała

niania. — Jazda stąd. Ale to już. — Gdy odchodziły, jeszcze usłyszały za plecami: — Ugotuję was żywcem. Ugotuję jak nic. Niech mi tylko jedna z drugą nie wyjdzie z tego zagajnika w trzy minuty! Celia parła do przodu co sił w nogach, niecierpliwie ciągnąc za sobą nianiusię. Dlaczego nianiusia nie przyśpieszy kroku? Jeszcze trochę, a— tamten człowiek ruszy za nimi w pogoń. Złapie je. Ugotuje żywcem w olbrzymim garze. Robiło jej się niedobrze ze strachu… Parła, potykając się, byle dalej, byle do przodu, a jej małe ciałko drżało z przerażenia. On nadchodzi… jest tuż–tuż… za chwilę wrzuci je do wrzątku… Prędzej… och, prędzej! Kiedy znalazły się na drodze, z gardła Celii wydarło się głośne westchnienie ulgi. — On… on już nas nie złapie — mruknęła do siebie. Niania, widząc jej śmiertelnie bladą twarzyczkę, zapytała przestraszona: — Co ci jest, kochaneczko? — Nagle zrozumiała. — Chyba nie wystraszyłaś się tego gadania o gotowaniu? Przecież to był tylko żart. Naprawdę nie wiedziałaś? — Tak, nianiusiu. Wiedziałam, że to był żart — skłamała Celia dla świętego spokoju. Upłynęło sporo czasu, nim potrafiła zapanować nad tamtym strachem. Odczuwała go jednak przez j całe życie. Był przerażająco realny. 6 Na czwarte urodziny Celia dostała kanarka, którego nazwano banalnym imieniem Złotko. Bardzo prędko się oswoił i chętnie przysiadał na palcu Celii. Kochała go. Karmiła ziarnem. Był jej i tylko jej. Poza tym miała w nim nieodłącznego towarzysza sekretnych przygód. W wyobraźni Celii kanarek był księciem o imieniu Dicky. Książę Dicky, bardzo przystojny młodzian, nosił szaty ze złotego aksamitu z czarnymi rękawami. Mniej więcej po roku Dicky dostał żonę o imieniu Daphne. Daphne była wielkim, nastroszonym ptaszyskiem o brązowym upierzeniu. Nie miała wdzięku księcia ł była niezdarna. Rozlewała swoją wodę i przewracała wszystko, na czym przysiadała. Nigdy nie oswoiła się tak jak Dicky. Z racji jej niezdarności i „miotania się” ojciec Celii nazywał ją Susan. Susan natomiast lubiła poszturchiwać ptaki zapałką, aby, jak mawiała, „zobaczyć, co też one zrobią”. Ptaki bały się jej i na jej widok trzepotały skrzydłami o klatkę. Susan wszystko wydawało się zabawne. Susan potrafiła się śmiać nawet z mysiego ogonka przytrzaśniętego pułapką. Susan przepadała za Celia, i uwielbiała bawić się z nią w chowanego. Kryła się za zasłoną i wyskakiwała zza niej z głośnym krzykiem. Celia jednak nie odwzajemniała jej uczuć — Susan była dla niej za duża, za hałaśliwa i za energiczna. Celia wolała kucharkę, panią Rouncewell, którą nazywała zdrobniale Rouncy. Rouncy, kobieta o monumentalnych kształtach, była uosobieniem spokoju. Rouncy nie znała, co to pośpiech. Krążyła po kuchni pełna godności i z powagą dopełniała kuchennych rytuałów. Nigdy nie narzekała i nigdy nie traciła głowy. Podawała posiłki równo z wybiciem godziny. Nie miała wyobraźni. Kiedy matka Celii pytała: „No więc co proponujesz dzisiaj na lunch?”, zawsze odpowiadała jednakowo: „Więc, proszę pani, moglibyśmy zjeść smacznego kurczaka i imbirowy pudding”. Pani Rouncewell mogła, oczywiście, podać suflety, vol–au–vent, śmietanę, dzikie ptactwo, najróżniejsze paszteciki i najbardziej wyszukane francuskie potrawy, lecz nigdy nie zaproponowała nic poza kurczakiem i imbirowym puddingiem. Celia uwielbiała chodzić do kuchni, która była taka sama jak Rouncy — ogromna wszerz i wzdłuż, błyszcząca czystością, bardzo uładzona. Nad całym tym ładem i w ogóle nad całym miejscem panowała niepodzielnie Rouncy. Jej szczęki pracowały nieustannie, ponieważ stale coś jadła. Mały kawałek tego, tamtego i jeszcze czegoś. — Chciałabym wiedzieć, panienko Celio, dlaczego panienka tak tutaj

myszkuje — mawiała zwykle, a jej szeroka twarz powoli rozciągała się w uśmiechu. Następnie podchodziła do kredensu, otwierała puszkę i wsypywała do nadstawionych rączek pełną garść rodzynek. Czasami trafiały się Celii porzeczki, czasami kromka chleba z melasą, a jeszcze innym razem nadłamany rożek placka z konfiturą. Nigdy nie zdarzyło się, by wyszła z kuchni z niczym. Celia unosiła swój łup do ogrodu i zaszywała się i w krzakach pod ogrodowym murem, aby przetnie— j nić się w ściganą przez wrogów księżniczkę, którą oddana świta pod osłoną nocy zaopatruje w jedzenie… Tymczasem jej nianiusia siedziała w pokoju dziecinnym i jak zwykle coś szyła. To takie miłe, myślała sobie, że panienka Celia ma do zabawy przyjemny, bezpieczny ogród, a nie jakieś tam stawy czy inne tego rodzaju miejsca. Nianiusia, im była starsza, tym bardziej lubiła siedzieć i szyć, a przy tym rozmyślać o różnych rzeczach… o małych Strettonach, którzy dawno przestali być małymi chłopcami i małymi dziewczynkami… o małej panience Lilian, która już zdążyła wyjść za mąż… o paniczu Rodericku z Winchesteru i o paniczu Philu, też z Winchesteru… Nianiusia lubiła wracać myślami ku minionym latom… 7 Zdarzyło się coś strasznego. Zginął Złotko. Zdążył się już tak bardzo oswoić, że drzwiczki jego klatki zawsze były otwarte. Zwykle fruwał tu i tam po pokoju dziecinnym. Siadywał na czubku głowy nianiusi i szczypał dziobkiem jej czepeczek. „No, no, paniczu Złotko, to mi się ani trochę nie podoba”, przemawiała łagodnie nianiusia. Przysiadał też na ramieniu Celii i wyjmował ziarna z jej warg. Był jak rozpuszczone dziecko. Jeśli nie zwracało się na niego uwagi, wpadał w złość i głośno się wydzierał. No i tamtego strasznego dnia Złotko zginął. Okno w pokoju było otwarte. Na pewno wyfrunął na dwór! Celia płakała i płakała. Nianiusia i matka pocieszały ją. — Może jeszcze wróci, moja duszko. — Pewnie chciał pofruwać na wolności. Lepiej będzie, jak wystawimy klatkę za okno. Do Celii nie docierały żadne słowa pociechy. Ptaki zadziobią go na śmierć. Przecież sama słyszała, jak ktoś tak mówił. Złotko nie żyje, leży gdzieś pod drzewem, a ona już nigdy nie poczuje uszczypnięcia jego małego dziobka. Rozpaczała cały dzień. Nie jadła obiadu ani podwieczorku. Klatka Złotka, wystawiona za okno, wciąż była pusta. Wreszcie przyszła pora na spanie. Celia leży w swoim małym, białym łóżeczku. Jeszcze wstrząsa nią łkanie. Trzyma matkę za rękę. Bardzo mocno. Chce mamusi, nie nianiusi. Nianiusia powiedziała, że tatuś może jej podarować innego ptaszka. Mamusia wie lepiej. Mamusia rozumie, że ona nie chce innego ptaszka (poza tym jest przecież Daphne). Mamusia rozumie, że ona chce swojego kanarka, Och! Złotko, Złotko, Złotko… Ona kocha Złotko, a Złotko przepadł, Złotko jest zadziobany na śmierć! Szaleńczo ściska rękę matki. Matka oddaje jej uścisk. I nagle, pośród ciszy przerywanej jedynie ciężkim oddechem Celii, rozlega się nieśmiały ptasi świergot. To panicz Złotko raczył sfrunąć z karnisza, gdzie przesiedział cicho cały dzień. Przez całe życie Celia pamiętała niewyobrażalnie cudowną radość tamtej chwili… Od tamtej pory, gdy w domu ktoś się zaczynał smucić, ktoś inny mawiał: „No, no, dość tych żalów. Nie pamiętasz Dicky’ego i jego karnisza?” 8 Tymczasem sen o Uzbrojonym Bandycie zmienił się. Stał się jeszcze bardziej przerażający. Zaczynał się całkiem zwyczajnie, jakimś piknikiem czy proszonym przyjęciem. I nagle, pośród najlepszej zabawy, ogarniało Celię jakieś

dziwne uczucie. Coś było nie tak… Co takiego? No jasne, wśród gości pojawiał się Uzbrojony Bandyta. Nawet nie musiał być sobą — mógł być jednym z gości… Tak, najbardziej przerażające było to, że mógł się wcielić w każdego. Celia powoli lustrowała każdą twarz. Wszyscy byli w wyśmienitym nastroju i dobrze się bawili. I nagle wiedziała. Mogła to być mamusia czy tatuś, czy nianiusia, ktoś, z kim w najlepsze rozmawiała. Patrzyła w twarz mamusi — oczywiście, to jest mamusia — a widziała jasne, stalowoniebieskie oczy. Patrzyła na sukienkę mamusi, a tu z rękawa mamusinej sukienki — och, ratunku! — wystaje kikut. To nie jest mamusia, to jest Uzbrojony Bandyta… Budziła się z krzykiem. No i nie potrafiła nikomu wytłumaczyć swoich lęków: ani mamusi, ani nianiusi; nie potrafiła, bo sen opowiedziany nie wydaje się już tak przerażający. Ktoś głaskał ją i mówił: „Dobrze już, dobrze, miałaś, kochaneczko, zły sen”. Wkrótce zasypiała, choć wcale nie lubiła zasypiać, bo jej sen znów mógł powrócić. Zanurzona w mrok nocy, powtarzała sobie w kółko, rozpaczliwie: „Mamusia nie jest, naprawdę nie jest Uzbrojonym Bandytą. Nie jest. Nie jest. Wiem, że nie jest. Ona jest zwyczajną mamusią. Moją mamusią”. — Panienka Celia znów miała zły sen, proszę pani. — Wiesz o czym, nianiu? — Chyba o jakimś obcym człowieku i o jego strzelbie, proszę pani. — Nie, mamusiu — włączała się Celia. — Nie o obcym człowieku ze strzelba. O Uzbrojonym Bandycie. O moim Uzbrojonym Bandycie. — Czy bałaś się, że cię zastrzeli, kochanie? Tego się bałaś? Celia, dygocząc, potrząsała przecząco głową. Nie potrafiła wyrazić swoich lęków. Matka nie nalegała. Mówiła łagodnie: — Jesteś absolutnie bezpieczna, kochanie. Jesteś wśród swoich. Nikt nie może cię skrzywdzić. To było pokrzepiające. 9 — Nianiusiu, jakie to jest słowo? O tam, to duże na afiszu? — „Pokrzepiającą”, kochanie. „Poczęstuj się pokrzepiającą filiżanką herbaty”. I tak było każdego dnia. Celia wykazywała niezwykłe zainteresowanie znaczeniem słów. Miała swoje książeczki, lecz jej matka żywiła nieuzasadnioną niechęć do zbyt wczesnej nauki czytania. — Celia zacznie się uczyć czytać dopiero wtedy, kiedy skończy sześć lat. Cóż, teorie dotyczące kształcenia dzieci nie zawsze pokrywają się z praktyką. Zanim Celia skończyła pięć i pół roku, czytała wszystkie bajeczki z półki w dziecinnym pokoju, a także wszystkie słowa na afiszach. Choć prawdą jest, że czasami myliły jej się pojedyncze słowa. Bywało, że przychodziła do niani z zapytaniem: „Proszę nianiusi, czy to słowo «chciwy» czy »samolubny»? Wciąż zapominam”. Działo się tak dlatego, że Celia czytała całe słowa, a nie przykładała znaczenia do pisowni. Pisownia miała jej sprawiać kłopot przez całe życie. Uwielbiała czytać. Ta umiejętność otworzyła przed nią nowy świat, świat baśni, czarownic, chochlików, trolli. Pasjonowała się baśniami. Opowiadania o życiu dzieci z krwi i kości nie bardzo ją interesowały. W otoczeniu Celii było niewielu rówieśników, Z którymi mogłaby się bawić. Jej dom stał na uboczu, a samochody stanowiły nie lada rzadkość. Od czasu do czasu jej rodzice zapraszali na podwieczorek Margaret McCrae, dziewczynkę starszą od Celii o rok. I również od czasu do czasu Celia była zapraszana do Margaret. Przy takich okazjach usilnie błagała o pozostawienie jej w domu. — Dlaczego, kochanie? Czyżbyś nie lubiła Margaret? — Nie, mamusiu. Lubię ją. — No więc? Celia uparcie potrząsała głową. — Ona się wstydzi — rzucał pogardliwie Cyril. — To absurd nie chcieć się bawić z innymi dziećmi — wtrącał się do rozmowy ojciec. — To wręcz nienaturalne.

— Może Margaret się z nią drażni? — dociekała matka. — Nie! — wołała Celia i wybuchała płaczem. Nie mogła im tego wytłumaczyć. Po prostu nie mogła. A przecież było to takie oczywiste. Margaret straciła wszystkie przednie zęby. Mówiła bardzo niewyraźnie, i Celia prawie niczego nie rozumiała. Szczytem wszystkiego stał się pewien wspólny spacer. Margaret powiedziała: „Opowiem ci psyjemną historyjkę, Celio”, i natychmiast przystąpiła do dzieła, poświstując i sepleniąc o „księsnicce i satrutych słodycach”. Celia słuchała w mękach. Od czasu do czasu Margaret przystawała, pytając: „Podoba ci się, prafda?” Celia, przemilczając mężnie fakt, że nie ma pojęcia, o czym ta mówi, starała się odpowiadać inteligentnie. Lecz w duchu, jak to było w jej zwyczaju, uciekała się do modlitwy. „Och, proszę, Panie Boże, proszę, daj, bym już była w domu, i nie pozwól, by wyszło na jaw, że niczego nie zrozumiałam. Och, żebyśmy już wróciły do domu, błagam, Panie Boże”. W jakiś niejasny sposób zdawała sobie sprawę, że Margaret nie powinna się dowiedzieć o swojej wadzie wymowy, że to byłoby dla niej okrutne. Miała potwornie napięte nerwy. Wróciła do domu blada i bliska łez. Wszyscy myśleli, że nie lubi Margaret, podczas gdy w rzeczywistości było całkiem inaczej. Tak bardzo ją lubiła, że bała się ją zranić. Dlaczego nikt mnie nie rozumie, zapytywała w duchu. Czuła się w takich chwilach przygnębiona i bardzo samotna. 10 W czwartki odbywały się lekcje tańca. Kiedy Celia znalazła się tam po raz pierwszy, była bardzo wystraszona. Pokój był pełen dzieci, dużych dzieci w połyskliwych jedwabnych spódniczkach. Pośrodku pokoju, ubrana w długie, białe rękawiczki, królowała panna Mackintosh, osoba, zdawało się Celii, jednocześnie i fascynująca, i budząca lęk, ktoś, kogo nie potrafiłaby porównać z nikim innym. Zdawało się jej również, że panna Mackintosh jest najwyższym człowiekiem na świecie. (Kiedyś, dużo później, bo po wielu latach, Celia ze zdziwieniem zauważyła, że panna Mackintosh jest zaledwie średniego wzrostu, a swój wygląd zawdzięcza falującym spódnicom, wyprostowanej sylwetce i silnej osobowości). — Ach! — powiedziała panna Mackintosh łaskawym tonem. — A więc to jest Celia. Panno Tenderden? Panna Tenderden — zastraszone z wyglądu stworzenie, które tańczyło wyśmienicie, lecz nie posiadało wyraźnej osobowości — podbiegła skwapliwie jak spragniony pochwały terier. Celia została jej przekazana i niebawem znalazła się w grupie małych dzieci gimnastykujących się za pomocą „rozciągaczy”, czyli elastycznych, w kolorze królewskiej purpury, taśm z uchwytami. Po „rozciągaczach” przyszła kolej na zgłębianie tajemnic polki, a potem małe dzieci usiadły i obserwowały błyszczące stworzenia w jedwabnych spódniczkach, tańczące fantazyjny taniec z tamburynami. Kiedy zapowiedziano lansjera, do Celii podbiegł chłopczyk o ciemnych, roześmianych oczach. — Chcesz być moją partnerką? — Nie mogę — odparła z żalem Celia. — Nie wiem, jak się tańczy lansjera. — Och, jaka szkoda. Panna Tenderden czuwała. — Nie umiesz tańczyć lansjera? Nic nie szkodzi, skarbie, zaraz się nauczysz. Popatrz, mam dla ciebie partnera. Celia stanęła w parze z piegowatym chłopcem o żółtawych włosach. Naprzeciw nich stanął ów ciemnooki chłopiec ze swoją partnerką. Kiedy spotkał się z Celią podczas wykonywania jednej z figur, rzekł z wyrzutem: — No wiesz, ze mną nie chciałaś zatańczyć. Nie sądzisz, że to nieładnie? Celia cierpiała męki, takie, jakie miała znosić w późniejszych latach. Jak mu to wyjaśnić? Jak po— wiedzieć: „Ależ chciałam. Bardzo chciałam. To zwykłe nieporozumienie”.

To było pierwsze negatywne doświadczenie wieku dziewczęcego — niewłaściwy partner! Kolejna figura lansjera rozdzieliła ich. Spotkali się raz jeszcze w wielkim korowodzie, lecz chłopiec jedynie uścisnął jej dłoń i obrzucił pełnym wyrzutu spojrzeniem. Już nigdy więcej nie pojawił się na lekcji tańca i Celia nigdy nie poznała jego imienia. 11 Kiedy Celia skończyła siedem lat, odeszła stara niania. Niania miała starszą siostrę i ta siostra podupadła na zdrowiu. Niania musiała się nią zaopiekować. Celia była niepocieszona. Zalewała się łzami i codziennie zasiadała do pisania kolejnego listu. Wszystkie miały mniej więcej tę samą treść, wszystkie były krótkie, chaotyczne, z okropnymi błędami, a ich skomponowanie sprawiało jej nie lada trudność. — Wiesz, kochanie — powiedziała kiedyś matka — nie sądzę, byś musiała pisywać do nianiusi codziennie. Ona naprawdę nie oczekuje tego. Dwa listy tygodniowo zupełnie wystarczą. Celia potrząsnęła przecząco głową. — Nianiusia mogłaby sobie pomyśleć, że zapomniałam o niej. A ja jej nie zapomnę. Nigdy. — To dziecko jest bardzo stałe w swoich uczuciach — powiedziała matka Celii do swego męża. — A szkoda. W pewnym sensie, oczywiście. — Na szczęście nie można tego powiedzieć o paniczu Cyrilu — zaśmiał się ojciec. Cyril nigdy nie pisał ze szkoły do rodziców, chyba że mu kazano albo był w potrzebie. Jednak Cyril miał swoisty wdzięk i uchodziły mu płazem drobne wykroczenia. Uporczywe dochowywanie przez Celię wierności starej niani wciąż nie dawało spokoju jej matce. — To nienaturalne — upierała się przy swoim zdaniu. — W jej wieku powinno się łatwo zapominać. Na urząd nianiusi nie wstąpiła żadna nowa niania. Celia, łącznie z jej wieczorną kąpielą i poranną toaletą, od tej pory miała zajmować się Susan. Rankiem, kiedy Celia była już ubrana i uczesana, udawała się do pokoju matki, gdzie mogła liczyć na mały kawałeczek grzanki z marmoladą (matka zawsze jadała śniadania w łóżku). Następnie brała do ręki małą, pękatą kaczuszkę z porcelany i wkładała ją do matczynej miednicy z wodą. Ojciec w tym czasie przebywał obok, w swojej ubieralni. Czasami wołał ją do siebie i dawał pensa, którego miała wrzucić do małej drewnianej skarbonki. Po każdym zapełnieniu skarbonki, pensy Celii miały być wpłacane do kasy oszczędności, a po uskładaniu z tych pensów „okrągłej sumki”, Celia miała sobie kupić coś naprawdę wspaniałego, za naprawdę własne pieniądze. Pytanie, co by to mogło być, stale zaprzątało myśli Celii, a związane z tym marzenia przybierały coraz to inny kształt. Najpierw miał to być wysoki, szylkretowy grzebień, z ozdobnymi guzami, który jej matka wpinałaby w swoje czarne włosy. To Susan pokazała go Celii na wystawie sklepowej. „Na takie grzebienie stać utytułowane damy i nikogo więcej”, powiedziała głosem pełnym szacunku. Szylkretowy grzebień zastąpiła układana w harmonijkę sukienka z białego jedwabiu, w której Celia mogłaby chodzić na lekcje tańca. Tylko dzieci, które tańczyły skirta, ubierały się w układane w harmonijkę sukienki. Być może upłyną lata, nim Celia będzie odpowiednio duża, aby tańczyć skirta, lecz, niewykluczone, że taki dzień kiedyś nadejdzie. Następnym marzeniem była para pantofelków z prawdziwego złota (Celia nie miała wątpliwości, że takie pantofelki istnieją). Po pantofelkach z prawdziwego złota nastała era marzeń o altanie w lasku, a jeszcze potem o kucyku. Jedna z tych rozkosznych rzeczy miała czekać na nią w dniu, kiedy w kasie oszczędności jej pensy zamienią się w „okrągłą sumkę”. W ciągu dnia Celia bawiła się w ogrodzie, tocząc kółko (które mogło wyobrażać absolutnie wszystko, co jeździ, począwszy od dyliżansu, a skończywszy na pociągu ekspresowym), wspinając się na

drzewa (ostrożnie i bez większego przekonania) i wynajdując w gęstych zaroślach kryjówki, gdzie, przez nikogo nie niepokojona, mogła sobie spokojnie leżeć i snuć zmyślone historyjki. Jeśli padał deszcz, czytała w pokoju dziecinnym albo kolorowała stare egzemplarze „Queen”. Między podwieczorkiem a kolacją bawiła się z matką. Czasami była to zabawa w domy, czyli pełzanie, tam i z powrotem, pod rozciągniętymi na krzesłach ręcznikami, a czasami puszczanie baniek mydlanych. Nigdy nie wiedziało się z góry, co będzie tym razem, niemniej każda zabawa okazywała się znakomita — taka, jaką trudno wymyślić samemu i jaka była możliwa jedynie z mamą. Ponieważ podrosła, rankami odbywały się tak zwane lekcje, i to one sprawiły, że Celia poczuła się bardzo ważna. Lekcje zaczynały się od arytmetyki, a nauczycielem tego przedmiotu był sam tatuś. Celia kochała arytmetykę i była bardzo dumna, słysząc jego pochwały: „To dziecko jest obdarzone ścisłym umysłem. Nie będzie w przyszłości liczyło na palcach, tak jak ty to robisz, Miriam”. Na co matka odpowiadała ze śmiechem: „Nigdy nie miałam głowy do cyfr”. Celia przeszła przez dodawanie, odejmowanie, mnożenie (bardzo, według niej, zabawne) i dzielenie, choć to z kolei wydawało się jej za dorosłe i za trudne, aż zatrzymała się na czarownych stronicach „Zagadek”. Wprost uwielbiała zagadki. Byli w nich chłopcy, były jabłka w ogrodzie i owce na polach, i ciastka, byli robotnicy, i choć w istocie chodziło o zwykłe działania arytmetyczne, to przecież dzięki chłopcom czy jabłkom, czy owcom rozwiązywanie zagadek dostarczało niezwykłych emocji. Po arytmetyce zaczynała się nauka kaligrafii i tu do akcji wkraczała matka. Pisała u góry zeszytu rząd literek, a Celia uzupełniała nimi, linijka po linijce, całą stronę. Celia nie przepadała za kaligrafią, przykładała się do niej dopiero wówczas, kiedy mamusi zdarzyło się napisać jakieś zabawne zdanie w rodzaju: „Zezowate koty mają z kaszlem kłopoty”. Krok w krok za kaligrafią szła ortografia, lecz z tą było najwięcej biedy i ta kosztowała Celię najwięcej wysiłku. Obawiając się błędów, potrafiła wstawić w krótkie, proste słowo tak dużo niepotrzebnych liter, że w rezultacie zatracało ono swoje pierwotne znaczenie. Wieczorami, kiedy Susan uporała się z kąpielą, do pokoju dziecinnego przychodziła mamusia, aby „otulić” ją na noc. Celia nazywała to „mamusinym otuleniem” i starała się nie poruszyć, aby „mamusine otulenie” przetrwało aż do rana. Jednak tak się jakoś działo, że rano nie było po nim ani śladu. — Zostawić ci światło, skarbie? A może nie zamykać drzwi? Celia nie chciała światła. Ciemność miała dla niej swój urok. Ciemność była ciepła, wygodna i przyjazna. — Widzę, że nie jesteś żadnym strachajłem — mawiała przy takiej okazji Susan. — Nie to, co moja mała siostrzeniczka. Spróbuj zostawić ją po ciemku, a zapłacze ci się na śmierć. Mała siostrzeniczka Susan, myślała sobie Celia w skrytości ducha, na pewno jest bardzo niegrzeczną małą dziewczynką, no i przy tym bardzo głupią. Dlaczego ktoś miałby bać się ciemności? Przecież bać się można jedynie snów. A sny są straszne dlatego, że czynią zamęt we wszystkim, co dzieje się naprawdę. Jeśli Celia, obudzi się z krzykiem, wyrwana ze snu o Uzbrojonym Bandycie, to przecież zawsze może wyskoczyć z łóżka i, znając drogę na pamięć, przebiec korytarzem do pokoju matki nawet w najciemniejszych ciemnościach. A wówczas matka przyprowadzi ją z powrotem do dziecinnego pokoju, przysiadzie przy jej łóżeczku i powie: „Ależ, skarbie, tu nie ma żadnego Uzbrojonego Bandyty. Jesteś całkiem bezpieczna, zapewniam cię”. A wtedy Celia zaśnie ponownie, wiedząc, że jeśli mamusia tak mówi, to na pewno nic złego nie może jej się przytrafić, i w niecałe kilka minut znów będzie spacerowała po dolinie, nad rzeką, zrywając pierwiosnki i mówiąc do siebie z triumfem: „Wiedziałam, że to nie jest żadna kolej żelazna. Przecież ta rzeka płynie tędy od zawsze”. 2. ZAGRANICA 1 Pół roku po odejściu nianiusi matka podzieliła się z Celia bardzo

ekscytującą nowiną. Wyjeżdżają za granicę, do Francji. — Ja też? — Tak, kochanie, ty też. — A Cyril? — Cyril też. — A Susan i Rouncy? — Nie. Tylko my czworo: tatuś, ja, Cyril i ty. Tatuś nie najlepiej się czuje i lekarz poradził, abyśmy spędzili zimę w jakimś ciepłym kraju. — To Francja jest ciepłym krajem? — Południe Francji, kochanie. — Jak tam jest, mamusiu? — No, są tam góry. Ze śniegiem. — Dlaczego ze śniegiem? — Ponieważ są bardzo wysokie. — Jak wysokie? Matka przystąpiła do wyjaśnień, jak wysokie bywają góry, lecz Celia się poddała; zabrakło jej wyobraźni. Znała kopiec Woodbury. Żeby znaleźć się na jego szczycie, trzeba było iść dobre pół godziny. Jednak kopiec Woodbury chyba w ogóle nie zasługiwał na miano góry. Wszystko było niezmiernie podniecające, wszystko, a zwłaszcza torba podróżna. Prawdziwa walizka, jej własna, z ciemnej, zielonej skóry, a w niej butelki i szczotka, i grzebień, i szczotka do ubrania, i mały podróżny zegarek, i nawet kałamarz podróżny! Celia była pewna, że ta walizka to najpiękniejsza rzecz, jaką kiedykolwiek zdarzyło jej się mieć na własność. Sama podróż też dostarczyła niemało wrażeń. Najpierw przeprawiali się przez Kanał. Mamusia, bojąc się choroby morskiej, poszła się położyć, a Celia została z ojcem na pokładzie, dzięki czemu poczuła się bardzo dorosła i ważna. Francja, kiedy w końcu dobili do jej wybrzeży, nieco ją rozczarowała. Wyglądała jak każde inne miejsce. Za to ubrani w niebieskie uniformy bagażowi mówiący po francusku, przyprawili ją o dreszczyk emocji, tak samo zresztą jak wysoki pociąg i to, że w czasie podróży miało się w nim spać. Ona i jej matka zajęły jeden przedział, a ojciec i Cyril sąsiedni. Cyril, jakżeby inaczej, był ponad wszystko. Cyril miał szesnaście lat i poczytywał sobie za punkt honoru niczym się nie ekscytować. Zadawał pytania jakby od niechcenia, lecz nawet jemu trudno było ukryć podziw i ciekawość, jakie wzbudzała wielka francuska lokomotywa. — Czy tam naprawdę będą góry, mamusiu? — zapytała Celia. — Tak, kochanie. — A czy będą bardzo, ale to bardzo wysokie? — Tak. — Wyższe niż kopiec Woodbury? — I to o wiele. Tak wysokie, że na ich szczytach zawsze leży śnieg. Celia zamknęła oczy i spróbowała to sobie wyobrazić. Góry. Wielkie wzgórza, pnące się coraz wyżej, wyżej, wyżej — tak wysoko, że być może nie da się zobaczyć ich szczytów. Celia odchyliła głowę do tyłu, jeszcze trochę i jeszcze. W wyobraźni już błądziła po stromych górskich zboczach. — Czy coś ci się stało, kochanie? Może masz skurcz w karku? Celia potrząsnęła głową z emfazą. — Myślę o wielkich górach — powiedziała. — Głupi dzieciak — rzucił Cyril z dobroduszną pogardą. Niebawem trzeba było iść do łóżka. Do łóżka w pociągu! Rano, kiedy się obudzą, będą na południu Francji! Do Pau przybyli o jedenastej następnego ranka. Przy zbieraniu bagaży było mnóstwo zamieszania; rodzina wyruszyła w podróż z niezliczonymi skórzanymi walizami i z co najmniej trzynastoma wielkimi kuframi o wypukłych wiekach. W końcu jakoś udało im się opuścić dworzec. Jechali do hotelu. Celia wykręcała głowę na wszystkie strony. — Gdzie są te góry, mamusiu? — Tam, córeczko. Czy widzisz tamten łańcuch ośnieżonych szczytów? Ach, to! Istotnie, na niebie rysował się zygzak czegoś białego, co swoim wyglądem najbardziej przypominało wycinankę z papieru. Gdzie były wyniosłe monumenty, pnące się ku niebu daleko, hen ponad głową

Celii? — Och! — powiedziała Celia, rozczarowana. Góry! Też mi coś… 2 Celia przeżyła rozczarowanie z powodu gór, lecz w samym Pau bardzo jej się podobało. Podniecały ją posiłki. Lunch, zwany z niewiadomych powodów tabbeldotem*, podawano przy wspólnym, długim stole, a dania były wprost niezwykłe. W hotelu przebywały bliźniaczki o rok starsze od Celii. Ona, Bar i Beatrice wszędzie chodziły razem. To przy bliźniaczkach Celia odkryła (po raz pierwszy w poważnym wieku swoich ośmiu lat) radość płynącą z płatania figli. Na przykład stawały wszystkie trzy na balkonie apartamentu, zajadały pomarańcze, a pestki wypluwały na przechodzących ulicą żołnierzy, wystrojonych w barwne niebieskie i czerwone mundury. Kiedy ci, zezłoszczeni, zadzierali głowy, balkon był już pusty. Usypywały (ku irytacji Victora, starego kelnera) kopczyki z soli i pieprzu na talerzach rozłożonych do „tabbeldotu”. Chowały się w niszy pod schodami i długim pawim piórem łaskotały nogi gości hotelowych, schodzących na obiad. Ich popisowy numer przypadł na ów dzień, kiedy to wyjątkowo dały się we znaki energicznej pokojówce z jednego z wyższych pięter. Deptały jej po piętach przez dłuższy czas, aż wreszcie wcisnęły się za nią do malutkiego sanktuarium, gdzie trzymała miotły, wiadra i szczotki do szorowania. Ta odwróciła się ze złością i wylewając potoki słów w swoim niemożliwym do zrozumienia języku, wypadła ze schowka, zatrzasnęła za sobą drzwi i przekręciła klucz w zamku. Dziewczynki zostały uwięzione. — Ale nas urządziła — powiedziała gorzko Bar. — Ciekawe, jak długo tu sobie posiedzimy. Popatrywały posępnie jedna na drugą. Nagle oczy Bar rozbłysły buntowniczo. — Nie zniosę, by nad nami triumfowała. Musimy coś wymyślić. Bar była prowodyrką w każdej sytuacji. Jej wzrok powędrował ku mikroskopijnej szczelinie okna, jedynego, jakie było w schowku. — Ciekawe, czy udałoby się przez to jakoś przecisnąć. Żadna z nas nie jest gruba. Celio, wyjrzyj! Jest tam coś na zewnątrz? Celia zakomunikowała, że na zewnątrz jest rynna. — I wystarczająco duża, żeby nią przejść — dodała. — Świetnie. No to policzymy się z Suzanne. Ale się wścieknie na nasz widok. Trochę się mocowały z oknem, lecz w końcu je otworzyły i jedna po drugiej prześliznęły się na zewnątrz. Rynna miała mniej więcej stopę szerokości, a jej krawędź była nie wyższa niż dwa cale. Cała scena rozgrywała się na wysokości piątego piętra. Belgijka spod numeru 33 wysłała do Angielki spod numeru 54 grzeczny bilecik z zapytaniem, czy madame jest świadoma faktu, że jej mała córeczka razem z dwiema dziewczynkami madame Owen spaceruje po parapecie piątego piętra? Celia nie mogła zrozumieć, dlaczego z powodu tego drobnego incydentu, podniesiono całkiem niepotrzebną wrzawę. To było niesprawiedliwe. Nikt jej nigdy nie powiedział, że nie chodzi się po parapetach. — Mogłaś spaść. Mogłaś się zabić. — Och nie, mamusiu. W rynnie było mnóstwo miejsca. Mieściły mi się obie stopy razem. Ów incydent pozostał w jej pamięci jako jedno z tych niewytłumaczonych zjawisk, wokół których dorośli robią wiele zamieszania bez istotnego powodu. 3 Celia oczywiście miała się uczyć francuskiego. Do Cyrila przychodził codziennie pewien młody Francuz. Celią z kolei miała zajmować się młoda dama, która każdego dnia miała ją zabierać na spacer i rozmawiać z nią po francusku. Młoda dama w rzeczywistości była Angielką, córką właściciela angielskiej księgarni, lecz całe życie spędziła w Pau i mówiła po francusku doskonale. Młoda dama, panna Leadbetter, była osóbką niezwykle dystyngowaną,

a jej angielszczyzna okazała się afektowana i pretensjonalna. Wymawiała słowa powoli, odrobinę protekcjonalnym, ugrzecznionym tonem. — Popatrz, Celio, to jest sklep, gdzie się piecze chleb. Boulangerie. — Tak, panno Leadbetter. — Spójrz, Celio, mały piesek przekracza ulicę. Un chien qni traverse la rue. On’est–ce qu’il fait? To znaczy: co on robi? Panna Leadbetter miała pecha. Psy są stworzeniami niedelikatnymi i mają wrodzoną skłonność do zawstydzania nad wyraz dystyngowanych młodych kobiet. Ów przykładowy pies poniechał „przekraczania” ulicy i zajął się czymś zupełnie innym. — Nie wiem, jak się mówi po francusku na to, co ten piesek robi — powiedziała Celia. — To niezbyt ładny widok. Popatrz w drugą stronę, kochanie. Mamy przed sobą kościół. Voil? une église. Spacery były długie, nudne i monotonne. Po dwóch tygodniach matka Celii dała pannie Leadbetter wypowiedzenie. — Ona jest nie do zniesienia — powiedziała do męża. — Zanudziłaby nam dziecko na śmierć. Ojciec Celii zgodził się z żoną i dodał, że dziecko powinno uczyć się języka francuskiego poci okiem Francuzki. Celii nie bardzo podobał się pomysł z Francuzką. Celia do wszystkich cudzoziemców odnosiła się z typową wyspiarską nieufnością. Chociaż, jeśli lekcje miałyby się ograniczać jedynie do spacerów… Poza tym wierzyła matce, a jej matka powiedziała, że mademoiselle Mauhourat na pewno da się polubić. Mademoiselle Mauhourat, takie nadzwyczajnie zabawne nazwisko… Mademoiselle Mauhourat była wysoka i tęga. Zawsze narzucała na siebie mnóstwo przeróżnych pelerynek, które powiewały wokół jej ramion i przewracały stojące na stołach przedmioty. Celia była przekonana, że nianiusia na pewno zaliczyłaby mademoiselle do osób „miotających się”. Mademoiselle Mauhourat była bardzo wylewna i przesadnie czuła. — Oh, la ch?re mignonne!— wołała od progu. — La ch?re petite mignonne. — Klękała przed Celią i usiłowała ją rozśmieszyć, lecz Celia nieodmiennie zachowywała brytyjską powściągliwość. Celia czuła się zakłopotana. — Nons allons nous amuser. Ah, comme nous allons nous amuser! Znów zaczęły się spacery. Celia grzecznie wsłuchiwała się w nieprzerwany bulgot niezrozumiałych słów. Mademoiselle Mauhourat była bardzo uprzejma. Mademoiselle Mauhourat była coraz bardziej uprzejma, a Celia coraz mniej ją lubiła. Po dziesięciu dniach Celia się przeziębiła. Miała podwyższoną temperaturę. — Myślę, że lepiej będzie, jak nie wyjdziesz dzisiaj na dwór — powiedziała matka. — Mademoiselle może zabawiać cię tutaj. — Nie — wybuchnęła Celia. — Nie. Odpraw ją. Odpraw! Matka popatrzyła na nią uważnie. Było to spojrzenie, które Celia dobrze znała, spojrzenie, przed którym nic się nie dało ukryć. — W porządku, skarbie, odprawię ją. — Nawet nie pozwól, by tu weszła — błagała Celia dalej. W tej samej chwili otworzyły się drzwi do salonu i stanęła w nich mademoiselle wraz ze swymi niezliczonymi pelerynkami. Nim zdążyła się odezwać, matka Celii rzuciła kilka zdań po francusku. Mademoiselle z okrzykami żalu i współczucia przypadła do Celii. — Ah, la pauvre mignonne — wołała. — La pauvre, pauvre mignonne/ Celia spojrzała na matkę błagalnie i wykrzywiła buzię w okropnym grymasie. Odpraw ją, mówił ten grymas. Odpraw ją w tej chwili. Szczęśliwie jedna z wielu pelerynek mademoiselle Mauhourat zahaczyła o flakon z kwiatami i przewróciła go. Mademoiselle, przepraszając za wyrządzoną szkodę, zaczęła wycofywać się z pokoju. Koniec końców, drzwi się za nią zamknęły. — Kochanie — powiedziała łagodnym tonem matka — nie powinnaś robić takich min. Mademoiselle Mauhourat miała jak najlepsze intencje.

Mogłaś zranić jej uczucia. Celia popatrzyła na matkę najwyraźniej zdziwiona. — Ależ mamusiu, przecież to były miny angielskie. Nie zrozumiała, dlaczego jej matka wybuchła śmiechem. Tamtego wieczoru Miriam powiedziała do męża: — Ta kobieta również jest do niczego. Celia jej nic lubi. Zastanawiam się… — Słucham? — Ach, nic takiego. Przyszła mi na myśl taka jedna dziewczyna, pomocnica w firmie krawieckiej. Przy następnej przymiarce Miriam zagadnęła ową dziewczynę. Dziewczyna dopiero uczyła się krawieckiego fachu, a jej cała praca sprowadzała się do podawania szpilek. Miała około dziewiętnastu lat, starannie upięte w kok ciemne włosy, zadarty nosek i różową, sympatyczną twarz. Jeanne była bardzo zaskoczona, kiedy angielska dama zapytała, czy chciałaby pojechać do Anglii. To zależy, odparła, co na to powie matka. Miriam poprosiła ją o adres matki. Rodzice Jeanne prowadzili niewielką kawiarenkę, bardzo przyjemną i bardzo czystą. Madame Beaugé wysłuchała propozycji angielskiej damy z nie ukrywanym zdziwieniem. Jeanne miałaby pracować u kogoś jako pokojówka i zajmować się małą dziewczynką? Jeanne raczej nie ma doświadczenia. Jeanne jest dość niezdarna i niezręczna. Jeśli miałaby kogoś polecić, to już raczej Berthe, starszą córkę. Angielka jednak chciała Jeanne, i tylko Jeanne. Nie obyło się bez konsultacji z monsieur Beauge. Ten stwierdził, że nie powinni się sprzeciwiać woli Jeanne, zwłaszcza że, jak słyszy, jej zarobki będą o wiele lepsze niż w firmie krawieckiej. Trzy dni później Jeanne, niezmiernie przejęta i zdenerwowana, podjęła nową pracę. Wyraźnie bała się małej Angielki, która od tej pory miała być pod jej opieką. Nie znała angielskiego. Nauczyła się jednego jedynego zdania i chciała się nim popisać. — Dzień dobry, panienko. Niestety, Celia nie zrozumiała z tego ani słowa. Była to kwestia akcentu. Poranna toaleta przebiegała w milczeniu. Celia i Jeanne mierzyły się wzrokiem jak dwa nieznajome psiaki. Jeanne szczotkowała loki Celii ostrożnie, nawijając je na palce, a Celia nie przestawała jej się przyglądać. — Mamusiu — zapytała przy śniadaniu. — Czy Jeanne w ogóle nie mówi po angielsku? — Nie, kochanie, nie mówi. — To zabawne. — A podoba ci się? — Ma bardzo śmieszną twarz. — Namyślała się przez minutę: — Powiedz jej, żeby mi mocniej szczotkowała włosy. Pod koniec trzeciego tygodnia Celia i Jeanne potrafiły się ze sobą porozumieć. Pod koniec czwartego spotkały na spacerze trzodę krów. — Mon Dieu!— zawołała Jeanne. — Des vaches, des vaches! Maman, maman. — Co się stało? — zapytała Celia. — J’ai peur des vaches. Celia spojrzała na nią życzliwie. — Jeśli jeszcze kiedyś spotkamy krowy — powiedziała — ja pójdę przodem. Po tej małej przygodzie zostały przyjaciółkami już na dobre. Celia znalazła w Jeanne wspaniałą towarzyszkę zabaw. Jeanne na przykład ubierała kilka laleczek Celii i wdawała się z nimi w prześmieszne pogawędki. Po kolei wcielała się w la femme dc chambre (bardzo impertynencką), w mamusię, w tatusia (który prężył dumnie pierś i podkręcał wąsa) i w każde z trojga nieznośnych dzieci. Innym razem, udając monsieur le cure, proboszcza, wysłuchała spowiedzi całej lalczanej rodzinki, po czym wszystkim po kolei zadała straszliwą pokutę. Celia była oczarowana. Zawsze błagała o powtórkę. — Non, non, panienko, c’est tr?s mal ce qne j’ai fait l?. — Pourquoi? — Przedrzeźniałam monsieur le cure — wyjaśniła. — A to przecież grzech! — Och, Jeanne, jeden jedyny raz, proszę. To było takie zabawne.

Jeanne miała miękkie serce i powtarzała całą scenkę jeszcze zabawniej, tym samym wystawiając swoją nieśmiertelną duszę na poważne niebezpieczeństwo. Celia wiedziała wszystko o jej rodzinie. O Berthe, która była tr?s sérieuse, o Louisie, który był si gentil, o Edouardzie, który był spirituel, i o la petite Lise, która właśnie przystąpiła do pierwszej komunii, i o bardzo zwinnym kocie, który potrafił zwijać się w kłębek między szklankami tak, że nigdy żadnej nie potrącił. Celia z kolei opowiadała Jeanne o Złotku i o Rouncy, o Susan, o ogrodzie i o tych wszystkich rzec/ach, które będą wspólnie robić, kiedy Jeanne przyjedzie do Anglii. Jeanne nigdy nie widziała morza. Pomysł z przeprawą przez Kanał nie wydawał się jej najszczęśliwszy. — Je me figure— powiedziała kiedyś — que j’aurais horriblementpeur. N’en parlons pas! Parlez–moi de votre petit oiseau. 4 Pewnego dnia, kiedy Celia była na spacerze z ojcem, pozdrowił ich ktoś siedzący w hotelowym ogródku. — John! Stary, kogo ja widzę! — Bernard! Wielki, jowialnie wyglądający mężczyzna poderwał się i ze wzruszeniem uścisnął rękę jej ojca. Był to chyba niejaki pan Grant, jeden z najdawniejszych przyjaciół ojca. Nie widzieli się od lat i nie mieli pojęcia, że przebywają w tej samej zagranicznej miejscowości. Grantowie zatrzymali się w innym hotelu, lecz od tej pory obie rodziny spotykały się zwykle po dejeuner na kawie. Pani Grant w oczach Celii uchodziła za najpiękniejszą istotę na świecie. Miała kunsztownie ułożone, srebrzystobiałe włosy, cudowne ciemnoniebieskie oczy, wyraźne rysy i bardzo czysty, dźwięczny głos. Celia natychmiast wymyśliła nową postać, królową Marise. Królowa Marise posiadała wszelkie cechy pani Grant i była uwielbiana przez wiernych poddanych. Trzy razy napadali na nią zbójcy, lecz za każdym razem ratował ją z opresji młodzieniec o imieniu Colin, którego natychmiast pasowała na rycerza. Jej szaty koronacyjne były uszyte z aksamitu w kolorze szmaragdowej zieleni, a srebrna korona była wysadzana diamentami. Pan Grant nie został królem. Celia skłonna byłaby uznać, że jest miły, gdyby nie to, że miał zbyt tłustą i zbyt czerwoną twarz. No i ani trochę nie przypominał jej ojca, z jego brązową brodą, którą zadzierał za każdym razem, kiedy się śmiał. Mój ojciec, myślała Celia, jest właśnie taki, jaki ojciec być powinien — zawsze gotów do miłych żarcików, które nikogo nie wprawiają w zakłopotanie, jak to bywało czasami z dowcipami pana Granta. Grantowie przywieźli ze sobą syna, Jima, piegowatego chłopca w wieku szkolnym. Jim był sympatyczny i zawsze uśmiechnięty. Miał niebieskie i bardzo okrągłe oczy, co sprawiało, że zawsze wyglądał na zdziwionego. Poza tym uwielbiał swoją matkę. On i Cyril przyglądali się sobie nieufnie. Jim traktował Cyrila z wyraźnym respektem, ponieważ Cyril był od niego dwa lata starszy i chodził do prywatnej szkoły. Jedno, co ich łączyło, to absolutny brak zainteresowania kimś takim jak Celia. Celia się nie liczyła. Celia była zwykłym dzieciakiem. Grantowie wrócili do Anglii po trzech tygodniach. Tuż przed ich wyjazdem Celia usłyszała, jak pani Grant mówi do jej matki: — Przeżyłam wstrząs na widok Johna. Choć, co prawda, powiedział mi, że od kiedy tu przebywa, czuje się znacznie lepiej. — Mamusiu, czy tatuś jest chory? — spytała później Celia. Matka chyba trochę się zmieszała. — Ależ skąd — zaprzeczyła po chwili. — Nie, oczywiście, że nie. Tatuś czuje się teraz doskonale. Po prostu w Anglii jest zbyt wilgotno. W Anglii często pada deszcz. Celia była zadowolona z odpowiedzi. Nie, myślała, niemożliwe, żeby ojciec był chory. Przecież nigdy nie leży w łóżku ani nie kicha i nie miewa ataków żółciowych. Czasami kaszle, ale to tylko dlatego, że za dużo pali. O tym, że ojciec za dużo pali, wiedziała od niego.

A jednak ciekawe, dlaczego mamusia zrobiła taką niepewną minę… 5 Kiedy nadszedł maj, opuścili Pau i najpierw udali się do Argeles, leżącego u stóp Pirenejów, a potem do Cauterets, w góry. W Argeles Celia zakochała się. Obiektem jej namiętnego uczucia stał się młody windziarz, Auguste. Nie Henri, mały blondynek, który czasami płatał figle razem z nią, Bar i Beatrice (one też przyjechały do Argeles), lecz Auguste. Auguste miał osiemnaście lat, był wysoki, miał ciemne włosy, żółtawą cerę i bardzo ponury wygląd. Nie interesował się hotelowymi gośćmi, których woził raz w górę, raz w dół. Celia nigdy nie zdobyła się na odwagę, aby go zagadnąć. O jej romantycznej miłości nie wiedział nikt, nawet Jeanne. Nocą, w łóżku, Celia wyobrażała sobie sceny, w których ocala Auguste’owi życie, to chwytając za cugle ponoszącego go konia, to holując go do brzegu po katastrofie morskiej, którą przeżyli tylko oni dwoje. Czasami Auguste ratował ją z pożaru, jednak Celia zdecydowanie wolała sytuacje odwrotne. Najpiękniejszą sceną w jej marzeniach była ta, w której Auguste, z oczami pełnymi łez, mówi: „Mademoiselle, zawdzięczam pani życie. Czy kiedykolwiek zdołam się odwdzięczyć?” To była krótka, lecz gwałtowna namiętność. Miesiąc później Celia pojechała wraz z rodziną do Cauterets i tam zakochała się w Janet Patterson. Janet miała piętnaście lat. Była zwykłą miłą dziewczyną, z brązowymi włosami i łagodnymi, niebieskimi oczami. Nie była ani piękna, ani w jakiś szczególny sposób ujmująca. Wobec młodszych dzieci była uprzejma i bawiąc się z nimi, nie okazywała znudzenia. Dla Celii jedyną radością w życiu stała się myśl, że kiedyś wreszcie dorośnie i będzie taka jak jej bożyszcze. Któregoś dnia ona też włoży bluzkę w paski z kołnierzykiem i krawat i zaplecie włosy w warkocz, a ten warkocz przewiąże czarną kokardą. No i będzie miała te tajemniczą rzecz — figurę. Janet miała figurę — bardzo widoczną, sterczącą po obu stronach pasiastej bluzki. Celia, niezwykle szczupłe dziecko (Cyril, kiedy chciał siostrę zirytować, nazywał ją chudym kurczakiem, a ten „chudy kurczak”, nie wiedzieć czemu, nieodmiennie doprowadzał ją do łez), była gorącą wielbicielką wszelkiego rodzaju pulchności. Któregoś dnia, któregoś pięknego dnia, ona też dorośnie i będzie miała wspaniałe wypukłości wszędzie tam, gdzie trzeba. — Mamusiu — zapytała kiedyś — kiedy będę miała wypukłe piersi? Matka popatrzyła na nią i powiedziała: — Nie możesz się doczekać, tak? — O tak — przytaknęła prawie bez tchu. — Kiedy będziesz miała czternaście, a może piętnaście lat, tak jak Janet. — Czy wtedy dostanę bluzkę w paski? — Możliwe, choć nie sądzę, by paski były bardzo ładne. Celia popatrzyła na matkę z wyrzutem. — A ja myślę, że tak. Och, mamusiu, powiedz naprawdę, że będę ją kiedyś miała. — Owszem, dlaczego nie. Jeśli nadal będzie ci się podobać. Oczywiście, że będzie. Wyszła popatrzeć na swoje bożyszcze. Ku jej wielkiemu zmartwieniu Janet spacerowała ze swoją francuską przyjaciółką Yvonne Barbier. Celia nienawidziła Yvonne z całej duszy. Yvonne była bardzo łacina, bardzo elegancka i zawsze zadzierała nosa. Miała piętnaście lat, lecz wyglądała na osiemnaście. Szła z Janet pod rękę i coś jej gruchała do ucha. — Naturellement, je riai rien dit ? maman. Je lui ai répondu… — Zmykaj stąd, kochanie — powiedziała słodko Janet. — Yvonne i ja jesteśmy teraz zajęte. Celia, smutna, poszła sobie. Jakże nienawidziła tej okropnej Yvonne Barbier. Niestety, dwa tygodnie później Janet i jej rodzice opuścili Cauterets. W pamięci Celii jej obraz zatarł się bardzo prędko, lecz od tej pory hodowała w sobie ekstatyczne marzenie o dniu, w którym i

ona będzie miała „figurę”. W Cauterets było cudownie. Miasteczko leżało u samego podnóża gór, choć jeśli chodzi o te ostatnie, nadal nie wyglądały tak, jak je sobie Celia wcześniej wyobrażała. W głębi serca czuła się oszukana, do końca życia miała pozostać obojętna na ich piękno i w ogóle na górską scenerię. Uroki Cauterets na szczęście nie sprowadzały się jedynie do samych gór. Rankami cała rodzina wspinała się mozolnie do Railliere, gdzie rodzice wypijali po szklance obrzydliwie smakującej wody. Następnie kupowało się laski sucre d’orge. Zakręcone laski miały różne kolory i smaki. Celia zwykle dostawała ananasową, matka lubiła zieloną, anyżkową. Ojciec, co dość dziwne, nie lubił ani takiej, ani takiej. Ojciec w ogóle nie lubił lasek z cukierkami. Ojciec natomiast, od kiedy przybyli do Cauterets, sprawiał wrażenie pogodnego i szczęśliwego. — Ta miejscowość zdecydowanie mi odpowiada, Miriam — powiedział kiedyś. — Zupełnie jakbym się na nowo narodził. — Zostajemy tutaj tak długo, jak to będzie możliwe — odparła jego żona. Ona także wyglądała na weselszą i często się śmiała; zmarszczka, która ostatnio coraz częściej pojawiała się na jej czole, jakby się trochę wygładziła. Celia, prawdę mówiąc, prawie się nie zajmowała. Zadowolona, że dziecko jest pod opieką Jeanne, sercem i duszą zwróciła się ku mężowi. Po porannej wycieczce Celia zwykle wracała do domu w towarzystwie Jeanne. Szły przez las zygzakowatą ścieżką i Celia co jakiś czas zjeżdżała w dół stromego stoku, co sprawiło, że jej majtki były w dość opłakanym stanie. Jeanne lamentowała: — Oh, panienko, ce n’est pas gentille ce que vous faites l?. Et vos pantalons. Que dirait madame votre m?re? — Encore une fois, Jeanne. Une fois seulement. — Non, non. Oh, panienko! Po lunchu Jeanne na ogół zajmowała się szyciem, a Celia wychodziła na miejski plac, gdzie mogła się bawić z innymi dziećmi. Uważano, że najodpowiedniejszą towarzyszką zabaw dla Celii jest pewna mała dziewczynka o nazwisku Mary Hayes. „Takie miłe dziecko”, mówiła matka Celii. „Dobrze ułożone, a przy tym, och, jakie słodkie. Odpowiednia przyjaciółka dla Celii”. Celia bawiła się z Mary Hayes tylko wówczas, kiedy nie dało się tego uniknąć. Mary była i miła, i słodka, lecz Celia najzwyczajniej w świecie nudziła się przy niej. Dzieckiem, które podobało się Celii, była mała Amerykanka, Marguerite Priestman. Pochodziła z któregoś z zachodnich stanów i miała okropny nosowy akcent, co dla dziecka urodzonego i wychowanego w Anglii było czymś niezwykle fascynującym. Bawiła się w nie znane dotąd Celii zabawy. Marguerite towarzyszyła zabawna stara niania w olbrzymim czarnym kapeluszu o opadających skrzydłach, która nieodmiennie powtarzała jedno i to samo zdanie: „Masz się pilnować Fanny, słyszysz?” Fanny przydawała się, kiedy jakiś drobny spór między dziewczynkami zaczynał niebezpiecznie przybierać na sile. Któregoś dnia, dziewczynki, kłócąc się zawzięcie, były bliskie łez. — No, no, dosyć tego. Fanny chce wiedzieć, o co ta cała awantura. — Właśnie opowiadałam Celii historyjkę, ale ona mi przerwała. Ona mówi, że to, co ja mówię, to nieprawda. A właśnie, że prawda. — A o czym była ta twoja historyjka? — O malej dziewczynce, która żyła sobie sama w lesie, ponieważ pan doktor jej nie znalazł i nie zaniósł w swojej czarnej torbie… Celia znów jej przerwała. — To nieprawda. Marguerite mówi, że dzieci znajdują lekarze w jakichś lasach i przynoszą je do matek. To nieprawda. Przynoszą je w nocy aniołki i wkładają do kołysek. — Lekarze. — Aniołki. — Nieprawda. Fanny uniosła swą dużą dłoń. — Spokój! Teraz ja mówię. Dziewczynki zamieniły się w słuch. Małe, czarne oczka Fanny popatrywały na nie ze zrozumieniem i stosowną powagą.

— I o co ta cała awantura? Marguerite ma rację i Celia też. Jedna mówi o tym, skąd się biorą amerykańskie dzieci, a druga o tym, skąd angielskie. A więc to takie proste! Celia i Marguerite uśmiechnęły się do siebie i znów były przyjaciółkami. Fanny mruknęła swoje „masz się pilnować Fanny, słyszysz?” i powróciła do robótki. — Czy mogę dalej opowiadać? — zapytała Marguerite. — Tak, tak — odparła Celia. — Opowiadaj. Jak skończysz, to ja ci opowiem bajkę o opałowej wróżce, która wyszła z pestki brzoskwini. Nim Marguerite dobrnęła do końca, Celia znów jej przerwała. — Co to jest skarapin? — Skarapin? To ty nie wiesz, co to jest skarapin? — Nie, nie wiem. Co to takiego? Tym razem nie poszło łatwo. Z galimatiasu wyjaśnień Marguerite Celia zrozumiała tylko tyle, że skarapin, to nic innego jak skarapin! Skarapin na długo miał pozostać w jej wyobraźni jako legendarna bestia, związana w jakiś sposób z kontynentem amerykańskim. Dopiero po wielu latach, kiedy była już osobą dorosłą, błysnęła jej w głowie pewna myśl. Oczywiście, skarapin Marguerite Priestman, to nic innego jak zwykły skorpion. Skarapin odszedł w niebyt, a Celia poczuła się wówczas tak, jakby poniosła jakąś stratę. 6 W Cauterets kolację podawano bardzo wcześnie. o wpół do siódmej. Celii wolno było w niej uczestniczyć. Po kolacji wszyscy wychodzili na zewnątrz i zasiadali przy małych stolikach, a raz czy dwa na tydzień zjawiał się kuglarz ze swymi sztuczkami. Celia uwielbiała kuglarza. Wiedziała od ojca, że na kuglarza trzeba mówić prestidigitator, i już sama ta nazwa bardzo jej się podobała. Powtarzała sobie bardzo powoli, sylabę po sylabie, o trudne słowo. Kuglarz był wysokim mężczyzną i miał długą, czarną brodę. Robił najdziwniejsze rzeczy z kolorowymi wstążkami, na przykład wyciągał je z ust, i to całe jardy. Kończąc występ, zwykle zapowiadał małą loterię. Najpierw posyłał w obieg wielki drewniany półmisek, na który każdy z „widzów składał jakiś datek, polem obwieszczał zwycięskie numery i przyznawał nagrody: papierowy wachlarz, małą latarenkę czy bukiecik papierowych kwiatów. Dzieci były uszczęśliwione i prawic zawsze to one zdobywały nagrody. Celia szalenie pragnęła wygrać papierowy wachlarz. Niestety, nie miała szczęścia, choć dwa razy trafiła jej się papierowa latarenka. Któregoś dnia ojciec zwrócił się do Cciii z propozycją: — Co myślisz o wyprawie na coś takiego? — Tu wskazał na jedną z gór za hotelem. — Wziąłbyś mnie tam, tatusiu? Aż na sam czubek? — Tak. Pojechałabyś na mule. — Co to jest muł, tatusiu? Ojciec powiedział, że muł to zwierzę, które trochę jest osłem, a trochę koniem. Celia zadrżała z radości na myśl o przygodzie. Jej matka zachowała się powściągliwie. — John, jesteś całkiem pewien, że to bezpieczna wyprawa? — zapytała. Ojciec Celii zlekceważył jej obawy. Oczywiście, że dziecku nic się nie stanie. W góry miała wyruszyć ona, ojciec i Cyril. — Och! — ten ostatni prychnął lekceważąco. — Zabieramy toto ze sobą? Jak nic zamęczy nas na śmierć. Cyril żywił dla Celii dużo braterskiego uczucia, lecz wyprawa z dzieckiem urażała jego męską dumę. W czymś takim, jak zdobywanie górskich szczytów, nie powinny uczestniczyć kobiety i dzieci. Kobiety i dzieci powinny siedzieć w domu. W dniu wielkiej wyprawy Celia już od wczesnego ranka stała na balkonie i wypatrywała mułów. W pewnej chwili zza rogu ulicy wybiegły