t14n4_10.pdf

3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKSU]H]PáRG]LH* 565 32&=8&,(:à$61(-6.87(&=12&, $8)<:$1,(68%67$1&-,36<&+2$.7<:1<&+ 35=(=0à2D=,()%$'$1,$3,/27$)2:( Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Pisarska 3UDFRZQLD3URILODNW\NL0áRG]LH*RZHMÄ3UR-M” =DNáDGX3URPRFML=GURZLD3V\FKLF]QHJR Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie :67 3 3RF]XFLHVNXWHF]QRFLMDNRSR]\W\ZQ\Z\PLDU]GURZLD -HGQD]GHILQLFML]GURZLDSV\FKLF]QHJRPyZL*HMHVWRQRÄF] FLRJyOQHJR]GUo- ZLDLR]QDF]DQLHW\ONRVWDQQLHZ\VW SRZDQLD]DEXU]HF]\FKRUyESV\FKLF]Q\FKOHF] posiadanieSRWHQFMDáXSV\FKLF]QHJR–XPLHM WQRFLRUD]SRVWDZRVRELVW\FKLVSRáHFz- Q\FK´7HQSRWHQFMDáÄXPR*OLZLD]DVSRNDMDQLHSRWU]HERVLJDQLHVXNFHVyZF]HUSDQLH UDGRFL]*\FLD]ZL NV]D]GROQRüGRUR]ZRMXLXF]HQLDVL RUD]SRNRQ\ZDQLDWUXGQo- FLVSU]\MDQDZL]\ZDQLXLXWU]\P\ZDQLXGREU\FKUHODFML]LQQ\PLOXG(PLRUD]Dk- W\ZQHPXXG]LDáRZLZ*\FLXVSRáHF]Q\P´VWU'HILQLFMDWDSRGREQLHMDNLQQH ZVSyáF]HVQHGHILQLFMHNáDG]LHQDFLVNQDSR]\W\ZQ\Z\PLDU]GURZLD:]ZL]NX] W\PZEDGDQLDFKGRW\F]F\FKWHMWHPDW\NLFRUD]F] FLHMNRU]\VWDVL ]ÄSR]\W\w- Q\FK´ZVND(QLNyZ]GURZLDSV\FKLF]QHJRWDNLFKMDNSRF]XFLHNRKHUHQFMLSRF]XFLH V]F] FLD F]\ VDW\VIDNFML ] Uy*Q\FK G]LHG]LQ L DVSHNWyZ *\FLD :VND(QLNL WH V jednak trudne do operacjonalizacji, ponieZD* GRW\F] RFHQ\ VWDQyZ ZHZQ WU]Q\FK RVyE L V ]ZL]DQH ] LFK SR]QDZF]\P RUD] HPRFMRQDOQ\P IXQNFMRQRZDQLHP D QLH ]NRQNUHWQ\PL]DFKRZDQLDPL:\GDMHVL *HRELHFXMF\PÄSR]\W\ZQ\P´ZVND(Qi- NLHP]GURZLDSV\FKLF]QHJRPR*HE\üWH*SRF]XFLHVNXWHF]QRFLSRQLHZD*RGQRVLVL  GRZáDVQHMRFHQ\Z\EUDQ\FKDVSHNWyZSRWHQFMDáXSVychicznego. 3RF]XFLH VNXWHF]QRFL MHVW GHILQLRZDQH MDNR RVG MHGQRVWNL QD WHPDW ZáDVQ\FK PR*OLZRFLSRGM FLDLSU]HSURZDG]HQLDG]LDáDNRQLHF]Q\FKGRRVLJQL FLD]DSODQo- wanych celów (1). ZgoGQLH]NRQFHSFM%DQGXU\Z\VRNLHSRF]XFLHZáDVQHMVNu- WHF]QRFLR]QDF]D • JRWRZRüGRZ\ELHUDQLDWUXGQLHMV]\FKLOXEQRZ\FK]DGD • Z\WUZDáRüZG*HQLXGRFHOX • G*HQLHGRZ\VRNLHMMDNRFLZ\NRQ\ZDQ\FK]DGD • ]GROQRüXF]HQLDVL QRZ\FKU]HF]\ • poczuciHZáDVQHMZDUWRFL

Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Pisarska 566 • UDG]HQLHVRELH]O NLHPF]\VWUHVHP • DNW\ZQRüZGEDQLXR]GURZLH 2VRE\ÄG\VSRQXMFH´Z\VRNLPSRF]XFLHPZáDVQHMVNXWHF]QRFLPDMZL NV]Po- W\ZDFM  GR SRGHMPRZDQLD Uy*QRURGQ\FK DNW\ZQRFL 3RWUDIL OHSLHM NRU]\VWDü z posiadanych zasoEyZSV\FKLF]Q\FKFRXPR*OLZLDLPDNW\ZQH]DVSRNDMDQLHUy*Qo- URGQ\FK SRWU]HE = NROHL RVRE\ NWyUH PDM QLVNLH SRF]XFLH VNXWHF]QRFL L ZWSL ZVLHELHVSRVWU]HJDMVZRMHSU]\V]áH*\FLHMDNRVWUHVXMFHLSU]\JQ ELDMFH7DNLH RVRE\PDM]QDF]QLHPQLHMV]V]DQV RVRELVWHJRUR]ZRMXLVDPRUHDOL]DFML 8*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKMDNRQHJDW\ZQ\Z\PLDU]GURZLD 'RF] VWRVWRVRZDQ\FKÄQHJDW\ZQ\FK´ZVND(QLNyZ]GURZLDSV\FKLF]QHJRQDOH* QDGX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FK]DFKRZDQLDDJUHV\ZQHi sprzeczne z pra- ZHPRUD]SU]HGZF]HVQDDNW\ZQRüVHNVXDOQD1LHNWyUH]QLFK–GRW\F]FHDJUHVML LSU]HVW SF]RFL–PRJE\üVWRVRZDQHQLH]DOH*QLHRGZLHNXRVyEEDGDQ\FK1DWo- PLDVW F] ü ZVND(QLNyZ PXVL E\ü VWRVRZDQD UHODW\ZQLH GR ZLHNX ,QQH V QRUP\ sSRáHF]QHGRW\F]FHSLFLDDONRKROXF]\DNW\ZQRFLVHNVXDOQHMRVyEGRURVá\FKDLQQH –ZRGQLHVLHQLXGRG]LHFLLPáRG]LH*\:SU]\SDGNXRVyEQLHSHáQROHWQLFK]DUyZQR SLFLHDONRKROXMDNLSDOHQLHSDSLHURVyZVXEVWDQFMLÄOHJDOQ\FK´GODGRURVá\FKRUD] X*\ZDQLe narkotyków (substancji „nielegalnych” dla wszystkich), jest traktowane jako SU]HMDZGHPRUDOL]DFML:VSyáZ\VW SRZDQLHNLONX]DFKRZDQLH]JRGQ\FK]NRQZHn- FMRQDOQ\PL]DVDGDPLQSSLFLHDONRKROXSDOHQLHSDSLHURVyZLDNW\ZQRüVHNVXDOQD stanowi syndrom zacKRZD SUREOHPRZ\FK =DFKRZDQLD SUREOHPRZH QLRV ]H VREU\]\NR]DNáyFHZZLHOXVIHUDFK*\FLDGOD]GURZLDUHODFMLLQWHUSHUVRQDOQ\FK UR]ZRMX EH]SLHF]HVWZD LWG DOH SR]ZDODM WH* QDVWRODWNRP QD ]DVSRNRMHQLH ZD* nych potrzeb psychicznych, takich jakQSSRWU]HEDE\FLDGRURVá\PQLH]DOH*Q\PF]\ DNFHSWDFML]HVWURQ\UyZLHQLNyZ0áRG]LOXG]LHNWyU]\QLHSRWUDILRVLJQüVZRLFK FHOyZZVSRVyEDNFHSWRZDQ\VSRáHF]QLHPRJDQJD*RZDüVL ZFRUD]WRQRZH]a- chowania problemowe. 3URFHVÄ]DJá ELDQLDVL ´ZX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKRSLVDáD'.Dn- GHO=JRGQLH]MHMNRQFHSFM]GHF\GRZDQDZL NV]RüRVyEUR]SRF]\QDRGSLFLD SLZDLOXEZLQD&] ü]QLFKSR]RVWDMHSU]\VáDEV]\FKDONRKRODFKDF] ü]DF]\QD SLü UyZQLH* PRFQLHMV]H WUXQNL DOER SDOLü SDSLHURV\ 6SRUyG PáRG\FK OXG]L NWyU]\ VL JDOLMX*SRDONRKROLSDSLHURV\QDMF] FLHMUHNUXWXMVL FLNWyU]\X*\ZDMVXEVWDn- cji nielegalnych, przy czym pierwszym narkotykiem jest prawie zawsze marihuana. &] üVSRUyGW\FKNWyU]\SDOPDULKXDQ SU]HFKRG]LGRX*\ZDQLDLQQ\FKQDUNRWy- NyZ2ND]MRQDOQHVL JDQLHSRVáDEV]\DONRKROSLZROXEZLQRFKRFLD*E\]HZ]JO GX QD UR]SRZV]HFKQLHQLH WHJR ]MDZLVND ZUyG QDVWRODWNyZ  PR*QD WUDNWRZDü MDNR]DFKRZDQLHQRUPDW\ZQHZ\QLNDMFH]HVSHF\ILNLRNUHVXGRrastania. Natomiast VL JDQLHSRPRFQLHMV]HWUXQNLLOXESDOHQLHSDSLHURVyZPR*HE\üSLHUZV]\PNURNLHP ZNLHUXQNXUR]ZRMXEDUG]LHMSUREOHPRZ\FK]DFKRZDZW\P–X*\ZDQLDQLHOHJDl- nych substancji psychoaktywnych (5).

3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKSU]H]PáRG]LH* 567 3UREOHPDW\NDEDGD 3UDFGRW\F]F\FK]ZL]NXSRPL G]\SRF]XFLHPZáDVQHMVNXWHF]QRFLDVL JDQLHP SRVXEVWDQFMHSV\FKRDNW\ZQHMHVWQLHZLHOH]DZ\QLNLGRVW SQ\FKEDGDVQLe- MHGQR]QDF]QH3U]\NáDGRZRZHZVSRPQLDQHMZ\*HMSUDF\07D\ORUVWZLHUG]Lá *HQLVNLHSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL]ZL]DQHMHVW]Z\*V]\PLZVND(QLNDPLSLFLD DONRKROXSU]H]RVRE\GRURVáH=NROHLZEDGDQLDFKNDWDPQHVW\F]Q\FK(6W SLH RND]DáRVL *HPáRG]LGRUROLNWyU]\VL JDMSRQDUNRW\NLZRNUHVLHGRUDVWDQLDPLHOL QDMZ\*V]HSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLZSRUyZQDQLX]RVREDPLNWyUHQLHX*\ZDM QDUNRW\NyZZRJyOHOXERJUDQLF]\á\VL GRMHGQHJRÄHNVSHU\PHQWX´]QLHOHJDOQ\PL substancjami. :W\PNRQWHNFLHZD*QHZ\GDáRVL ]EDGDQLH]ZL]NXSRPL G]\SRF]XFLHPZáa- VQHM VNXWHF]QRFL WUDNWRZDQ\P MDNR ÄSR]\W\ZQ\´ ZVND(QLN ]GURZLD SV\FKLF]QHJR DX*\ZDQLHPVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKNWyUHZZLHOXEDGDQLDFKV]F]HJyOQLHGo- W\F]F\FKPáRG]LH*\SHáQLIXQNFM ZVND(QLNDÄQHJDW\ZQHJR´3RSLHUZV]HFKFLDáy- P\VSUDZG]LüF]\SRPL G]\W\PL]PLHQQ\PLZ\VW SXMH]ZL]ek prostoliniowy (do- GDWQLOXEXMHPQ\-HOLQLHWRF]\VSRVyEX*\ZDQLDVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKZ MDNLLQQ\VSRVyEUy*QLFXMHSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLQDVWRODWNyZ,QWHUHVRZDáR QDVUyZQLH*F]\]ZL]HNSRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]QRFL]OLF]EX*\ZDQych substan- cji psychoakW\ZQ\FKMHVWSRGREQ\ZJUXSDFKFKáRSFyZLG]LHZF]W 0$7(5,$à,0(72'$ Procedura %DGDQLDSURZDG]RQHE\á\ZSD(G]LHUQLNXURNXSU]\RND]MLEDGDPRNRWRw- VNLFK  $QRQLPRZH DQNLHW\ Z\SHáQLOL XF]QLRZLH ] GREUDQ\FK ORVRZR  ZV]\VWNLFKNODVSLHUZV]\FKV]NyáSRQDGSRGVWDZRZ\FK]WHUHQX0RNRWRZD8UV\QRZD L :LODQRZD %DGDQLD SURZDG]RQH E\á\ PHWRG DXG\WRU\MQ SU]H] SU]HV]NRORQ\FK DQNLHWHUyZVSR]DV]NRá\]]DFKRZDQLHP]DVDGDQRQLPRZRFL Osoby badane $QNLHW\Z\SHáQLáRQDVWRODWNyZ3U]HFL WQ\ZLHNEDGDQ\FKZ\QRVLáUo- NX:JUXSLHEDGDQHME\áRQLHFRZL FHMG]LHZF]WQL*FKáRSFyZ=GHFy- GRZDQD ZL NV]Rü UHVSRQGHQWyZ E\áD XF]QLDPL OLFHyZ RJyOQRNV]WDáFF\FK LPLHV]NDáDUD]HP]RERMJLHPURG]LFyZ 1DU] G]LDLZVND(QLNLEDGDZF]H 'RSRPLDUXX*\ZDQLDSU]H]PáRG]LH*VXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKZ\NRU]\VWDQR GZLHNUyWNLHDQRQLPRZHDQNLHW\NWyUHSR]ZDODMQDRV]DFRZDQLHNRQWDNWyZ PáRG]LH*\ ] VXEVWDQFMDPL SV\FKRDNW\ZQ\PL 6NRU]\VWDá\P\ ] S\WD GRW\F]cych X*\ZDQLDSU]H]PáRG]LH*QDUNRW\NyZÄ&]\ZRNUHVLHRGZU]HQLDXELHJáHJRURNXGR WHUD] ]GDU]\áR VL  *H X*\ZDáH URGNyZ QDUNRW\]XMF\FK"´ SDOHQLD SDSLHURVyZ („Czy palisz papierosy?”), oraz charakterystyki ostatniej okazji picia alkoholu (piwa, wina i wódki).

Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Pisarska 568 :V]\VWNLFKEDGDQ\FKSRG]LHORQRQDSL üSRGJUXSZ]DOH*QRFLRGOLF]E\LURG]a- MXVXEVWDQFMLNWyU\FKX*\ZDQLHUHODFMRQRZDOLZDQNLHWDFK:\Uy*QLá\P\DJUXS  DEVW\QHQWyZF]\OLW\FKNWyU]\QLJG\QLHSUyERZDOLDONRKROXSRG*DGQSRVWDFLDni LQQ\FKVXEVWDQFMLEJUXS RVyESLMF\FKW\ONRSLZROXEZLQRFSLMF\FK]DUyZQR SLZRZLQRMDNLZyGN OXELQQHPRFQHDONRKROHGSLMF\FKZV]HONLHJRW\SXDONo- KROHLSDOF\FKSDSLHURV\HSLMF\FKSDOF\FKLVL JDMF\FKSRQLHOHJDOQHVXEVWDn- cjHSV\FKRDNW\ZQH7ZRU]FSRZ\*V]HNDWHJRULHQLHEUDá\P\SRGXZDJ LQWHQV\w- QRFLX*\ZDQLDGDQHMVXEVWDQFMLF] VWRFLLLORFLDMHG\QLHWRF]\XF]H • SLáNLHG\NROZLHNDONRKRO • pali papierosy, • X*\ZDáURGNyZQDUNRW\]XMF\FK 3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLPLHU]RQHE\áR]DSRPRFVNDOLRSUDFRZDQHMGODSo- WU]HEQDV]\FKZF]HQLHMV]\FKEDGD6NáDGDVL RQD]S\WD3LHUZV]\FKV]Hü – VWDQRZL VNDOD ÄVDPRRFHQD´ ] .ZHVWLRQDULXV]D Ä7\ L =GURZLH´ 'RW\F] RQH SRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]QRFLZNRQWDNWDFK]UyZLHQLNDPLRFHQ\PR*OLZRFLVSUo- VWDQLDRF]HNLZDQLRPLQQ\FKZáDVQ\FKRVLJQL üZQDXFHRUD]XPLHM WQRFLNLHURZa- QLDVL ]GURZ\PUR]VGNLHPLSRGHMPRZDQLDGHF\]ML3R]RVWDáHG]LHVL üS\WDRGQRVL VL GRSRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]QRFLDZUHODFMDFK]OXG(PLQSZV\WXDFMLJG\MHVW VL QLHVSUDZLHGOLZLHWUDNWRZDQ\PSU]\Z\UD*DQLXZáDVQ\FKRSLQLLRUD]]DZLHUDQLXL XWU]\P\ZDQLX]QDMRPRFLESU]\UHDOL]DFML]DGDVWRSLHSUHIHURZDQHMWUXGQRFL Z\WUZDáRüUDG]HQLHVRELH]H]QLHFK FHQLHPF]ZL]DQHJR]NRQWUROHPRFMRQDOQ RUD]GRJyOQHJR]DGRZROHQLD]VLHELHL]*\FLD3\WDQLDPDMF]WHUoVWRSQLRZVNDO  RGSRZLHG]LÄ]XSHáQLHQLH´ÄUDF]HMQLH´ÄUDF]HMWDN´LÄ]GHF\GRZanie tak”. :VND(QLNLHPSRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]QRFLE\áDVXPDSXQNWyZX]\VNanych przez UHVSRQGHQWD RGSRZLDGDMFHJR QD SRV]F]HJyOQH S\WDQLD VNDOL =PLHQQD SU]\MPXMH ZDUWRFLRG–NWyUHR]QDF]DEDUG]RQLVNLHSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLGR– ZVND]XMFHQDEDUG]RZ\VRNLHSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL WYNIKI W badanej grupie QDVWRODWNyZQDMPQLHME\áRDEVW\QHQWyZDQDMZL FHMRVyENWyUH SLá\SLZRLOXEZLQRDQLHSUyERZDá\*DGQ\FKLQQ\FKVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKWDEHOD  :\QLN WHQ GRW\F]\ ]DUyZQR FKáRSFyZ MDN L G]LHZF]W -HGQDN Z\UD(QH Uy*QLFH]ZL]DQH]SáFLUHVSRQGHQWyZGRW\F]UR]SRZV]HFKQLHQLDX*\ZDQLDLQQ\FK substancji psychoaktywnych. Picie wszystkich rodzajów napojów alkoholowych, w W\P ZyGNL MHVW EDUG]LHM SRSXODUQH ZUyG FKáRSFyZ 1DWRPLDVW SLFLH L SDOHQLH MHVW EDUG]LHMSRZV]HFKQHZUyGG]LHZF]WUy*QLFHPL G]ygrupowe mierzone testem chi2 E\á\LVWRWQHQDSR]LRPLHS TABELA 1 8*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FK Odsetek uczniów Kategoria G]LHZF] WD N=645 FKáRSF\ N=585 razem N=1240

3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKSU]H]PáRG]LH* 569 Abstynenci 10% 10% 10% 3LMW\ONRSLZROXEZLQR 30% 27% 29% 3LMZszystkie rodzaje alkoholu 15% 25% 20% 3LMDONRKROLSDOSDSLHURV\ 18% 12% 15% 3LMDONRKROSDOSDSLHURV\LELRUQDUNRW\NL 15% 13% 14% Inne/ Braki danych 12% 13% 12% 2VRE\NWyUHQLH]RVWDá\]DNZDOLILNRZDQHGR*DGQHM]SL FLXZ\Uy*QLRQ\FKSU]H] QDVNDWHJRULLVWDQRZL]QDF]Q\RGVHWHNSUyE\:F] FLRNRáRVWRRVRE\NWyUH QLHRGSRZLHG]LDá\QDZV]\VWNLHS\WDQLDGRW\F]FHX*\ZDQLDVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\w- Q\FKEUDNLGDQ\FK1DWRPLDVWSR]RVWDOLUHVSRQGHQFLQLHSRPLQ OL*DGQHJR]S\WD ale ichRGSRZLHG]LZVND]XMQDLQQ\Z]yUX*\ZDQLDVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FK6 WRRVRE\NWyUHQSSLMDONRKROLELRUQDUNRW\NLDOHQLHSDOSDSLHURVyZOXERVRE\ SLMFHSLZRLSDOFHSDSLHURV\DOHQLHSLMFHPRFQ\FKDONRKROL:V]\VF\RQL]RVWDOL Z\áF]HQL] dalszych analiz. :EDGDQHMSUyELHSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLPDUR]NáDG]EOL*RQ\GRQRUPDl- QHJRU\F :VSyáF]\QQLN VSyMQRFL ZHZQ WU]QHMDOID &URQEDFKD VNDOL SRF]XFLD ZáDVQHMVNXWHF]QRFLZ\QRVLGODFDáHMSUyE\ZUyGG]LHZF]WDOID DZUyG FKáRSFyZDOID UHGQLDGODFDáHMSUyE\Z\QRVLLMHVWZ\UD(QLHSU]HVXQL WD Z VWURQ  SR]\W\ZQHJR NUDFD VNDOL &KáRSF\ PDM QLHFR Z\*V]H SRF]XFLH ZáDVQHM VNXWHF]QRFLUHGQLD QL*G]LHZF] WDUHGQLD DOHUy*QLFDWDMHVWLVWRt- na statystycznie (t Studenta =2,47, p<0,014). 2F]HNLZDQH 1RUPDOQH 5\F5R]NáDG]PLHQQHMSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLZEDGDQHMSUyELH *yUQDJUDQLFD[ JUDQLF\ /LF]EDREV                      :\QLNQDVNDOLSRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]QRFL 5\F5R]NáDG]PLHQQHM–SRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLZEDGDQHMSUyELH iczbaobserwacji

Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Pisarska 570 :\QLNLDQDOL]\NRUHODFML7DX.HQGDOODZVND]XM*HSRPL G]\SRF]XFLHPZáDVQHM skutHF]QRFL D X*\ZDQLHP VXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK QLH PD SURVWROLQLRZHJR ]ZL]NX:VSyáF]\QQLNLNRUHODFMLVQLHLVWRWQHZFDáHMEDGDQHMSUyELH7DX -0,033, SLZUyGFKáRSFyZ7DX -S-HG\QLHZJUXSLHG]LHZF]WZDUWRü ZVSyáF]\QQLND NRUHODFML FKRFLD* EDUG]R QLVND RVLJQ áD SR]LRP LVWRWQRFL VWDWy- stycznej (Tau=-0,058, p<0,05). $E\ VSUDZG]Lü F]\ SRPL G]\ SRF]XFLHP VNXWHF]QRFL D X*\ZDQLHP VXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK Z\VW SXMH MDNLNROZLHN ]ZL]HN Z\NRU]\VWDQR MHGQRF]\QQLNRZ DQDOL]  ZDULDQFML $129$ ] WHVWHP SRVW KRF 1,51DMPQLHMV]HM ,VWRWQHM 5y*QLF\ NWyU\MHVWUyZQRZD*Q\WHVWRZLW2ND]DáRVL *HSU]\QDOH*QRüGRJUXS\RRNUHOo- Q\PVWRSQLX]DDZDQVRZDQLDZX*\ZDQLHURGNyZSV\FKRDNW\ZQ\FKUy*QLFXMHSRF]u- FLHVNXWHF]QRFL) S) $QDOL]DUy*QLFSRPL G]\UHGQLPLZ\QLNDPLQDVNDOLSRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]Qo- FLZSRGJUXSDFK]Uy*QLFRZDQ\FKSRGZ]JO GHPOLF]E\X*\ZDQ\FKVXEVWDQFMLWHVW SRVWKRFZVND]XMH*HZFDáHMEDGDQHMSUyELHQDMZ\*V]HSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]Qo- FLPDMFLXF]QLRZLHNWyU]\SLMW\ONRSLZROXEZLQRU\F:SR]RVWDá\FKF]We- UHFKSRGJUXSDFKZ\QLNLV]EOL*RQHFKRFLD*QDMQL*V]HSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL PDMFLNWyU]\QLHSUyERZDOL*DGQ\FKVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKQDZHWSLZD'DQH zestawione w tab. 2SRND]XM*HLVWRWQHUy*QLFHZ\VWSLá\PL G]\QDVWRODWNDPLNWó- U]\SLMW\ONRSLZROXEZLQRDDEVW\QHQWDPLRUD]W\PLNWyU]\SR]DSLFLHPDONRKROX SDOSDSLHURV\LW\PLNWyU]\X*\ZDMZV]\VWNLFKWU]HFKURG]DMyZURGNyZDONRKRO papierosy, narkotyki). R\FUHGQLHZ\QLNLQDVNDOLSRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]QRFLZJUXSDFK]Uy*QLFRZDQ\FKSRG Z]JO GHPOLF]E\X*\ZDQ\FKVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKFDáDSUyED1             DEVW\QHQFL W\ONRSLZ ROXEZ LQR SLZ RZ LQRZ yGND DONRKROSDSLHURV\ DONSDSQDUNRW\NL X*\ZDQHVXEVWDQFMHSV\FKRDNW\ZQH SRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL UHGQLZ\QLNQDVNDOL X*\ZDQHVXEVWDQFMHSV\FKRDktywne

3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKSU]H]PáRG]LH* 571 TABELA 2 :\QLNLDQDOL]\ZDULDQFMLSR]LRPLVWRWQRFLUy*QLF]PLHnQHMSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL ZSRGJUXSDFKUy*QLF\FKVL X*ywaniem substancji psychoaktywnych. &DáDSUyED1 ) GI S KategorieUHGQLZ\QLNQDVNDOLSRF]XFLD ZáDVQHMVNXWHF]QRFL 2 3 4 5 1. Abstynenci (32.79) 0,01 0,10 0,60 0,75 2. Tylko piwo lub wino (34.28) 0,35 0,03 0,02 3. Piwo+wino+wódka (33.83) 0,21 0,16 4. Alkohol + papierosy (33.14) 0,83 5. Alk.+pap.+narkotyki (33,01) 'DOV]D DQDOL]D SRND]DáD *H ]ZL]HN SRPL G]\ SRF]XFLHP ZáDVQHM VNXWHF]QRFL D X*\ZDQLHP VXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK MHVW ]Uy*QLFRZDQ\ Z ]DOH*QRFL RG SáFL UHVSRQGHQWyZ:UyGG]LHZF]WZ\Uy*QLDVL SRGJUXSDRVyEVL JDMF\FKSRZV]\Vt- NLHVXEVWDQFMHSV\FKRDNW\ZQHVáDEHLPRFQHDONRKROHSDSLHURV\LQDUNRW\NLU\F 3RF]XFLHVNXWHF]QRFLG]LHZF]WNWyUHSUyERZDá\W\FKVXEVWDQFMLMHVWLVWRWQLHQL*V]H RG SRF]XFLD VNXWHF]QRFL G]LHZF]W SLMF\FK DONRKRO DOH QLHSDOF\FK SDSLHURVyZ L QLHVL JDMcych po narkotyki (tabela 3). 5\FUHGQLHZ\QLNLQDVNDOLSRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]QRFLZJUXSDFK]Uy*Qi- cowanych pod wzJO GHPOLF]E\X*\ZDQ\FKVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKG]LHZF] WD N=513)               DEVW\QHQFL W\ONRSLZ ROXEZ LQR DONRKROSDSLHURV\ DONSDSQDUNRW\NL X*\ZDQHVXEVWDQFMHSV\FKRDNW\Z SRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL UHGQLZ\QLNQDVNDOL

Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Pisarska 572 TABELA 3 :\QLNLDQDOL]\ZDULDQFMLSR]LRPLVWRWQRFLUy*QLF]PLHQQHMSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL ZSRGJUXSDFKUy*QLF\FKVL X*\ZDQLHPVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FK oraz w grupach G]LHZF]WLFKáRSFyZ ']LHZF] WD(F=2,58, df=4, N=513, p<0,04) KategorieUHGQLZ\QLN QDVNDOLSRF]XFLDZáDVQHM skuteczQRFL 1 (32,61) 2 (34,03) 3 (33,48) 4 (33,30) 5 (31,76) 1. Abstynenci (33,0) 0,09 0,36 0,45 0,37 2. Tylko piwo lub wino (34,58) 0,06 0,46 0,29 0,00 3. Piwo+wino+wódka (34,09) 0,20 0,44 0,83 0,05 4. Alkohol + papierosy (32,83) 0,86 0,02 0,11 0,06 5. Alk.+pap.+narkotyki (34,77) 0,07 0,81 0,40 0,04 &KáRSF\ (F=2,09, df=4, N=449, p<0,08) =NROHLFKáRSF\X*\ZDMF\ZV]\VWNLFKXZ]JO GQLRQ\FKSU]H]QDVVXEVWDQFMLPDM SRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLQLHPDOUyZQLHZ\VRNLHMDNFKáRSF\SLMF\W\ONRVáDEH DONRKROHU\F  ,VWRWQLH QL*V]H QL* Z GZyFK SRZ\*V]\FK JUXSDFK MHVW SRF]XFLH ZáDVQHM VNXWHF]QRFL FKáRSFyZ SLMF\FK DONRKRO L SDOF\FK SDSLHURV\Wabela 3). -HGQDNZUyGFKáRSFyZ]Uy*QLFRZDQLHSRF]XFLDVNXWHF]QRFLZ]DOH*QRFLRGVSRVo- EXX*\ZDQLDVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKMHVWPQLHMV]HQL*ZUyGG]LHZF]WZVSyá F]\QQLN)SU]\MPXMHZDUWRüQLHFRSRQL*HMZ\PDJDQHJRSR]LRPXLVWRWQoFLS 5\FUHGQLHZ\QLNLQDVNDOLSRF]XFLDZáDVQHMVNXWHF]QRFLZJUXSDFK]Uy*QLFRZDQ\FKSRG Z]JO GHPOLF]E\X*\ZDQ\FKVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKFKáRSF\1  X*\ZDQHVXEVWDQFMHSV\FKRDNW\wne

3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKSU]H]PáRG]LH* 573 OMÓWIENIE WYNIKÓW 6WZLHUG]RQ\SU]H]QDV]ZL]HNPL G]\SRF]XFLHPVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHPVXb- VWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK QLH MHVW SURVWROLQLRZ\ 1DMZ\*V]H SRF]XFLH VNXWHF]QRFL PDMQDVWRODWNRZLHNWyU]\VL JDMSRVáDEV]HDONRKROH3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL ZJUXSDFKVNUDMQ\FKZUyGDEVW\QHQWyZLZUyGRVyEX*\ZDMF\FK]DUyZQRDOkoho- lu, papierosów i narkotyków – MHVW QL*V]H =MDZLVNR WR PR*QD Z\MDQLü QD JUXQFLH 7HRULL=DFKRZD3UREOHPRZ\FK3U]HNUDF]DQLHQRUPVSRáHF]Q\FKNWyUHVUHOa- W\ZQHGRZLHNXLQQHGODGRURVá\FKLLQQHGODPáRG]LH*\VSU]\MDUHDOL]DFMLQLHNWyU\FK potrzHESV\FKRORJLF]Q\FKFKDUDNWHU\VW\F]Q\FKGODZLHNXGRUDVWDQLDQSQLH]DOH*Qo- FL DNFHSWDFML ZáF]HQLD VL  GR JUXS\ GRURVáRFL  3RQDGWR SLFLH DONRKROX RLOHQLHSROHJDQDQDGX*\ZDQLXXSLMDQLXVLOXEQLHMHVWSRáF]RQH]LQQ\PL]DFKo- waniami ryzykownymi (np. jazda samochodem po wypiciu alkoholu), nie budzi wy- UD(QHJR VSU]HFLZX VSRáHF]QHJR 5yZQLH* Z 3ROVFH FRUD] SRZV]HFKQLHM GRUROL DNFHSWXMIDNW*HSU]HGRVLJQL FLHPSHáQROHWQRFLPáRG]LH*VL JDSRDONRKRO 7DNZL FPR*QDSU]\SXV]F]Dü*HPáRG]LOXG]LHNWyU]\QLHSRGHMPXMHNVSHU\PHn- WyZW\SRZ\FKGODVZRMHMJUXS\ZLHNRZHMRUD]FLNWyU]\SUH]HQWXMZLHOH]DFKRZD SUREOHPRZ\FKFKDUDNWHU\]XMVL SRGREQ\PUDF]HMQLVNLPSRF]XFLHPVNXWHc]QRFL 1LVNLHSRF]XFLHVNXWHF]QRFLXQDVWRODWNyZD]ZáDV]F]DZUyGG]LHZF]WVL Ja- MF\FKSRZLHOHUy*Q\FKVXEVWDQFMLPR*QDWáXPDF]\üLFKGRZLDGF]HQLDPL*\FLRZy- PL:\QLNLZLHOXEDGDZVND]XM*HQHJDW\ZQHZSá\Z\URGRZLVNRZHWDNLHMDNQS              DEVW\QHQFL W\ONRSLZ ROXEZ LQR SLZ RZ LQRZ yGND DONRKROSDSLHURV\ DONSDSQDUNRW\NL X*\ZDQHVXEVWDQFMHSV\FKRDNW\Z SRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL UHGQLZ\QLNQDVNDOL

Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Pisarska 574 brak dostatecznego wsparcia i kontroli ze strony rodziców,RGU]XFHQLHSU]H]UyZLHQi- NyZSUREOHP\ZV]NROHVF]\QQLNDPL]ZL NV]DMF\PLU\]\NRQDGX*\ZDQLDDONRKo- OXSDOHQLDSDSLHURVyZLX*\ZDQLDQDUNRW\NyZ1HJDW\ZQ\ZSá\ZZy- PLHQLRQ\FKZ\*HMF]\QQLNyZQDLQQHDVSHNW\]GURZLDSV\FKLF]QHJRMHVWRF]\Zisty. :\QLNGRW\F]F\Z\VRNLHJRSRF]XFLDVNXWHF]QRFLXFKáRSFyZVL JDMF\FKSROe- JDOQHLQLHOHJDOQHVXEVWDQFMHSV\FKRDNW\ZQHMHVWE\üPR*H]ZL]DQ\]W\P*HPDM RQL SU]HNRQDQLH *H PRJ SDQRZDü QDG NRQVHNZHQFMDPL X*\ZDQLD W\FK URGNyZ DMHGQRF]HQLHVL JDMFSRQLH–GHPRQVWUXMVZRMQLH]DOH*QRü=NROHLXG]LHZF]W ]ZL]HNSRPL G]\NXPXODFMX*\ZDQLDUy*Q\FKVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKLQLVNLP SRF]XFLHPVNXWHF]QRFLPR*HZLDGF]\üRW\P*HWDNLH]DFKRZDQLDVGODQLFKVSo- sobem radzenia sobie z probOHPDPL*\FLRZ\PLOXEHPRFMRQDOQ\PL+LSRWH]\WHZy- PDJDMMHGQDNZHU\ILNDFMLZGDOV]\FKEDGDQLDFK :\QLNLQDV]\FKEDGDZVND]XMFHQDVáDEV]\QL*PR*QDE\RF]HNLZDü]ZL ]HNSRPL G]\SRF]XFLHPVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHPSU]H]PáRG]LH*VXEVWDQFMLSVy- choDNW\ZQ\FK ]QDMGXM SRWZLHUG]HQLH Z EDGDQLDFK ( 6W SLH 6WZLHUG]RQR ZQLFK*HGODSU]\V]áHJRX*\ZDQLDVXEVWDQFMLQLHOHJDOQ\FKEDUG]LHMZD*FHQL*So- F]XFLH VNXWHF]QRFL E\á\ áDWZ\ GRVW S GR QDUNRW\NyZ SR]\W\ZQH QDVWDZLHQLH GR X*\ZDQLDQDUNRW\NyZRUD]VSRVWU]HJDQLHSRGREQHJRQDVWDZLHQLDZUyGUyZLHQLNyZ SU]HNRQDQLH*HX*\ZDQLHVXEVWDQFMLQLHOHJDOQ\FKMHVWSRZV]HFKQHRUD]Z\VW SRZDQLH XRVyEEDGDQ\FKLQQ\FK]DFKRZDSUREOHPRZ\FK 1LHMHGQR]QDF]Q\]ZL]HNPL G]\SRF]XFLHPZáDVQHMVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHP VXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKPR*QDWH*SUyERZDüZ\MDQLüPáRG\PZLHNLHPUHVSRn- GHQWyZ:L NV]RüEDGDGRW\F]F\FKSRF]XFLDVNXWHF]QRFLL]PLDQZ]DFKRZDQLX GRW\F]\áDOXG]LEG(QLHFRVWDUV]\FKQL*EDGDQLSU]H]QDVEG(GRURVá\FK ZgenHUDOL]RZDQHSRF]XFLHVNXWHF]QRFLMDNRMHGHQ]SR]\W\ZQ\FKDVSHNWyZ]GURZLD SV\FKLF]QHJR PR*H VL  NU\VWDOL]RZDü L VWDELOL]RZDü GRSLHUR X RVyE Z SHáQL VDPo- G]LHOQ\FKLRGSRZLHG]LDOQ\FK]DVLHELH0R*HWH*UHJXODF\MQDURODWHJRF]\QQLND]a- ]QDF]DVL GRSLHURZGRURVá\P*\FLX" 1D Z\QLNL QDV]\FK EDGD PR*QD VSRMU]Hü WDN*H ] SHUVSHNW\Z\ DQDOL]RZDQ\FK ]PLHQQ\FK L LFK SU]\GDWQRFL Z EDGDQLDFK GRW\F]F\FK ]GURZLD SV\FKLF]QHJR -&]DSLVNLGRZRG]L*HQLHPDÄMHGQHJRZVSyOQHJRZ\PLDUX]GURZLDSV\FKLFz- nego” (VWULZEDGDQLDFKQDOH*\XZ]JO GQLDü]Uy*QLFRZDQHZVND(QLNL3RF]XFLH ZáDVQHM VNXWHF]QRFL F]\OL ]PLHQQD RVRERZRFLRZD Z\GDMH VL  E\ü RELHFXMF\P ÄSR]\W\ZQ\P´ PLHUQLNLHP ]GURZLD SV\FKLF]QHJR 1DWRPLDVW X*\ZDQLH VXbstancji psychoaktywnych przez nastRODWNyZRLOHDQDOL]\QLHVVNRQFHQWURZDQHQDQDGX*y- waniu –QLHZ\GDMHVL E\üWUDIQ\PZVND(QLNLHP]DEXU]H6WZLHUG]RQHSU]H]QDV SRMHG\QF]H]Uy*QLFRZDQLDSRPL G]\SRF]XFLHPVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHPVXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK PRJ E\ü HIHNWHP SU]\M WHJo sposobu zdefiniowania badanych JUXS=PLHQQDFKDUDNWHU\]XMFDX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKQLHXZ]JO d- QLDáD LQWHQV\ZQRFLF] VWRFL L LORFL SLFLD DONRKROX SDOHQLD SDSLHURVyZ L EUDQLD QDUNRW\NyZ,QQ\PLVáRZ\–QLHZSURZDG]Lá\P\UR]Uy*QLHQLDQSSRPL G]\RVREDPL SLMF\PL DONRKRO Z V\PEROLF]Q\FK LORFLDFK D XSLMDMF\PL VL  OXE W\PL NWyU]\ ZFLJXRVWDWQLHJRURNXUD]]DSDOLOLSDSLHURVDDSDOF\PLFRG]LHQQLH=JRGQLH]Z\Qi- NDPLZVSRPQLDQ\FKZHZVW SLHEDGD07D\ORUDQLVNLHSRF]XFLHZáDsnej sku- WHF]QRFLMHVW]ZL]DQHZáDQLH]QDGX*\ZDQLHPDONRKROX'ODRVyEQDGPLHUQLHSLM

3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKSU]H]PáRG]LH* 575 F\FKSLFLHDONRKROXMHVWVSRVREHPUDG]HQLDVRELH]SRF]XFLHP*\FLRZHMEH]VLOQRFL JG\*GDMHFKZLORZHSRF]XFLHHXIRULLZROQRFLLNRQWUROLQDGRWRF]HQLHP :ZLHWOHQDV]\FKEDGDSLFLHVáDE\FKQDSRMyZDONRKRORZ\FKSU]H]QDVWRODWNyZ PR*H ZVND]\ZDü QD LFK GREUH SU]\VWRVRZDQLH L XPLHM WQRü ]DVSRNDMDQLD SRWU]HE F]\OLRSW\PDOQHZ\NRU]\VW\ZDQLHSRVLDGDQHJRSRWHQFMDáXSV\FKLF]QHJR WNIOSKI Przeprowadzone badania nie przyQRV] MHGQR]QDF]QHM RGSRZLHG]L QD S\WDQLH RFKDUDNWHU]ZL]NXSRPL G]\FHFKRVRERZRFLQDVWRODWNyZMDNMHVWSRF]XFLHZáa- VQHMVNXWHF]QRFLDLFK]DFKRZDQLDPLSROHJDMF\PLQDX*\ZDQLXVXEVWDQFMLSV\FKRDk- W\ZQ\FK 8]\VNDQH Z\QLNL ZVND]XM *H ]ZL]HN PL G]y tymi zmiennymi istnieje LFRFLHNDZHMHVWRQLQQ\ZUyGFKáRSFyZLZUyGG]LHZF]W:\MDQLHQLHGODF]HJR NXPXODFMD X*\ZDQLD ZLHOX Uy*Q\FK VXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK X G]LHZF]W ZL*H VL ]QLVNLPDXFKáRSFyZ]Z\VRNLPSRF]XFLHPZáDVQHMVNXWHF]QRFLwymaga dal- V]\FKEDGD1DOH*\ZQLFKXZ]JO GQLüV]HUHJ]PLHQQ\FKNWyUHXáDWZLá\E\LQWHUSUe- WDFM Uy*QLF0RJRQHGRW\F]\üQSSU]HNRQDQRUPDW\ZQ\FKFRGRX*\ZDQLDVXb- VWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK SU]H] G]LHZF] WD L FKáRSFyZ UHODFML LQWHUSHUVRQDOQ\FK z rówieQLNDPLLURG]LQLQQ\FK]DFKRZDSUREOHPRZ\FKQL*X*\ZDQLHVXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK F]\ FHFK RVRERZRFLRZ\FK WDNLFK MDN SRV]XNLZDQLH VW\PXODFML SR]LRPO NXOXEGeSUHV\MQRü :\QLNLEDGDMHGQR]QDF]QLHZVND]XM*HZRGQLHVLHQLXGRPáRG]LH*\VDPIakt X*\ZDQLDURGNyZSV\FKRDNW\ZQ\FKQLHMHVWZ\VWDUF]DMF\PZVND(QLNLHP]DEXU]H ]GURZLDSV\FKLF]QHJR:]ZL]NX]W\PZGDOV]\FKEDGDQLDFKQDOH*\]DVWRVRZDü EDUG]LHMSUHF\]\MQNODV\ILNDFM UHVSRQGHQWyZSRGZ]JO GHPVSRVREXX*\ZDQLDVXb- stancji psychoakt\ZQ\FK3RZLQQDRQDXZ]JO GQLDüLQWHQV\ZQRüX*\ZDQLDSRV]F]e- JyOQ\FKURGNyZF] VWRüLLORüWDNDE\PR*OLZHE\áRZ\áRQLHQLHJUXS\RVyEX]a- OH*QLRQ\FKOXEZ\UD(QLH]DJUR*RQ\FKX]DOH*QLHQLHPQDGX*\ZaMF\FK :DUWRWH*]EDGDüZMDNLVSRVyELQQHÄSR]\W\ZQH´ZVND(QLNL]GURZLDSV\FKLF]Qe- JRQSSRF]XFLHNRKHUHQFMLVSRZL]DQH]X*\ZDQLHPVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FK % G]LHWRSU]HGPLRWHPGDOV]HMDQDOL]\GDQ\FK]HEUDQ\FKZLQQHMJUXSLHUHVSRQGHn- WyZSU]\RND]MLRVWDWQLHMHG\FMLEDGDPRNRWRZVNLFK STRESZCZENIE &HOHPEDGDSLORWD*RZ\FKE\áDDQDOL]D]ZL]NXPL G]\SRF]XFLHPZáDVQHMVNu- WHF]QRFLQDVWRODWNyZWUDNWRZDQ\PMDNRSR]\W\ZQ\ZVND(QLN]GURZLDSV\FKLF]QHJR D X*\ZDQLHP SU]H] QLFK VXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK WUDNWRZDQ\P MDNR ZVND(QLN „negatywny”. 3LORWD*WHQ]RVWDá]UHDOL]RZDQ\SU]\RND]MLF\NOLF]Q\FKEDGDHSLGHPLRORJLF]Q\FK 8F]HVWQLF]\áR Z QLFK  SL WQDVWROHWQLFK XF]QLyZ NODV SLHUZV]\FK ZDUV]DZVNLFK V]NyáSRQDGSRGVWDZRZ\FK%DGDQLDE\á\DQRQLPRZH:\NRU]\VWDQRZQLFKNZHVWLo-

Katarzyna Okulicz-Kozaryn, Agnieszka Pisarska 576 QDULXV] ]DZLHUDMF\ S\WDQLD GRW\F]FH X*\ZDQLD VXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK RUD] VNDO PLHr]FDSRF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFL 1DSRGVWDZLHOLF]E\LURG]DMXX*\ZDQ\FKVXEVWDQFMLZ\Uy*QLRQRSL üJUXSUHVSRn- GHQWyZDEVW\QHQWyZRVRE\SLMFHVáDEV]HDONRKROH– piwo i wiQRSLMFH ZV]\VWNLHURG]DMHDONRKROXSLMFHDONRKROLSDOFHSDSLHURV\SLMFHSDOFH LVL JDMFHSRQLHOHJDOQHVXEVWDQFMHSV\FKRDNW\ZQH8]\VNDQHZ\QLNLVXJHUXMZy- VW SRZDQLH VáDEHJR NU]\ZROLQLRZHJR ]ZL]NX SRPL G]\ SRF]XFLHP VNXWHF]QRFL D X*\ZDQLHP VXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK 1DMZ\*V]H SRF]XFLH VNXWHF]QRFL PDM 15-ODWNRZLHSLMF\SLZRLZLQRDQDMQL*V]H–DEVW\QHQFLRUD]XF]QLRZLHVL JDMF\SR ZV]\VWNLH XZ]JO GQLRQH Z EDGDQLX URGNL =ZL]HN PL G]\ DQDOL]RZDQ\PL ]PLHn- Q\PL MHVW ]Uy*QLFRZDQ\ Z ]DOH*QRFL RG SáFL UHVSRQGHQWyZ .XPXODFMD X*\ZDQLD URGNyZSV\FKRDNW\ZQ\FKXG]LHZF]WZL*HVL ]QLVNLPDXFKáRSFyZ– z wysokim SRF]XFLHPVNXWHF]QRFL:yMDQLHQLHWHJRIDNWXZ\PDJDGDOV]\FKEDGD 8]\VNDQHZ\QLNLZVND]XM*HSRF]XFLHVNXWHF]QRFLMHVWRELHFXMF\PÄSR]\W\w- Q\P´ZVND(QLNLHP]GURZLDSV\FKLF]QHJRQDVWRODWNyZ1DWRPLDVWSLFLHSLZDOXEZi- QDRLOHQLHZL*HVL ]QDGX*\ZDQLHPRUD]LQQ\PL]DFKRZDQLDPLSUREOHPRZ\PL Z\GDMHVL PDáRSU]\GDWQHMDNRÄQHJDW\ZQ\´ZVND(QLN]GURZLD2ND]MRQDOQHVL JDQLH SRVáDEV]HDONRKROHQDOH*\UDF]HMWUDNWRZDüMDNR]DFKRZDQLHNWyUHSR]ZDODQD]DVSo- kajanie niektórych potrzeb rozwojowych nastolatków. 6áRZD NOXF]RZH PáRG]LH* X*\ZDQLH VXEVWDQFML SV\FKRDNW\ZQ\FK SRF]XFLH VNu- WHF]QRFL 3,0,(11,&7:2 1. Bandura A. (1986): Social foundations of thought and action. Engelwood Cliffs, NJ: Prentice – Hall . 2. Clark N.M., Dodge J.A. (1999): Exploring Self-Efficacy as a Predictor of Disease Management. Health Education and Behavior, 26/1, 72-89. 3. &]DSLVNL-NiekOLQLF]QHZVND(QLNL]GURZLDSV\FKLF]QHJR3RODNyZ,GHQW\Ii- NDFMDVSRáHF]Q\FKJUXSSRGZ\*V]RQHJRU\]\NDZ&]DEDáD-&]UHG=GURZLHSVy- FKLF]QH=DJUR*HQLDLSURPRFMD,3L1:Drszawa. 4. )UF]HN$6W SLH(.ZHVWLRQDULXV]Ä7\L=GURZLH´Warszawa: IPiN. 5. Hops H., Davis B., Lewin L. (1999): The Developement of Alcohol nad Other Sub- stance Use: A Gender Study of Family and peer Context. Journal of Studies on Alco- hol, Supplement No.13. 6. Hosman C. Lopis J.E. (2001): The Evidence of Health Promotion Effectiveness. Shap- ing Public Health in a New Europe. Report for European Commision by the Interna- tional Union for Health Promotion and Education, 29-41. 7. Jacob T., Leonard K. (1994): Family and Peer Influences in the Development of Ado- lescent Alcohol Abuse. (w) Zuker R., Boyd G., Howard J (red.) The Development of Alcohol Problems: Exploring the Biopsychological Matrix of Risk. U.S. Department of Health and Human Services.

3RF]XFLHZáDVQHMVNXWHF]QRFLDX*\ZDQLHVXEVWDQFMLSV\FKRDNW\ZQ\FKSU]H]PáRG]LH* 577 8. Jessor R. (1987): Problem-Behaviour Theory, Psychosocial Development, and Ado- lescent Problem Drinking. British Journal of Addiction 82, 331-342. 9. Kandel D., Faust R. (1975): Sequence and Stages in Patterns of Adolescent Drug Use. Archives of General Psychiary, 32, 923 – 932. 10. àXNDV]HZVNL:6]DQVHUR]ZRMXRVRERZRFL.VL*NDL:LHG]D:DUV]DZD 11. Okulicz-Kozaryn K., Borucka A., Bobrowski K., Pisarska A. (2000): Wybrane aspek- W\VRFMDOL]DFMLZURG]LQLHDSLFLHDONRKROXSU]H]PáRG]LH*L]ZL]DQH]W\PRF]HNLZa- nia. (maszynopis) IPiN. 12. Okulicz-Kozaryn K., Borucka A. (2001): 3LFLHDONRKROXSU]H]PáRG]LH*]PRNRWRw- VNLFKV]NyáUHGQLFKZODWDFK-2000. Alkoholizm i Narkomania 14/2, 213-227. 13. Ostaszewski K. (2001): 7UHQG\ZX*\ZDQLXSU]H]PáRG]LH*VXEVWDQFMLSV\FKRDNW\w- nych. Badania mokotowskie – kontynuacja. Alkoholizm i Narkomania 14/3, 387-406. 14. Ostrowska M. (2000) )XQNFMRQRZDQLHV]NRá\MDNRSRWHQFMDOQH (UyGáR]DJUR*HGOD ]GURZLDSV\FKLF]QHJR=DáR*HQLDRJyOQHLGHILQLFMHZ&]DEDáD-&]UHG=GURZLH SV\FKLF]QH=DJUR*HQia i promocja. IPiN, Warszawa . 15. 6LHURVáDZVNL-=LHOLVNL$:]RU\SLFLDZUyGPáRG]LH*\. %DGDQLDMDNRFLo- we. Alkoholizm i Narkomania 2/35, 263-285. 16. 6LHURVáDZVNL - =LHOLVNL $ 0áRG]LH* L DONRKRO. :\QLNL EDGD V]NROQ\FK ESPADZLDW3URElemów 9/92, 4-7. 17. 6W SLH(&KDUDNWHU\VW\NDSRUyZQDZF]DNRQWDNWyZ]DONRKROHPPáRG]LH*\ SROVNLHMLZáRVNLHM. Alkoholizm i Narkomania 1/34, 65-79. 18. 6W SLH(Czynniki ryzyka kontaktów z narkotykami w okresie od dorastania GRZF]HVQHMGRURVáRFL (badania katamnestyczne). Alkoholizm i Narkomania, 14/3, 407-419. 19. Taylor J. M. (2000): The Influence of Self-Efficacy on Alcohol Use Among American Indians. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 6/2, 1-16. 20. Wolniewicz-Grzelak B., Ostaszewski K. (1983): %DGDQLHURGRZLVNV]NROQ\FKZ]a- NUHVLH]DJUR*HQLDX]DOH*QLHQLHPRGURGNyZRGXU]DMF\FK. Biuletyn Informacyjny In- stytutu Psychoneurologicznego 4, 68-82. 21. Wolniewicz-Grzelak B. (1995): %DGDQLHSLFLDQDSRMyZDONRKRORZ\FKSU]H]PáRG]LH* arkuszem „Piwo-Wino-Wódka”. Alkoholizm i Narkomania, 2/19, 117-127.