mjm.05.18.pdf

POŁÓG Po porodzie naturalnym i cesarce WCZESNE OBJAWY WAD WYMOWY NOSIDEŁKA: NAJNOWSZE ZALECENIA wywiad z Pawłem Zawitkowskim NR 5 MAJ 2018 • cena 4,99 zł (wtym8%VAT) NA ZWOLNIENIU LEKARSKIM W CIĄŻY preparatów na obrzęki10 na okładce: WeronikazWarszawy SOS: KONFLIKT SEROLOGICZNY UWAGA NA TOKSYCZNE ZABAWKI SPRAWDŹ, CZY NIE TYJESZ ZA DUŻO KALENDARZ BEZPŁATNYCH BADAŃ W CIĄŻY KIEDY PO POMOC DO PSYCHOLOGA ➜ co wolno, a czego lepiej nie robić ➜ ile dostaniesz pieniędzy ➜ kontrola ZUS ➜ e-zwolnienia INDEKS: 227374 W RAMACH NFZ NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

> Eksperckie porady specjalistów > Ciąża tydzień po tygodniu > Pielęgnacja niemowląt > Wychowanie dzieci > Relacje w rodzinie 372323_mjakmama_pl_195x273_v2.indd 1 2018-01-22 12:10:10 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

M iesięcznik „M jak Mama” to pierwszy ogólnopolski miesięcznik dla kobiet w ciąży, planujących macierzyństwo oraz początkujących mam. Ukazujemy się od 2007 roku, stawiamy na fachowe porady i rzetelną wiedzę. W gronie naszych współpracowników znajduje się wielu wybitnych specjalistów. prof. CMKP dr hab. ROMUALD DĘBSKI ginekolog położnik, endokrynolog, kierownik Oddziału Klinicznego Położnictwa i Ginekologii Szpitala Bielańskiego w Warszawie prof. dr hab. SŁAWOMIR WOŁCZYŃSKI ginekolog położnik, kierownik Kliniki Rozrodczości i Endokrynologii Ginekologicznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku prof. dr hab. EWA WENDER- -OŻEGOWSKA ginekolog położnik, diabetolog położniczy, Klinika Położnictwa i Chorób Kobiecych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu dr n. med. TOMASZ MACIEJEWSKI ginekolog położnik, kierownik Kliniki Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie prof. dr hab. RYSZARD LAUTERBACH pediatra neonatolog kierownik Kliniki Neonatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie mgr BEATA SZTYBER położna, międzynarodowy doradca laktacyjny, Zakład Dydaktyki Ginekologiczno- -Położniczej Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. med. TOMASZ PASZKOWSKI ginekolog położnik, kierownik III Katedry i Kliniki Ginekologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie prof. dr hab. MARIA K. BORSZEWSKA- -KORNACKA kierownik Kliniki Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Szpitala im. Ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie dr n. med. KRZYSZTOF MAJ ginekolog położnik, specjalista USG, szpital przy ul. Inflanckiej w Warszawie SERDECZNIE POZDRAWIAM W IMIENIU CAŁEGO ZESPOŁU M jak Mama @m_jak_mama M jak Mama @mjakmama_red M jak Mama @mjakmama JESTEŚMY DLA CIEBIE TAKŻE NA: MARTA RADZIK-MAJ, REDAKTOR NACZELNA Żonaoznajmiamężowinowinęociąży,aonrobiwielkieoczyipyta:„Naprawdę?Jaktosię mogłostać?”.Tostarydowcip,aledobrzeoddajereakcjęmężczyznnawieść,żezostanąojca- mi.Oczywiściesąpanowie,którzyszalejąwtedyzradości,jednakwielu,amożenawetwięk- szość,potrzebujeczasu,byoswoićsięzmyślą,żeurodziimsiędziecko.Naszczęściejestnato całedziewięćmiesięcy,podczasktórychmożeszpomócswojemupartnerowiprzygotować siędorolitaty–przeczytaszotymnastronie10.Jeślibędziecieprzeżywaćrodzicielstwo wedwojeodpoczątku–podczasbadańUSG,kompletowaniawyprawki,nazajęciach szkołyrodzenia–nietylkopełniejprzeżyjecieczasoczekiwanianadziecko,aleumocnisię Waszawięź,apoporodzieobojełatwiejodnajdzieciesięwrolirodziców.ŻyczymyCi,aby wrazznarodzinamidzieckanarodziłsięteżkochający,czuły,świadomytata. NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

M JAK MAMA 2018-052 Brzuszek 1 Wstęp Edytorial i nasi eksperci 4 Forum czytelniczek 6 Na dobry początek Aktualności, nowości, ciekawe informacje dla mam 10 Aby poczuł się tatą Radzimy, jak pomóc mężczyźnie w nawiązaniu relacji z nienarodzonym malcem 12 Czwarty miesiąc ciąży. Nasz cykl o rozwoju dziecka i o zmianach, jakie zachodzą w wyglądzie i samopoczuciu przyszłej mamy 14 Zwolnienie lekarskie w ciąży Wszystko, co powinnaś wiedzieć: ile dostaniesz pieniędzy, co możesz robić na zwolnieniu, jak wygląda kontrola ZUS i co zmienią zwolnienia elektroniczne 18 Gdy głowa pęka od obaw Ekspert odpowiada, jak radzić sobie z ciążowymi lękami o dziecko, zdrowie, karierę i przyszłość finansową 21 Domowa apteczka 22 Poradź sobie ze stresem Oddychanie, wizualizacja, masaż... – najskuteczniejsze techniki relaksacyjne dla przyszłych mam 24 By nie doszło do konfliktu serologicznego Wyjaśniamy, na czym polega procedura podawania ciężarnej immunoglobuliny oraz w jaki sposób ją uzyskać 26 Oleje dobre dla zdrowia Które oleje roślinne są nie tylko smaczne, ale też korzystne dla kobiety ciężarnej i jej nienarodzonego dziecka? 28 Gotuj z brzuszkiem Porcja energii w słoiku, czyli sałatki na drugie śniadanie lub przekąskę do pracy 30 Czy grozi ci nadwaga w ciąży? Zrób test i sprawdź, czy powinnaś bardziej dbać o swoją wagę 32 Rozstępy to trudny przeciwnik Ekspert opowiada, jak powstają nieestetyczne zmiany na skórze i jak sobie z nimi radzić w okresie ciąży 35 Kosmetyki pod lupą Składniki balsamów i kremów, które mogą zaszkodzić przyszłej mamie 36 Rytuały przed snem Poznaj zabiegi, które zadbają o twoją skórę nocą i sprawią, że rano cera będzie zdrowa i pełna blasku 38 Najwygodniej w dresach Modne ubrania dresowe na dziewięć miesięcy – idealne na spacer i po domu 40 TOP 10: preparaty na obrzęki Najlepsze kremy i żele, które zlikwidują opuchliznę nóg i stóp 42 Zakupy dla mamy Cud narodzin 44 Co może cię zaskoczyć podczas porodu Przeczytaj, co było najbardziej zaskakujące dla kobiet, które już rodziły SHUTTERSTOCK(6),MATERIAŁYPRASOWE SPIS TREŚCI Niewskazane w ciąży substancje – sprawdź, czy nie ma ich w twoich kosmetykach!35 46 Mój poród Wzruszające wspomnienia naszych czytelniczek 48 Kalendarz badań w ciąży. Wyrwij i zachowaj! Lista badań i testów oraz terminów ich wykonania na cały okres ciąży 50 Połóg po nacięciu krocza Jak dbać o to miejsce: mycie, preparaty przyspieszające gojenie, ćwiczenia 52 Powrót do formy po porodzie naturalnym i cesarce Sprawdź, jakie są różnice w podejmowaniu aktywności fizycznej, powrocie do formy i seksu 55 Mama perfekcjonistka Felieton o tym, czy warto być idealną mamą 56 Karmienie piersią to same korzyści Czy znasz wszystkie zalety kobiecego pokarmu i wiesz, co daje maluszkowi? ABCrozwojudziecka 58 Jak rozpoznać kolkę? Podpowiadamy, jakie objawy mogą świadczyć o kolce i jak je odróżnić od innych problemów Akcesoria, które ułatwią podawanie mleka butelką Pomóż partnerowi w odkrywaniu jego ojcostwa74 10 Modne ubrania dresowe 38 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

32018-05 M JAK MAMA Zalety mleka mamy i wpływ karmienia piersią na zdrowie dziecka Zwolnienie lekarskie dla przyszłej mamy WIĘCEJ PORAD I INFORMACJI ZNAJDZIESZ W NASZYM SERWISIE Tego możesz jeszcze nie wiedzieć o naturalnym porodzie Charakterystyczne objawy kolki i innych problemów trawiennych NA NASZEJ OKŁADCE: WERONIKA GRANECKA Z WARSZAWY ZDJĘCIE: KALBAR STYLIZACJA: ANNA OLCHOWIK MAKIJAŻ: ANNA JACHOWICZ/EVELINE FRYZURA: KINGA PLASKOTA/LA DESIR/KEVIN MURPHY 44 58 56 14 62 Na ratunek chorej pupie Ważne informacje o pieluszkowym zapaleniu skóry u niemowlęcia 64 Jaki krem na odparzenia? Radzimy, jak wybrać dobry preparat i jak go prawidłowo stosować 66 AZS i wiosna Sprawdź, jak o tej porze roku dbać o skórę malucha cierpiącego na atopię 68 Nosidełka dobre i złe Ekspert podpowiada, czym się kierować przy wyborze sprzętu 70 Jak przejść na butelkę Łagodne sposoby na zachęcanie dziecka do mleka modyfikowanego 72 Dobrze wybierz mleko Zasady, o których trzeba pamiętać przy wyborze mieszanki 74 Łatwe karmienie butelką Akcesoria przydatne przy karmieniu sztucznym – co warto mieć w domu? 75 Dzieci i choroby zakaźne Wywiad z pediatrą na temat przebiegu chorób, ich profilaktyki i powikłań 78 By po ospie nie było śladów Jak prawidłowo pielęgnować krostki? 80 Nadwrażliwość na gluten czy celiakia? Czym różnią się te dwie dolegliwości i jak je rozpoznać? 82 Nabiał w diecie Kiedy wprowadzać do diety krowie mleko, sery i jajka? 84 Zalety gotowych dań ze słoiczka Bezpieczne, sprawdzone, ze składem stworzonym przez ekspertów 86 Niemowlę u logopedy Problemy, które powinny skłonić cię do wizyty u specjalisty 88 By maluch polubił wodę Oswajanie z kąpielą i najlepsze zabawy w wannie dla małego czyścioszka 91 Czytelnia Warto dbać o zdrowie 92 Uważaj na toksyczne zabawki! Niektóre zabawki mogą być bardzo niebezpieczne – czy wiesz, jak je rozpoznać i jak ich unikać? 94 Zakupy dla dziecka 96 Mama gwiazda Co słychać u znanych mam i ich dzieci? Zabawy, które zachęcą do kąpieli 88 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

ForumczytelniczekMIESIĘCZNIK RE­DAK­TOR NA­CZEL­NA: Marta Radzik-Maj ZASTĘPCZYNI REDAKTOR NACZELNEJ: Agnieszka Roszkowska ZE­SPÓŁ REDAKCYJNY: Katarzyna Hubicz, Małgorzata Wójcik WSPÓŁPRACA: Dagmara Osińska FO­TOEDYTOR: Anna Olchowik KOREKTA: Firma korektorska UKKLW GRAFIK: Elżbieta Majchrzak DRUK: LSC Communications Europe AD­RES RE­DAK­CJI: ul. Dęblińska 6, 04-187 War­sza­wa, tel. (22) 590 50 00, 590 50 01, 590 54 54 www.mjakmama24.pl redakcja@mjakmama24.pl Niezamówionych materiałów redakcja nie zwraca, a w razie opublikowania zastrzega sobie prawo do ich skracania. Za treść ogłoszeń redakcja ponosi odpowiedzialność w granicach wskazanych w ust. 2 art. 42 ustawy Prawo Prasowe. ©CopyrightbyTIMES.A. Wszystkiemateriałysąobjęteprawemautorskim. Przedrukmateriałówwjakiejkolwiekformieiwjakimkolwiek językubezwcześniejszejpisemnejzgodyWydawcyjestzabroniony. Wydawcazabraniabezumownejsprzedażynumerówbieżących iarchiwalnychmiesięcznika„MjakMama”.Działaniewbrew powyższemuzakazowiskutkujeodpowiedzialnościąprawną. WY­DAW­CA: TIME S.A., ul. Jubilerska 10, 04-190 Warszawa wydawnictwo@grupazpr.pl, www.grupazpr.pl PREZES ZARZĄDU I DYREKTOR GENERALNY: Katarzyna Białek WICEPREZESI: Leszek Kozioł, Piotr Cichocki DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY TYTUŁEM: Anna Małek BIURO REKLAMY – DYREKTOR DS. WYDAWNICTW: Agnieszka Miszczyńska-Włodarczyk DYREKTOR DZIAŁU ZDROWIE I PARENTING: Barbara Jednacz tel. (22) 515 99 94, bjednacz@grupazpr.pl KOORDYNATOR SPRZEDAŻY REKLAM: Magdalena Rumocka tel. (22) 590 53 53, mrumocka@grupazpr.pl DYREKTOR MAR­KE­TIN­GU: Małgorzata Bałuch-Lisowska tel. (22) 590 51 77, mbaluch@grupazpr.pl DYREKTOR PRODUKCJI I DYSTRYBUCJI: Małgorzata Kuźma tel. (22) 590 52 10, dzialprodukcji@grupazpr.pl PRENUMERATA: Biuro Obsługi Klienta Wydawcy: klienci@grupazpr.pl, tel. (22) 590 55 55, infolinia 801 322 555 www.sklep.grupazpr.pl Ruch: www.prenumerata.ruch.com.pl, prenumerata@ruch.com.pl, tel. (22) 693 70 00 lub 801 800 803 Poczta Polska: urzędy pocztowe na terenie całego kraju SPRZE­DAŻ PRO­JEK­TÓW GOTOWYCH: tel. (22) 590 55 55, 590 52 33 projekty@murator.com.pl, www.projekty.murator.pl CIĄŻA ŁAGODZI OBYCZAJE Kiedy dowiedziałam się, że je- stem w ciąży, byłam na urlopie. Byłam bardzo szczęśliwa, ale też przerażona. Wpadłam w histe- rię: co będzie dalej? Umowę miałam jeszcze tylko na dwa miesiące, a dopiero pół roku temu zaczęłam pracę. Mąż pra- cuje, ale przy małym dziecku pieniądze idą jak woda – jak so- bie damy radę? Jeszcze na urlopie wybrałam się do pracy i powiedziałam o wszystkim pani kierownik. Spodziewałam się nieprzyjemnej reakcji, a tu pani Ewa z uśmiechem na twa- rzy zaczęła mnie ściskać, wy- krzykując gratulacje. Kiedy jej powiedziałam o swoich oba- wach, pocieszała mnie, mówiła, że wszystko się ułoży. Pomyśla- łam: w końcu jest kobietą i dla- tego rozumie moją sytuację i cieszy się moim szczęściem. Została mi jeszcze rozmowa z panem naczelnikiem, lecz tego dnia już nie było go w pracy. Kiedy urlop się skończył, szłam do pracy jak na ścięcie, bo prze- cież dziś są takie czasy, że pra- codawcy szukają oszczędności... Prawie płakałam na samą myśl o rozmowie z naczelnikiem. W pracy wszystkie koleżanki mnie odwiedzały, gratulowały, pytały o moje samopoczucie i oferowały pomoc w obowiąz- kach... Byłam dość mocno za- skoczona, że wszyscy już wiedzą i są w stosunku do mojej osoby tak serdeczni. Trochę mnie to podniosło na duchu. I wtedy po- jawił się naczelnik. Swoje kroki skierował prosto w moją stronę: „Pani Moniko, chciałem pani pogratulować i powiedzieć, że- by się pani nie martwiła. Jakoś wspólnymi siłami damy radę” (chodziło mu oczywiście o moją umowę) i zapytał o moje samopo- czucie. To był bardzo miły dzień. Jakiś miesiąc później pan naczel- nik zaprosił mnie na rozmowę i poinformował, że rozmawiał z ka- drami. Dostałam umowę do dnia porodu. Nie jest to szczyt moich marzeń, ale lepsze to niż bezrobo- cie. Moje obawy jakoś odpłynęły. A kiedy tylko mój brzuszek zaczął być widoczny, ludzie stali się jacyś milsi. Zaczęli uśmiechać się do mnie na ulicy, przepuszczać w ko- lejce... Taki stan trwa do dziś, a je- stem już w ósmym miesiącu. Teraz spokojnie czekam na rozwią- zanie, a mój syneczek rośnie jak na drożdżach i szaleje w brzuszku. Jestem bardzo pozytywnie nasta- wiona do przyszłości. Mimo że umowę mam jeszcze tylko na jakiś miesiąc, wiem, że wszystko się ja- koś ułoży, a ja przez najbliższy rok będę mogła spokojnie zajmować się moją kruszynką. Monika POMYSŁ NA CYKL W grudniu zostałam mamą i przez całą ciążę czytałam wasz magazyn. Robię to też teraz, gdy już jestem mamą. Czytając w marcowym wy- daniu artykuł „Menu pełne energii” pomyślałam, że fajnie byłoby po- SHUTTERSTOCK(3);MATERIAŁYPRASOWE NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

DROGIE MAMY! PISZCIE DO NAS O SWOICH PRZEŻYCIACH I DOŚWIADCZENIACH. O TYM, CO WAS PORUSZA, CIESZY, DENERWUJE. DAJCIE ZNAĆ, O CZYM CHCIAŁYBYŚCIE PRZECZYTAĆ NA ŁAMACH NASZEGO MIESIĘCZNIKA. CO MIESIĄC PUBLIKUJEMY I NAGRADZAMY NAJCIEKAWSZE WYPOWIEDZI. CZEKAMY NA WASZE OPINIE: redakcja@mjakmama24.pl czytać o rozszerzaniu diety ma- luszka. Może moglibyście zrobić taki cykl o rozszerzaniu diety maluszka od 4. do 12. miesiąca życia i w każdym numerze opi- sać, co w danym miesiącu moż- na włączyć do jadłospisu, jak przygotować samodzielnie zup- ki, przeciery, soczki itp. Kupić słoiczek w sklepie oczywiście można, ale po co, skoro niedłu- go będzie sezon i mogę sama zrobić więcej i zapasteryzować. Myślę, że każda młoda mama z chęcią poczytałaby na ten temat. W internecie jest dużo przepisów, ale nie wiadomo tak do końca, czy to na pewno będzie dobre dla dziecka. A jako pismo o takiej tematyce na pewno będzicie pewnym źró- dłem informacji. Izabela Od redakcji: z cyklem ruszamy od następnego numeru! CIĄŻA I PROBLEMY Z JEDZENIEM Chciałabym się podzielić moimi spostrzeżeniami dotyczącymi odżywiania w trakcie ciąży. Zwłaszcza chodzi mi o pierwszy trymestr ciąży. Obecnie jestem w 5. miesiącu i wszelkie proble- my żywieniowe mam już za sobą, ale początki nie były łatwe. Wszyscy dookoła mówili mi, że musisz jeść teraz dużo i dobrze. Masę artykułów przeczytałam w czasopismach i na forach, że trzeba dobrze się odżywiać i dostarczać wszystkie składniki organizmowi, z którego dziecko czerpie siłę. Ja nie mogłam nic jeść. Nie miałam wymiotów, ale od samego początku ciąży bolał mnie żołądek. Jedyne, co mogłam jeść, to sucha bułka z serkiem, suchary i suche wa- felki. Martwiłam się bardzo o dziecko, bo wiedziałam, że nie dostarczam mu wszystkich Autorki opublikowanych listów otrzymają nagro- dy: dwa zestawy kreatywnych układanek. Puzzle „Układam zwierzątka” i „Pory roku” dostarczą ma- luchom wiele radości. Jedno pudełko kryje cztery, a drugie – pięć układanek. Wielkość elementów została dopasowana do wieku i umiejętności dzieci. Więcej kreatywnych zabawek na: www.czuczu.pl składników odżywczych, ale nie potrafiłam w siebie nic wmusić, jak to inni mi poleca- li. Nie byłam w stanie nic sobie ugotować, bo wszystko mi źle pachniało i mnie odpychało. Mąż i mama na mnie krzyczeli, że nic nie jem, ale ja odrzu- całam wszystko. No cóż, takie sytuacje się zda- rzają. Za wszystko były odpowiedzialne hor- mony, a zbawienny okazał się po prostu czas. Wszystko minęło po pięciu tygodniach i mogłam normalnie, powoli wprowadzać nowe rzeczy do menu. Nie przejmujcie się dziew- czyny, jeśli bardzo źle się czuje- cie – czasami nie da się przesko- czyć samej siebie. Na wszystko potrzeba czasu. Justyna KRYZYS W ZWIĄZKU Mówi się, że ciąża zbliża partne- rów, że to wspaniały czas dla związku, niestety w moim mał- żeństwie jest zupełnie inaczej. Wydawało mi się, że oboje chcie- liśmy mieć dziecko, a teraz okazuje się, że ciąża to tak na- prawdę wyłącznie moja sprawa. Zazdroszczę tym wszystkim ciężarnym, które widzę z męża- mi w przychodniach czy w skle- pach. Ja wszędzie chodzę sama. Nie wiem, co zrobiłam nie tak, nie rozumiem, dlaczego mój mąż tak się zmienił. Czuję się odrzucona, nieważna. Ciągle się kłócimy i oboje jesteśmy nieszczęśliwi. Moja ciąża jest przepłakana – boję się, że nasze dziecko będzie nieszczęśliwe. Co robić? Nieszczęśliwa mama Od redakcji: zachęcamy do szczerej rozmowy z partnerem i może wizyty u terapeuty. Pomocne mogą być też teksty z bieżącego numeru. DZIĘKUJĘ ZA TEKSTY NIE TYLKO DLA MAM DEBIUTANTEK! Bardzo dziękuję za artykuł „Dobry czas na seks” w nu- merze marcowym wasze- go miesięcznika. Mam półtoraroczną córeczkę i oczekujemy drugiego dziecka. Od dłuższego czasu pochłonął nas świat pieluch i kaszek. Zdarza mi się czasem zapomnieć, że jestem również żoną, partnerką, kochanką. Wasz tekst zainspirował mnie do kupna seksownej bielizny i zmiany spojrzenia na nasze życie seksu- alne. Mąż był miło zaskoczony w walentynki... A szczęśliwi rodzi- ce to szczęśliwe dzieci! I jeszcze jedno: w magazynach o macierzyństwie najczęściej po- ruszane są tematy albo pierwszej ciąży w życiu, albo pielęgnacji noworodka. Fajnie, że wyłamuje- cie się z trendów artykułem „Przy- gotuj dziecko na rodzeństwo”. Liczę na więcej tego typu porad w przyszłości! Marta NAGRODY! 2018-05 M JAK MAMA 5 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

dobryNA POCZĄTEK Z daniem ekspertów jazda na rowerze to dobry sport dla przyszłej mamy. Oczy- wiście, o ile jej ciąża rozwi- ja się prawidłowo. Jazda na rowerze, jak każde ćwiczenia fizyczne, wpły- wa pozytywnie na samopoczucie, ale również na kondycję i sprawność. Dla ciężarnej to istotne, ponieważ poród będzie ogromnym wysiłkiem, wymagającym elastycznych i moc- nych mięśni. Ruch sprawia także, że dobrze działa metabolizm i wzmac- niają się mięśnie podtrzymujące krę- gosłup, dlatego kobieta nie odczuwa bólu pleców. Lepiej pracuje jej układ sercowo-naczyniowy i oddechowy, a więc poprawia się krążenie krwi, przez co organizm jest bardziej dotleniony i odżywiony. Zaletą jazdy na rowerze jest również to, że wy- maga płynności ruchów – bez zry- wów, podnoszenia rąk i innych gwałtownych gestów, które mogą być niebezpieczne dla maluszka. Łatwo też zmniejszyć – w razie po- trzeby – intensywność wysiłku. Zdaniem lekarzy na rowerze moż- na jeździć przez cały pierwszy try- mestr, jednak zanim wsiądziesz na siodełko, spytaj swojego ginekolo- ga, czy nie widzi przeciwwskazań. Nawet przy zdrowej ciąży niewska- zane są przejażdżki po wybojach, lepiej też nie poruszać się w dużym ruchu w mieście, bo narażasz siebie i dziecko na wdychanie spalin, poza tym łatwiej tam o wypadek. W drugim i trzecim trymestrze, gdy brzuszek urośnie, możesz mieć gorsze poczucie równowagi. Dlate- go bardziej na siebie uważaj, a naj- lepiej – przesiądź się ze zwykłego roweru na rowerek stacjonarny. TOREBKA DO WÓZKA Funkcjonalna i niepowtarzal- na – świetna dla młodej mamy. Sprawdzi się na spacerze dzięki dodatkowym pas- kom do wózka. Dolna część to- rebki wykonana jest ze skóry ekologicznej, góra – z bawełnianej tkaniny w niepowtarzalne wzory. Każda wersja torebki należy do kolekcji limitowanej. Peemer Bag/Baby bag, 229 zł. LOVI POMAGA KARMIĄCYM MAMOM Akcja marki Lovi „Karmienie to nie prob- lem” ma na celu propagowanie karmienia piersią oraz edukację i pomoc mamom zmagającym się z trudnościami w pierw- szych tygodniach laktacji. Jeśli masz pro- blemy z prawidłowym przystawieniem dziecka lub dolegliwości związane z lak- tacją, koniecznie weź udział w akcji. Wybrane osoby skorzystają z bezpłatnej wizyty w poradni laktacyjnej w 10 mia- stach Polski. Jeśli masz pytanie, możesz je również zadać online ekspertowi Lovi. Akcja trwa przez cały kwiecień. Szczegóły znajdziecie na portalu Mjakmama.pl LEKARZE ZAPEWNIAJĄ,ŻE DWA KÓŁKA TO DOZWOLONA,A NAWET ZALECANA AKTYWNOŚĆ DLA KOBIET SPODZIEWAJĄCYCH SIĘ DZIECKA. ZUZANNA JANAKOWSKA specjalista ds. dietetyki, Maczfit Zapotrzebowanie na żelazo w czasie ciąży wzrasta i wynosi 27 mg na dobę. 1Ważneproduktyzwierzęce Przyswajalność żelaza z mięsa i ryb jest dużo wyższa (o 15–35 proc.) niż z produktów roślin- nych. Dlatego kobiety w ciąży powinny za- dbać o to, aby w ich diecie nie zabrakło woło- winy, drobiu, jaj oraz ryb. W przypadku wege- tarianeklubweganeknajlepiejzasięgnąćkon- sultacji dietetycznej w celu zbilansowania diety pod kątem zawartości żelaza. 2Dużowarzywiowoców Czynnikiem zwiększającym wchłanianie żelaza jest witamina C. Warto więc zwrócić uwagę na łączenie w jednym posiłku np. duszonej wołowiny z kaszą gryczaną, natką pietruszki i kapustą kiszoną lub sałatki ze szpinakiem z jajkiem na twardo, czerwoną papryką i pestkami dyni. 3Mniejherbaty Wypijanie dużych ilości herbaty, zwłaszcza czarnej, upośledza wchłanianie żelaza. Podstawę płynów powinna stanowić woda, a dodatkowo kobiety ciężarne mogą włączyć do menu świeżo wyciskane soki z cytrusów, czarnej porzeczki czy owoców dzikiej róży, które zawierają duże ilości witaminy C i wspomagają wchłanianie żelaza. Jak się odżywiać, aby nie mieć anemii? EKSPERT RADZI SŁUŻY Rower ciąży 6 M JAK MAMA 2018-05 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

SHUTTERSTOCK,MATERIAŁYPRASOWE TANIEJ W ROSSMANNIE W sieci drogerii Rossmann trwa akcja „Dziecko” – ubranka dla maluchów, książeczki, przytu- lanki i inne akcesoria niezbędne dla niemowląt są oferowane w niepowtarzalnych wzorach i cenach. Promocja trwa od 30 marca do 18 kwietnia, także na stronie www.rossmann.pl. Dodatkowy rabat czeka na użytkowniczki i użytkowników programu „Rossnę”. CICHO I CZYSTO Marka Bosch stworzyła najcichszy odkurzacz workowy na rynku, ideal- ny do domu, w którym śpi niemow- lę. Urządzenie pracuje na poziomie zaledwie 57 decybeli. Ma długi kabel, który umożliwia odkurzanie w pro- mieniu 12 metrów, miękki zderzak chroniący meble i ściany przed zary- sowaniami, małe akcesoria zainsta- lowane na rurze teleskopowej i czte- ry obrotowe kółka zapewniające zwrotność i sprzątanie bez wysiłku. Odkurzacz In’genius ProSilence 57, Bosch, ok. 1400 zł. PIĘKNA SKÓRA NA WIOSNĘ! Kosmetyki do pielęgnacji ciała z nowej linii Sensual Oils marki Bielenda mają właściwości regenerujące, odżywiające i nawil- żające. Dzięki zawartości natural- nych olejków odpowiadają na po- trzeby różnych rodzajów skóry, poprawiają też kondycję ciała po- trzebującego ujędrnienia. Olejek różany jest przeznaczony do skóry zmęczonej i potrzebującej rege- neracji, a olejek z zielonej herbaty – do skóry suchej. Bielenda Sensual Oils: regeneru- jący olejek do ciała Zielona herba- ta, 20 zł/150 ml, nawilżający ole- jek do ciała Róża, 20 zł/150 ml. ZDROWE MIĘSKO DLA MALUSZKA Nie zwlekaj z wprowadzaniem mięsa do diety dziecka. To istotne źródło żelaza w łatwo przyswajal- nej formie. W mięsie znaleźć można również pełnowartościowe białko, komplet amino- kwasów, witaminy z grupy B (w tym nieobecną w pokar- mach roślinnych witaminę B12) oraz składniki mineralne. Delikatny indyk, Gerber, 4,38 zł/80 g; bukiet jarzyn z cielęciną i kluseczkami, Gerber, 4,77 zł/190 g. REKLAMA NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

dobryNA POCZĄTEK SHUTTERSTOCK,MATERIAŁYPRASOWE DO SKŁADANIA I LEŻENIA Poduchopuzzle to wyjątkowe i praktyczne wyposażenie każdego dziecięcego pokoju. Można złożyć z nich matę do zabawy, zagłó- wek łóżka, wygodne siedzisko do słuchania bajek, a także ściany wyimaginowanego zamku lub pojazdu kosmicznego. Miękkie elementy wykonane z gąbki pasują do sie- bie i pozwalają małym użytkownikom na dużą kreatywność w ich łączeniu i wykorzy- staniu. Występują w wielu kolorach i wzo- rach, są estetyczne – zdobią je proste, geo- metryczne wzory. Każdy moduł ma wymiary 50x50 cm i jest łatwy do utrzymania w czy- stości dzięki zdejmowanemu bawełnianemu pokryciu. Poduchopuzzle, K-ID. Więcej in- formacji na: www.k-id.pl/poduchopuzzle ATRAKCYJNE ARTYKUŁY DLA MALUSZKÓW Feedo.pl to specjalistyczny sklep interneto- wy z żywnością i akcesoriami dla niemowląt, jak również doskonały doradca i przewod- nik po macierzyństwie dla wszystkich Polek. Już od 2014 roku sklep specjalizuje się w produktach dziecięcych. W jego asorty- mencie można znaleźć tysiące najwyższej jakości produktów znanych i lubianych marek. Młodzi rodzice mogą wybierać z sze- rokiej oferty mleka, pieluszek, zabawek, wózków i fotelików oraz wielu produktów innych kategorii. Dzięki korzystnym opako- waniom i licznym rabatom, kupując na Feedo.pl – oszczędzają. Dodatkowo przy każdych zakupach otrzymują prezent. K leszcze można spotkać wiosną i jesienią – ich naj- większa aktywność to okres od marca do czerwca i od września do momentu wystąpienia przymrozków. Pajęczaki te są nie- bezpieczne, ponieważ mogą przeno- sić groźne choroby: odkleszczowe zapalenie mózgu oraz boreliozę. Ta druga choroba może wpłynąć na kondycję płodu. Chociaż nie ma badań, które ostatecznie by to po- twierdziły, to jednak wielu specjali- stów podejrzewa, że borelioza może wpływać na rozwój układu nerwo- wego nienarodzonego dziecka. Dla- tego każda kobieta ciężarna, która zauważy na swoim ciele kleszcza, powinna zgłosić się do lekarza. W razie zakażenia boreliozą lekarz zastosuje leczenie minimalizujące ryzyko zakażenia tą chorobą dzie- cka oraz bezpieczne dla płodu. Jak chronić się przed ukąszeniem? w W ciąży zrezygnuj ze spacerów po lesie, wśród krzaków i wysokich traw. w Jeśli idziesz na spacer lub wyciecz- kę w zalesione okolice, zadbaj o od- powiedni ubiór utrudniający klesz- czowi wbicie się w skórę (wysokie skarpetki, długie spodnie, bluzka z długimi rękawami). w Nie siadaj na trawie ani na pniach drzew – ewentualnie podłóż sobie pod pupę sweter. w Wychodząc na dwór, używaj środ- ków przeciwko owadom z olejkami aromatycznymi. W przypadku klesz- czy najlepiej sprawdzą się zapachy mięty pieprzowej i paczuli. w Po każdym spacerze koniecznie obejrzyj całe ciało. Jeśli znajdziesz kleszcza, usuń go delikatnie za po- mocą pęsety lub specjalnego urzą- dzenia, energicznie wyciągając go w górę (nie wykręcając!). SĄ GROŹNE,DLATEGO POWINNI CHRONIĆ SIĘ PRZED NIMI WSZYSCY – RÓWNIEŻ KOBIETY W CIĄŻY. JAK TO SKUTECZNIE ZROBIĆ? Chrońsię przed kleszczem WARTO ODWIEDZIĆ WĘGIERSKIE JEZIORO TERMALNE W odległości 10 km od słynnego Balatonu leży węgierskie uzdrowisko Heviz, słynące z powulkanicznego termalnego jeziora. Jego woda, która zimą ma tem- peraturę 23–25°C, a latem nawet 36°C, słynie z leczniczego działania, jest bo- wiem pełna minerałów. Wykorzystuje się ją do łagodzenia problemów gineko- logicznych (wpływa na poziom estrogenów), terapii reumatyzmu i schorzeń narządów ruchu (powstające w jeziorze prądy i wiry są dla kąpiących się rodza- jem masażu) oraz do inhalacji przez osoby cierpiące na problemy ze strunami głosowymi (w czasie mrozów znad tafli unosi się lecznicza chmura pary). Gorące źródła Heviz wykorzystywali już przodkowie dzisiejszych mieszkańców tych okolic – ślady ich bytności datuje się na koniec epoki kamienia. Dziś to uzdro- wisko, do którego przyjeżdżają turyści z całej Europy, także z dziećmi, nie tylko ze względu na terapeutyczne właściwości jeziora, lecz także piękno okolicy. 8 M JAK MAMA 2018-05 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

390831_OVERMAX_mjakMama_195_273.indd 1 2018-03-19 11:04:57 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

Ojcostwo to jedna z najważniejszych ról w życiu mężczyzny. Możesz wiele zrobić, by go do niej przygotować, bo to ty najlepiej znasz swojego partnera i malca, który rośnie pod twoim sercem. ■■ tekst: LENA SADOWSKA Abypoczułsiętatą gdy jesteś w ciąży, już po kilku miesiącach czujesz, że dobrze znasz tego małego przybysza w swoim brzuszku i jesteś z nim mocno związana. Chciałabyś, aby coś podobnego poczuł także twój mąż, aby już teraz czuł się ojcem... Panowie przeżywają to jednak trochę inaczej. Dla nich dziecko w brzuchu mamy, zanim pojawi się na świecie, jest czymś abstrakcyjnym. Zaczyna być konkretne, gdy można wziąć je na ręce, a jeszcze lepiej – porozmawiać z nim czy pograć razem w piłkę. Jednak fakt, że twój partner nie może tak jak ty poczuć pod skórą ruchów dziecka i nie jest z nim przez 24 godziny na dobę, nie oznacza, że nie można w czasie ciąży przygotować go do roli ojca. A nawet trzeba próbować to zrobić. Bo przecież tata ma równie ważną rolę w wycho- waniu dziecka jak mama. Patrząc na ojca, malec zrozumie, co znaczy być mężczyzną, a obserwując waszą rela- cję, dowie się, co znaczy kochać. „Jestem ojcem” brzmi dumnie. I zobo- wiązuje. Jak więc przygotować męż- czyznę do tej roli? Oto kilka pomysłów. PIERWSZE SYMULACJE Ciąża daje sporo czasu, by porozma- wiać o tym, jak wyobrażacie sobie swoje rodzicielstwo. Zapytaj wprost swojego partnera, jakim chciałby być tatą. Co dla niego znaczy, że ktoś jest „dobrym ojcem”? Jakie powinien mieć cechy? Czy dobry ojciec jest surowy, pracowity, serdeczny, poświęcający dziecku czas, wymagający? Może on już ma jakieś wyobraże- nie tego, jakim tatą chciałby być dla waszego dziec- ka. Oczywi- ście, że to, MĘŻCZYZNA W ROLI OJCA jaki będzie, okaże się dopiero po na- rodzinach – stajemy się rodzicami dopiero w relacji z tą niepowtarzalną istotą, jaką jest nasze dziecko. Ale roz- mawiając, szukając odpowiedzi na te pytania, można wiele sobie przemy- śleć, poukładać, uświadomić sobie coś, czego się obawiacie, a co dla was jest konieczne i nieodzowne. Jego odpo- wiedzi będą dla ciebie okazją, żebyś ty również mogła powiedzieć, czego od niego oczekujesz jako ojca. Jak chcia- łabyś, żeby wyglądało jego „ojcowa- nie”. Taka rozmowa może was bardzo zbliżyć i wzbogacić wasz związek. JEGO WZÓR OJCA Nawet jeśli tego nie chcemy, stając się rodzicami, naśladujemy trochę naszych rodziców lub staramy się być całkowicie od nich różni. Jednak w obydwu przypadkach nasi rodzice mają wpływ na to, jakimi my sami bę- dziemy rodzicami. Dlatego porozma- wiaj z partnerem o jego relacji z ojcem. Czy podoba mu się to, jakim był tatą? Czy dobrze wspomina swoje relacje z nim, a czego sam jako ojciec chciał- by uniknąć? Jeśli nie ma kontaktu z ojcem, niech pomyśli o innym waż- nym mężczyźnie, który miał na niego wpływ – to może być dziadek, wujek, przyjaciel rodziny czy trener. Co chciałby zaczerpnąć od tego mężczy- zny? Co weźmie dla siebie jako wzór na bycie tatą? Taka analiza uświado- mi twojemu partnerowi, że za kilka miesięcy to on stanie się dla swojego syna czy córki kimś niezwykle waż- nym, kto będzie miał ogromny wpływ na rozwój malca. ZADANIA NA CZAS CIĄŻY Ty masz rosnący brzuch, czu- jesz delikatne kopnięcia. On też musi mieć coś, co będzie tylko dla niego – taki zakres rodzicielstwa, do którego nie będziesz miała dostępu, w którym będzie rządził samodziel- nie. Co to może być? Wybór wózka, Brzuszek M JAK MAMA 2018-0510 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

SHUTTERSTOCK(3) ROZMAWIAJCIE O TYM, CZEGO TY OCZEKUJESZ OD NIEGO JAKO OJCA I JAKIM TATĄ ON CHCIAŁBY BYĆ fotelika, nosidełka – mężczyźni potra- fią analizować dziecięce gadżety z nie- zwykłą pasją. Drobny remont w poko- ju, gdzie będzie spał maluch, lub od- świeżenie kącika w waszej sypialni, w którym postawicie łóżeczko. Opra- cowanie logistyki na czas „akcji poród”. To są konkretne zadania dla tatusia. RAZEM U LEKARZA To ty nosisz malca, ale to wcale nie oznacza, że musisz być z tym sama. Obecność ojców na badaniach USG to już dziś codzienność. Zabierz swo- jego męża na wizytę do ginekologa, niech pozna lekarza, który dba o cie- bie i wasze dziecko. Przekazuj partne- rowi wszelkie informacje o maluszku – ile waży, jaki jest duży (sprawdzają się konkrety, np. duża pomarańcza), co się zmieniło od ostatniego badania. To pomoże mu co chwila uświada- miać sobie, że w twoim ciele zachodzi magiczny proces tworzenia człowie- ka, którego za kilka miesięcy weźmie na ręce. Nawet jeśli przyszły tata nie planuje uczestniczenia w porodzie (to wasza indywidualna decyzja), daj mu konkretne „porodowe” zadanie. Poród to nie tylko kobieca sprawa. Co prawda nie urodzi za ciebie, ale może zadbać o twój komfort – trans- port, rejestrację w szpitalu, pilnowa- nie, byś miała wszystko, czego potrze- bujesz. Niech będzie twoją prawą ręką, gdy ty będziesz zajęta wydawa- niem na świat waszego maluszka. WSPÓLNE PRZYGOTOWANIA Zanim pojawi się maluch, macie spo- ro do zrobienia. Trzeba część rzeczy kupić, część pożyczyć od przyjaciół, wszystko zaplanować, poukładać na odpowiednim miejscu. Dla ciebie ku- powanie maleńkich ubranek to wielka przyjemność, ale nie zagarniaj jej wy- łącznie dla siebie. Zrób listę potrzeb- nych rzeczy, a potem pozwól mu wy- bierać, decydować, pytaj o zdanie. Nie pozwól, by się wymigiwał, argu- mentując: „ty wiesz lepiej”. On też ma wiedzieć, czego potrzebuje dziecko, jak się czegoś używa, gdzie to znaleźć. Wspólnie poukładajcie ciuszki w szaf- kach, poustawiajcie kosmetyki. Nawet jeśli z początku będzie się opierał, obo- je docenicie tę strategię, gdy okaże się, że on bez zastanowienia wyciąga rękę po krem do pupy i nie pytając cię o nic, przynosi potrzebny ci pajacyk. Ta wiedza przyda się i jemu, i tobie. A najbardziej waszemu maluchowi. NIECO PRAKTYKI „NA SUCHO” Idealnie byłoby, gdybyście oboje zaczęli od szkoły rodzenia. Tam dowiecie się sporo o porodzie, połogu i opiece nad niemowlęciem. A po zajęciach udajcie się do sklepu z zabawkami i kupcie… gu- mowego bobasa (potem oddacie go dziecku do zabawy). Razem uczcie się, jak założyć maleńkie body, ułożyć dziecko w wanience, wyjąć z nosidełka. Nie słuchaj argumentów, że to niepotrzebna, głupia zabawa. Nie będzie mu do śmiechu, kiedy bez przygotowania będzie musiał sam prze- brać dziecko od A do Z. Jeśli przetre- nuje to na lalce, będzie spokojniejszy. PODZIAŁ RÓL Pewnie przez pierwsze miesiące to głównie ty będziesz opiekować się mal- cem – twoja obecność będzie mu po- trzebna jak tlen. Ale nie daj sobie wmó- wić, że facet nie może zajmować się dzieckiem, bo nie jest matką. Fakt, nie może karmić piersią, ale to naprawdę jedyna rzecz, której nie jest w stanie podołać. Im więcej rzeczy będzie robił z malcem, tym silniejsza więź narodzi się między nimi. A ty zyskasz nieza- stąpionego zmiennika, do którego bę- dziesz miała pełne zaufanie. Dlatego jeszcze w ciąży zapytaj go, co chce robić. Wielu tatusiów wybiera kąpiel. To dobry pomysł – zwykle w porze kąpania nawet zapracowani ojcowie są już w domu. Ciepła woda, wieczór, masaż, przytulanie i głaskanie – ma- lec będzie kojarzył tatę z samymi przy- jemnościami. Naprawdę warto zapro- sić ojca do aktywnego zajmowania się dzieckiem. Powiedz mu, czego ocze- kujesz. To oczywiście będzie kształto- wało się w praktyce, gdy malec już się urodzi, ale rozmowa o podziale obo- wiązków da partnerowi perspektywę i zmusi do zastanowienia się nad jego wkładem w opiekę nad dzieckiem. w 2018-05 M JAK MAMA 11 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

Wreszcie kończy się początkowy, najtrudniejszy trymestr ciąży. Mijają mdłości, masz teraz więcej energii. Twoje dziecko również robi postępy – potrafi np. ssać kciuk. Ale nadal może żyć wyłącznie w twoim brzuchu. ■■ tekst: MAŁGORZATA WÓJCIK Czwarty W raz z czwartym miesią- cem ciąży wkraczasz w kolejny trymestr, przez przyszłe mamy określany jako najprzyjemniejszy. Nic dziwnego – kończy się uciążliwa dole- gliwość, jaką są mdłości i wymioty, więc poprawia się twoje samopoczu- POROZMAWIAJ Z SZEFEM! W czwartym miesiącu powinnaś już poinformować pracodawcę o ciąży. To ważne, zwłaszcza jeśli pracujesz fizycznie i musisz nosić ciężkie przedmioty albo przez cały dzień jesteś w pozycji stojącej. Kobiety oczekujące dziecka po- winny mieć zapewnione bezpieczne środowisko pracy lub zmianę stanowiska i rodzaju pracy – jeśli ta, którą wykonują dotąd, mogłaby w sposób negatywny wpłynąć na rozwój płodu lub zdrowie przyszłej mamy. cie. Mija też osłabienie i zmęczenie, a zastępuje je potężna dawka energii, która pojawia się nie wiadomo skąd. Wraca ci chęć do życia, pracy, a także do... seksu, co na pewno jest przyjem- nym dodatkiem do radości ze stale rosnącego brzuszka. Tak, pod koniec czwartego miesiąca możesz już go wreszcie zobaczyć! Ale początek drugiego trymestru to również ważny moment z punktu widzenia rozwoju dziecka. Mija czas, kiedy płód był najbardziej narażony na powstanie wad wrodzonych, kończy się też okres, kiedy istniało ryzyko wczesnego po- ronienia. Na dodatek płód z etapu „kijanki” zmienia się w prawdziwego bobasa. Podobno potrafi nawet od- czuwać emocje mamy! JAK ROŚNIE MALEC? W ciągu ostatnich tygodni płód bar- dzo się zmienił. Proporcje jego ciała przypominają te, które ma noworo- dek: główka jest dość duża, bo mózg jest najintensywniej rozwijającym się narządem, tułów się wydłuża, nóżki miesiąc M JAK MAMA 2018-0512 9 miesiącachPRZEWODNIK PO NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

SHUTTERSTOCK(3) JAK WYGLĄDA TERAZ TWOJE DZIECKO? Pod koniec 4. miesiąca płód ma ok. 12 cm i waży już ponad 100 g. Wielkością przypomina owoc awokado. LISTA ZADAŃ NA 4. MIESIĄC 1Zacznij wykonywać ćwiczenia Kegla, czyli ćwiczyć mięśnie dna miednicy. Od ich sprawności zależy sprawny poród – mocne mięśnie zmniejszają ryzyko pęknię- cia krocza, zapobiegają nietrzymaniu moczu po urodzeniu dziecka i problemom seksualnym wywołanym nadmiernym rozszerzeniem się pochwy po porodzie. 2Staraj się przyzwyczajać do spania na lewym boku. To zalecana teraz pozycja, ponieważ poprawia przepływ krwi z łożyska do płodu. 3Zapobiegaj nadmiernemu rozszerzeniu się kresy, czyli szczeliny biegnącej przez środek brzucha i oddzielającej dwie części mięśnia prostego. Możesz to zrobić, przyjmując w czasie stania prawidłową postawę – bez wypinania brzu- cha do przodu, za to z cofniętymi biodrami. Rozejście się kresy po porodzie spra- wia, że brzuch ciążowy nie chce zniknąć. 4Zapisz się na USG, które w ramach NFZ powinno być wykonane w przyszłym miesiącu. Jeśli dziecko dobrze się ułoży, poznasz jego płeć! WARTO WIEDZIEĆ! W czwartym miesiącu ciąży możesz wyczuć już swoją powiększoną macicę. Po- łóż się na plecach i rozluźnij mięśnie. Ręką dotknij brzucha: między spojeniem łonowym a pępkiem powinnaś wyczuć twardą wypukłość – to właśnie maci- ca kryjąca w środku twoje dziecko! Rozrastanie się macicy sprawia, że w czwar- tym miesiącu masz już ciążowy brzuszek. Nie jest jeszcze ogromny, ale już dość widoczny. Szybciej pojawi się, jeśli jesteś szczupła (otyłość pozwala dłużej ukryć ciążę), wysoka i jeśli przed ciążą nie byłaś miłośniczką sportu – mocne mięśnie brzucha opóźniają pojawienie się ciążowej wypukłości. stają się odpowiednio długie w stosun- ku do rąk. Uszy przesuwają się tam, gdzie być powinny (z boku głowy), a na twarzy widać: oczy zasłonięte po- wiekami z rzęsami, brwi, usta, które otwierają się i zamykają (malec potrafi połykać płyn owodniowy) oraz nos z nozdrzami. Dziecko ma jeszcze cienką i prześwitująca skórę, przez którą widać kości, narządy oraz na- czynia krwionośne. Dopiero pod koniec czwartego miesiąca pod skórą zacznie gromadzić się tkanka tłusz- czowa, która doda malcowi „grubo- ści”, ale będzie też jego ochroną przed zimnem i ważnym zapasem energii. Wielkie zmiany zachodzą też w roz- woju narządów. Zaczyna pracować układ nerwowy, co sprawia, że ciało reaguje na wysyłane przez mózg bodźce. Pod ich wpływem maluch ma skoordynowane ruchy: potrafi zaci- skać piąstki (np. na pępowinie, jeśli niechcący ją chwyci), macha nogami i rękami, potrafi się też obracać, choć jego akrobacje nie są jeszcze przez mamę odczuwane – jest za mały. Dość dobrze rozwinięte są już narzą- dy rodne – zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne: u dziewczynek po- jawia się pochwa, macica i jajniki, u chłopców – penis i prostata, dlatego na USG lekarz może już stwierdzić płeć maluszka. Cały czas rozwija się też serce dziecka, które teraz przepompowuje każdego dnia kilkanaście litrów krwi, oraz płu- ca, które trenują ruchy potrzebne do procesu oddychania. Mimo to maluch nie potrafiłby jeszcze oddychać poza macicą – cały czas korzysta z tlenu dostarczanego mu z krwi mamy przez łożysko i pępowinę. Krew mamy zaopa- truje go też w składniki odżywcze. Czwarty miesiąc to również początek procesu kostnienia – dotyczy to nie tylko szkieletu, ale też kostek w uchu środkowym, które są ważnym elemen- tem w procesie słyszenia. JAK SIĘ MOŻESZ TERAZ CZUĆ? Jak już zauważyłaś, czwarty miesiąc oznacza kres, a przynajmniej znaczą- ce zmniejszenie się porannych nud- ności. Ciąża wreszcie zaczyna cię cie- szyć, co zresztą widać w twoim wyglą- dzie. Wzmożony przepływ krwi spra- wia, że cera nabiera rumieńców, jest lepiej dotleniona i odżywiona, podob- nie jak włosy. Możesz jednak skarżyć się na ich przetłuszczanie się – to efekt zwiększonej produkcji sebum. Kolej- nym miłym objawem drugiego tryme- stru jest mniejsza częstotliwość wizyt w toalecie. Macica, rosnąc, unosi się do góry, przez co nie uciska już na pę- cherz i nie powoduje parcia. Ponieważ mdłości minęły, możesz teraz odczu- wać większy apetyt. Uważaj jednak, aby nie przytyć nadmiernie. W czwar- tym miesiącu wolno ci zyskać od 1,5 do 2,5 kilogramów. Niestety, ten czas ma też swoje cienie: są nimi np. bar- dziej intensywne upławy, będące efek- tem przygotowań do porodu – wy- dzielina odżywia tkanki, które będą brały udział w procesie rodzenia. Nie dziw się, jeśli teraz jest ci ciągle gorąco. Objętość twojej krwi na sku- tek ciąży zwiększyła się, dzięki czemu jej przepływ jest teraz taki, jak w cza- sie wysiłku fizycznego. Dlatego roz- grzewasz się jak po bieganiu. Zmiany w krążeniu krwi, a także spo- wodowane przez hormony poszerze- nie naczyń krwionośnych sprawiają, że masz obrzmiałe i wrażliwe na ura- zy dziąsła (mogą krwawić w czasie szczotkowania zębów). Przekrwiona jest też pochwa i piersi, co zwiększa twoją satysfakcję seksualną w czasie stosunku. Wykorzystaj to, bo drugi trymestr ciąży to idealny czas na mi- łość – nie tylko wzrasta twoje libido, lecz także jakość doznań. w 2018-05 M JAK MAMA 13 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

Pracujesz zawodowo i musisz skorzystać ze zwolnienia? Dobrze więc, abyś miała świadomość, z czym się to wiąże. Oto ważne informacje dotyczące tego zagadnienia. ■■ tekst: AGNIESZKA ROSZKOWSKA Zwolnienielekarskiewciąży jeśli spodziewasz się dziecka i z powodów zdrowotnych przez jakiś czas nie powinnaś pracować, to twój lekarz wystawi ci zaświad- czenie o tymczasowej niezdolności do pracy (druk ZUS ZLA, potocznie wciąż nazywany dru- kiem L-4), które jest podstawą do zwolnienia od świadczenia pracy. W tym poradniku znajdziesz informacje, z czym się wiąże zwolnienie ciążowe i czego powinnaś dopilnować, by dostawać w tym czasie zasiłek chorobowy i nie mieć problemów z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. w O czym trzeba pamiętać w momencie wypisywania zwolnienia przez lekarza? Po pierwsze, powinnaś podać lekarzowi właściwy adres, pod którym będziesz przebywać w okresie zwolnienia. Jeśli np. mieszkasz w wynajmowanym mieszkaniu, a adres twojego zameldowania jest gdzie indziej, to na zwolnieniu powinien być adres faktycznego zamieszkania, Po drugie, dopilnuj, by na druku zwolnienia (w po- lu 16) była literka „B” – to kod literowy, który ozna- cza niezdolność do pracy w okresie ciąży – od tego zależy, w jakiej kwocie dostaniesz zasiłek choro- bowy (piszemy o tym w dalszej części tekstu). Ustal też z lekarzem, czy podczas zwolnienia mu- sisz leżeć, czy możesz chodzić – i sprawdź, czy został wpisany odpowiedni kod: cyfra 1 oznacza: „chory powinien leżeć”, a cyfra 2 – „chory może chodzić”. Jest to bardzo istotne w przypadku kon- troli zwolnienia przez ZUS (patrz – ramka obok). w Kiedy należy powiadomić o zwolnieniu pracodawcę? O przyczynie swojej nieobecności w pracy i prze- widywanym okresie jej trwania przyszła mama powinna zawiadomić swojego pracodawcę nie- PORADNIK DLA PRZYSZŁYCH MAM NASZ EKSPERT Adrianna Łuczak prawnik, asesor w kancelarii prawnej Wszystko,copowinnaświedzieć Brzuszek M JAK MAMA 2018-0514 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

SHUTTERSTOCK JAK WYGLĄDA KONTROLA ZWOLNIEŃ LEKARSKICH I JAKIE MOŻE MIEĆ KONSEKWENCJE Zwolnienie lekarskie jest wystawiane po to, aby wykorzy- stać ten czas na leczenie i powrót do pełnego zdrowia, dlatego osoba niezdolna do pracy z powodu choroby czy zagrożenia ciąży nie może wyjeżdżać w tym czasie na urlop czy robić remont w domu. A w przypadku gdy ma przez lekarza zalecone leżenie, w zasadzie nie powin- na w ogóle wychodzić z domu – chyba że do lekarza czy na badania. Przeprowadzane są więc kontrole zwol- nień lekarskich pod kątem ich prawidłowego wykorzysta- nia, jak również zasadności wystawienia przez lekarza. Kontrole obejmują również kobiety w ciąży. Poniżej znaj- dziesz najważniejsze informacje na ten temat. w Do kontroli osób przebywających na zwolnieniu ma prawo zarówno Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jak i pracodawca, który zatrudnia więcej niż 20 osób. Kontrole inicjowane przez ZUS przeprowadza się loso- wo lub po analizie zwolnienia – długotrwałe jest czynni- kiem zwiększającym prawdopodobieństwo kontroli. ZUS może dokonać kontroli także na wniosek pracodawcy, który podejrzewa nieprawidłowości. Także sam pracodaw- ca może skontrolować sposób wykorzystania zwolnienia przez swojego pracownika, wyznaczając do tego zadania konkretnego pracownika, który musi być wyposażony w imienne upoważnienie do przeprowadzenia kontroli. w Kontrola odbywa się w miejscu zamieszkania wymie- nionym na zwolnieniu. Dlatego nie ma sensu podawać innego adresu, bo mogą wiązać się z tym problemy. Ale jeśli zwolnienie jest długotrwałe i przyszła mama chce spędzić jakiś czas np. u swoich rodziców, którzy mieszkają w innym mieście (czy nawet za granicą) – ma do tego pra- wo. Przed wyjazdem musi jednak pisemnie powiadomić pracodawcę lub oddział ZUS o miejscu czasowego przeby- wania w określonym terminie – z podaniem jego adresu. w Wizyta kontrolera jest niezapowiedziana i zwykle odbywa się w godzinach pracy, ale nie zawsze. Znane są przypadki, gdy pracownik ZUS zjawia się w sobotę lub nawet w niedzielę. Kontroler z ZUS lub pracownik upoważniony przez pracodawcę odwiedza w domu osobę przebywającą na zwolnieniu i spisuje protokół wizyty. w Jeśli na zwolnieniu jest cyfra 1 („chory powinien leżeć”), to osoba chora nie powinna opuszczać łóżka (a w każdym zwłocznie – nie później niż drugiego dnia nieobecności. Można to oczywiście zrobić telefonicznie. Natomiast zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy powinno zostać dostarczone pracodawcy nie później niż w ciągu siedmiu dni od daty jego wystawienia. To ważne, ponie- waż niedopełnienie tego obowiązku powoduje obniżenie o 25 proc. wysokości zasiłku przysługującego za okres od ósmego dnia zwolnienia do dnia dostarczenia zaświad- czenia lekarskiego pracodawcy (wyjątkiem jest sytuacja, gdy niedostarczenie druku nastąpiło z przyczyn niezależ- nych od pracownicy). Uwaga: Od 1 lipca 2018 roku mają obowiązywać w Polsce wyłącznie elektroniczne zwolnienia lekarskie (więcej o tym piszemy w ramce na następnej stronie). w Które kobiety ciężarne mają zwolnienia płatne, a które nie? Za czas przebywania na zwolnieniu kobieta w ciąży otrzy- muje zasiłek chorobowy, pod warunkiem że podlega ubez- pieczeniu chorobowemu, to znaczy, że były odprowadzane za nią składki na to ubezpieczenie. Jeśli przyszła mama ma status pracownika, a więc jest zatrudniona na podsta- wie umowy o pracę – to podlega temu ubezpieczeniu obo- wiązkowo, tzn. jej pracodawca musi odprowadzać składki automatycznie. Dotyczy to zarówno umów na czas nie- określony, jak i określony, bez względu na wymiar pracy (etat, pół etatu). Natomiast w przypadku umowy-zlecenia składki chorobowe nie są odprowadzane obligatoryjnie – są dobrowolne. To oznacza, że kobieta zatrudniona na razie mieszkania). W przypadku gdy nie ma jej w domu w czasie kontroli lub jest obecna, ale np. robi porządki – może spodziewać się problemów. Jedynym usprawiedli- wieniem nieobecności w domu jest wizyta przyszłej mamy u lekarza czy na badaniach, ale trzeba to udowodnić, przedstawiając w ZUS odpowiednie dokumenty. w Wskazanie „chory może chodzić” nie oznacza, że osoba na zwolnieniu może robić, cokolwiek chce. Gdy kontrolerzy nie zastaną takiej osoby pod wskazanym adresem, wysyłane jest do niej pismo z prośbą o wskaza- nie przyczyny nieobecności. I nie może być to np. spacer – chyba że lekarz wpisze takie zalecenie na zwolnieniu. Każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie, ale warto pamiętać, że w trakcie zwolnienia wykluczone są: praca, szkolenia, kursy, egzaminy itd. – nie warto więc chwalić się niczym takim (a tym bardziej urlopem!) w me- diach społecznościowych, bo ZUS chętnie tam zagląda. w Pracownik ma prawo nie wpuścić do domu kontrole- rów ZUS bądź pracodawcy. Takie zachowanie skutkuje jednak natychmiastowym wstrzymaniem wypłaty zasiłku chorobowego. Podobny skutek będzie miała odmowa zezwolenia na badanie lekarskie w sytuacji, kiedy chory pracownik zostaje wezwany do poddania się takiej czyn- ności przez lekarza orzecznika bądź komisję lekarską ZUS. w Gdy ZUS uzna, że czas zwolnienia jest wykorzystywa- ny niezgodnie ze wskazaniami lekarza, to wstrzymuje wypłatę zasiłku. O fakcie tym powiadamia pisemnie. Osoba, której wstrzymano zasiłek, może odwołać się do sądu w ciągu miesiąca od otrzymania tej decyzji. w ZUS ma prawo kontrolować także zasadność wystawie- nia zwolnienia przez lekarza. W tym celu może zażądać od lekarza prowadzącego ciążę dostępu do dokumentacji medycznej pacjentki oraz wezwać przyszłą mamę do stawienia się przed komisją lekarską ZUS w konkretnym terminie. Lekarz orzecznik ZUS bada dokumentację medyczną, która była podstawą wystawienia zwolnienia, i sprawdza, czy okres zwolnienia jest odpowiedni do danej jednostki chorobowej i czy choroba nadal trwa. Może rów- nież skierować pacjentkę na badania. Jeśli uzna, że nie ma już powodu do zwolnienia, może skrócić czas trwania zwolnienia lekarskiego. 2018-05 M JAK MAMA 15 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

OD LIPCA JUŻ TYLKO ZWOLNIENIA ELEKTRONICZNE Możliwość wystawiania e-zwolnień istnieje już od stycz- nia 2016 roku, ale wkrótce będą one obowiązkowe. Miało tak być już od początku 2018 roku, ale termin przesunięto na lipiec. ZUS nie chce dalszego przekładania terminów, więc wygląda na to, że już za kilka miesięcy zwolnienia lekarskie papierowe na dobre odejdą do historii. Co ta zmiana oznacza? w Wystawienie zwolnienia w formie elektronicznej zajmuje mniej czasu niż wypisanie go na papierze. Kiedy lekarz wpisze na swoim komputerze numer PESEL pacjenta, pozo- stałe dane (np. adres pacjenta, dane pracodawcy) zostaną automatycznie uzupełnione przez system. Pacjent nie musi więc już pamiętać ani mieć ze sobą numeru NIP pracodawcy. podstawie umowy-zlecenia będzie otrzymywać zasiłek chorobowy, jeśli wcześniej złożyła u swojego zleceniodaw- cy wniosek o przystąpienie do ubezpieczenia i składki na to ubezpieczenie były faktycznie odprowadzane (miesięcz- na składka wynosi 2,45 proc. kwoty brutto wymienionej w umowie). Także przyszłe mamy prowadzące własną działalność gospodarczą będą miały płatne zwolnienie le- karskie, jeśli dobrowolnie opłacały składki na ubezpiecze- nie chorobowe. W ich przypadku składka wynosi również 2,45 proc., a maksymalna kwota, od której jest liczona, nie może przekraczać miesięcznie 250 proc. prognozowa- nego przeciętnego wynagrodzenia – do końca 2018 roku jest to kwota 11107,5 zł. Jeżeli chodzi o umowy o dzieło i im pokrewne (np. autor- skie), to nie ma w ogóle możliwości objęcia ubezpiecze- niem chorobowym z tytułu tych umów. w Czy na zwolnieniu w ciąży dostaje się 80 proc. wynagrodzenia – tak jak w przypadku innych zwolnień? Zasiłek chorobowy dla kobiet w ciąży wynosi 100 proc. podstawy wymiaru, a nie 80 proc. – jak to jest w przypad- ku standardowych zwolnień lekarskich. I jest tak bez względu na to, czy przyczyna niezdolności do pracy jest bezpośrednio związana z ciążą, czy też nie – na każdym zwolnieniu zasiłek wynosi 100 proc. podstawy wymiaru, o ile na druku ZUS ZLA będzie kod B. Uwaga: lekarz może go nie wpisywać – na wyraźną prośbę pacjentki, któ- ra nie chce, aby pracodawca dowiedział się o ciąży. W ta- kim przypadku jednak zasiłek chorobowy wyniesie tylko 80 proc. podstawy wymiaru, a nie 100 proc. w Czy tylko ginekolog może wpisać na zwolnieniu, że dotyczy ono kobiety w ciąży? Nie, takie uprawnienia mają wszyscy lekarze – bez wzglę- du na specjalizację. Jeżeli zwolnienie wystawia lekarz ro- dzinny, a jego przyczyną jest na przykład infekcja dróg oddechowych – to także wpisuje on na druku literkę „B” oznaczającą niezdolność do pracy w okresie ciąży. I bez względu na to, czy choroba lub niedyspozycja ma związek z ciążą, czy nie – takie zwolnienie jest zawsze pełnopłatne (100 proc. podstawy wymiaru). Oczywiście lekarz musi mieć pewność, że pacjentka jest w ciąży, więc jeśli są to pierwsze jej tygodnie i nie widać jeszcze brzuszka – może poprosić o okazanie karty ciąży. w Co można robić na zwolnieniu z zaleceniem leżenia, a co, gdy lekarz uznał, że można chodzić? w Wystawianie e-zwolnień jest możliwe także podczas wizyt domowych. w Pacjent nie będzie już musiał zanosić zwolnienia do swojego zakładu pracy – to jest zmiana rewolucyjna! Wyjątkiem będą osoby pracujące w firmach zatrudnia- jących do pięciu osób – tacy mali pracodawcy nie będą mieli obowiązku posiadania profilu na platformie PUE ZUS, co jest warunkiem korzystania z e-zwolnień. Takiemu pracownikowi lekarz musi po wystawieniu e-zwolnienia wydrukować je, a pracownik dostarcza potem wydruk pra- codawcy na takich samych zasadach jak obecnie papiero- we zwolnienie, czyli w terminie do siedmiu dni od daty jego wystawienia. w Łatwiej będzie takie zwolnienia kontrolować, zwłaszcza te krótkoterminowe. Dotąd bowiem osoba chora miała aż siedem dni na dostarczenie zwolnienia pracodawcy, zanim więc doszło do ewentualnej kontroli, przyczyna zwolnienia była już nieaktualna. Natomiast e-zwolnienie natychmiast po wypełnieniu zostaje zarejestrowane w bazie ZUS i zaraz potem ZUS zawiadamia pracodawcę, który może od razu wystąpić do ZUS z wnioskiem o kon- trolę zwolnienia. w Zwolnienie w formie elektronicznej jest nieodwracalne – od razu zostaje zarejestrowane w bazie ZUS, a ten natych- miast zawiadamia o nim pracodawcę. Nie będzie więc już sytuacji, że pracownik rezygnuje ze zwolnienia (nie dostar- cza go pracodawcy) i chodzi do pracy, aby otrzymać nor- malną, pełną pensję. Przy e-zwolnieniu zostanie wtedy wy- płacony zasiłek chorobowy – na szczęście w czasie ciąży jest on pełnopłatny (100 proc. podstawy wymiaru). SHUTTERSTOCK(2) Brzuszek M JAK MAMA 2018-0516 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

WARTO WIEDZIEĆ Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego można przystąpić, już będąc w ciąży – wystarczy złożyć odpowiedni wniosek ZUS u zleceniodawcy (mamy pracujące na umowie-zleceniu) lub w swoim oddziale ZUS (mamy przedsiębiorczynie). Jeśli ubezpieczenie będzie trwało do dnia porodu, to zasiłek z ZUS będzie wypła- cany nie tylko podczas zwolnienia lekarskiego w ciąży, ale też po porodzie – za okres odpowiadający urlopowi macie- rzyńskiemu i rodzicielskiemu. Warto porozmawiać o tym zawczasu ze zleceniodawcą i poprosić go, by nie kończył umowy w trakcie ciąży (o ile to możliwe). Jeśli lekarz wpisał na zwolnieniu cyfrę 1 („chory powinien leżeć”), sprawa jest jasna: osoba chora w zasadzie nie po- winna opuszczać łóżka, z wyjątkiem sytuacji, gdy udaje się do lekarza czy na badania. Także wskazanie „chory może chodzić” nie oznacza, że osoba na zwolnieniu może robić, co jej się żywnie podoba: spędzić dzień na zakupach czy wykonywać prace w ogródku. Może wykonywać tylko pro- ste czynności niezbędne w codziennym życiu, np. wyjść do apteki czy po pieczywo blisko domu, ale niewiele więcej. w Jak się wylicza wysokość zasiłku chorobowego? Podstawę dla zasiłku przysługującego ciężarnej będącej pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodze- nie wypłacone za okres 12 miesięcy poprzedzających mie- siąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Do podsta- wy wymiaru zasiłku chorobowego wlicza się także premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia. Natomiast pod- stawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego oso- bie ubezpieczonej niebędącej pracownikiem stanowi prze- ciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalenda- rzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. w Kto wypłaca zasiłek chorobowy – pracodawca czy ZUS? I co trzeba zrobić, aby go otrzymywać? Przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy (w ciągu jed- nego roku kalendarzowego) pracownica w ciąży otrzymuje wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy. A gdy nieobec- ność w pracy przedłuża się – wtedy sytuacja jest różna w zależności od wielkości pracodawcy. Duże firmy – za- trudniające 20 i więcej osób ubezpieczonych – same nali- czają i wypłacają zasiłki swoim pracownikom, natomiast osobom zatrudnionym w małych firmach zasiłek chorobo- wy wypłaca ZUS. W przypadku osób opłacających składki dobrowolnie – zasiłek zawsze wypłaca ZUS. Aby go otrzy- mać, wystarczy dostarczyć zwolnienie lekarskie pracodaw- cy – jeśli pracujesz na umowę o pracę. Osoby ubezpiecza- jące się dobrowolnie muszą dostarczyć zwolnienie do od- działu ZUS i dołączyć wniosek o wypłatę zasiłku. w Czy zasiłek przysługuje od razu po przystąpieniu do ubezpieczenia i opłaceniu pierwszej składki? Nie. Warunkiem uzyskania prawa do zasiłku chorobowego jest posiadanie ubezpieczenia chorobowego przez określo- ny czas. I tak prawo do zasiłku nabywa się: w w przypadku kobiet zatrudnionych na umowę o pracę – po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia, przy czym wlicza się okresy poprzedniego ubezpieczenia, jeśli przerwy w ubezpieczeniach nie przekraczały 30 dni; wyjątkowo uprawnienie przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia w przypadku: – osób niezdolnych do pracy z powodu wypadku w drodze do pracy lub z pracy – pracownicy mającej co najmniej 10-letni okres obowiąz- kowego ubezpieczenia chorobowego – absolwentki szkoły lub szkoły wyższej, jeśli przystąpiła do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szko- ły lub uzyskania dyplomu; w w przypadku osób objętych ubezpieczeniem dobrowol- nie (np. osoba prowadząca działalność gospodarczą lub zatrudniona na podstawie umowy-zlecenia) – zasiłek przy- sługuje po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia. w Jak długo można przebywać na pełnopłatnym zwolnieniu w ciąży? Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby – zasadniczo jed- nak (dla ogółu pracowników) nie dłużej niż przez 182 dni. W przypadku kobiet w ciąży okres ten został wydłużony do 270 dni. Zazwyczaj to wystarcza, bo okres ten obejmuje niemal całą ciążę. Ale jeśli pracownica przebywała na zwolnieniu także bezpośrednio przed zajściem w ciążę i jej niezdolność do pracy trwa dłużej niż 270 dni – konieczne jest złożenie do ZUS wniosku o wypłatę tzw. świadczenia rehabilitacyjnego. Przysługuje ono osobie ubezpieczonej, która po wyczerpaniu zasiłku chorobowego wciąż jest nie- zdolna do pracy. W przypadku kobiet w ciąży świadczenie rehabilitacyjne także wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. w KONTROLERZY ZUS CHĘTNIE KORZYSTAJĄ Z FACEBOOKA I INNYCH TEGO TYPU PORTALI, WIĘC TRZEBA UWAŻAĆ NA TO, CO TAM ZAMIESZCZASZ W CZASIE ZWOLNIENIA 2018-05 M JAK MAMA 17 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

Dużo mówi się o depresji poporodowej. Jednak stres, niepokoje i lęki dotykają także kobiety w ciąży. W sytuacji kiedy rozmowa z bliskimi przestaje wystarczać, warto się zgłosić do terapeuty. ■■ tekst: DAGMARA OSIŃSKA Gdygłowapękaodobaw... w Na temat psychoterapii krąży wiele mitów i ste- reotypów, na przykład, że korzystają z niej tylko osoby w głębokiej depresji albo że wiąże się ona z przyjmowaniem silnych leków. Jak to wygląda w rzeczywistości? – Podejście do pomocy psychologicznej w ostat- nich latach bardzo się zmieniło. Ludzie szukają i chcą takiego wsparcia, jednak stereotypowe my- ślenie o terapii nadal zatrzymuje wiele osób w nie- korzystnych dla nich sytuacjach życiowych i złej kondycji psychicznej. Warto natomiast zaznaczyć, że z psychoterapii korzystają nie tylko osoby, któ- re zmagają się z traumatycznymi doświadczenia- mi, będące w depresji czy na skraju załamania nerwowego. Decydują się na nią także osoby, któ- re po prostu chciałyby bardziej zrozumieć siebie, spojrzeć z innej perspektywy na swoje zachowa- nie, zmienić podejście do wielu spraw. Rozmowa z terapeutą, który dostrzega niekorzystne i nie- świadome schematy postępowania, pozwala zoba- czyć problem z innej strony, rozłożyć go na czyn- niki pierwsze. W czasie psychoterapii w wielu przypadkach nie ma konieczności przyjmowania leków, choć oczywiście czasami jest to niezbędne. w Kobiety w ciąży często korzystają z takiej formy pomocy? – Nie jest to jeszcze powszechne, ale zdarza się coraz częściej. Czasami problemy psychologiczne wypływające w czasie ciąży lub przez nią wzmoc- nione nie są od razu dostrzegane. Przyszłe mamy, jeśli mają problem z emocjami, czegoś się boją – tłumaczą sobie, że to przez hormony, że tak musi być, dlatego nie biorą pod uwagę wizyty u psycho- loga, która mogłaby je emocjonalnie odciążyć. Wielokrotnie prowadziłam natomiast terapię ko- biet, które przyszły do mnie, jeszcze zanim zaszły w ciążę, chcąc się przygotować do bycia matką, aby nieświadomie nie przekazać dziecku swoich trudnych doświadczeń czy negatywnych emocji. w W społeczeństwie rośnie świadomość, że zdro- wie psychiczne jest równie ważne, jak fizyczne... – Zgadza się. A ciąża to taki szczególny czas, kie- dy kobiety bardziej się o siebie troszczą, zaczynają się sobie bliżej przyglądać, rozmyślać. Chcą przy- PSYCHOTERAPIA W CIĄŻY NASZ EKSPERT Dorota Gromnicka psycholog, psychoterapeuta ekspert programu „Zdrowa ONA” Brzuszek M JAK MAMA 2018-0518 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

SHUTTERSTOCK(2) DO TERAPEUTY BEZ SKIEROWANIA? Aby skorzystać z pomocy lekarza psy- chiatry w poradni publicznej, nie po- trzebujesz skierowania. Natomiast do psychologa i psychoterapeuty wy- magane jest skierowanie od lekarza mającego podpisaną umowę z NFZ: lekarza pierwszego kontaktu lub... psychiatry. Wizyty w ra- mach ubezpieczenia nie są odpłatne, ale często wiążą się z długimi kolejkami. Jeśli nie chcesz czekać, możesz skorzy- stać z pomocy specjalisty odpłatnie, w prywatnym gabinecie. gotować się do macierzyństwa, poprawić coś w sobie, po- pracować nad emocjami. Oczekiwanie na dziecko często przywołuje też wspomnienia z własnego dzieciństwa. Ko- biety bardziej przyglądają się wtedy swojej relacji z rodzi- cami, zastanawiają się, czego im jako dzieciom brakowało. Nie chcą popełniać tych samych błędów, co ich rodzice. w Ale to chyba niejedyne powody, dla których decydują się na wizytę u terapeuty? Z jakimi innymi problemami najczęściej przychodzą? – Zdarza się, że ciąża pojawia się w trakcie już rozpoczętej terapii i staje się tematem rozmów, choć nie był to bezpo- średni powód zgłoszenia się do psychoterapeuty. Natomiast powodem, dla którego w ciąży szczególnie warto skorzy- stać z tego typu pomocy, są okoliczności związane z silnym stresem, takie na przykład jak: trudna sytuacja rodzinna, strata bliskiej osoby czy stwierdzona ciężka choroba dziecka. Do gabinetu terapeuty kobiety w ciąży kierują też różnego rodzaju lęki i obawy. Przyszła mama czuje jakiś silny, nie- określony niepokój – napięcie, które nie daje jej spokoju i na terapii pracujemy nad tym, żeby ten niepokój zlokali- zować, nazwać go, zastanowić się, z czego on wynika i o czym mówi. Kobiety, szczególnie te, które w ciąży są po raz pierwszy, obawiają się, czy poradzą sobie w roli matki, czy będą potrafiły pokochać to dziecko, które być może nie było planowane. Ale przychodzą też panie, które długo sta- rały się o potomstwo i kiedy w końcu udaje im się zajść w ciążę, nie potrafią się cieszyć, bo na przykład paraliżuje je lęk, że coś może pójść nie tak i tę ciążę stracą. w A bliscy nie mogą zrozumieć, dlaczego ona nie skacze pod sufit z radości... – Blokujące w wymianie doświadczeń jest społeczne ocze- kiwanie, że kobieta w ciąży musi się z tego faktu cieszyć. Media mocno kreują taki wizerunek, ale też inne mamy na portalach społecznościowych pokazują zazwyczaj tylko tę pozytywną stronę macierzyństwa. Ona jak najbardziej ist- nieje, jednak zdarzają się rysy na tym idealnym obrazku, sytuacje, kiedy dominuje lęk. Kobieta, która nie rozumie, co się z nią dzieje, lub nie ma wsparcia ze strony bliskich, zaczyna panikować, że coś z nią jest nie tak – jest rozcza- rowana, bo przecież radość i instynkt macierzyński miały się z automatu pojawić. A chyba w każdej z nas są dwa wewnętrzne głosy: jeden, który na wieść o ciąży cieszy się, i drugi, który ma jakieś obawy. To całkiem normalne, ale o tym się nie mówi – dominuje wizerunek uśmiechniętych, zadbanych, pełnych energii przyszłych mam. Wiele jest na- tomiast kobiet, które z jakiegoś powodu w ogóle nie potra- fią odnaleźć w sobie radości z ciąży i wstydzą się do tego przyznać przed bliskimi. Dlatego wolą przyjść do psycho- loga, bo wiedzą, że psycholog nie będzie ich za to oceniać. w Więc jeśli kobieta szuka pomocy u terapeuty, to znaczy, że nie ma wsparcia ze strony bliskich? – Niekoniecznie. Często to właśnie rodzina zachęca do podjęcia terapii. Bliscy chcą pomóc, ale widzą, że zwykła rozmowa nie wystarczy, że problem powraca. A czasem to ciężarna rezygnuje z tego wsparcia, bo nie chce obciążać bliskich swoimi problemami. Może wydaje jej się, że nie REKLAMA NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

mają na to czasu albo ich umiejętności słuchania i współ- odczuwania nie są na tyle rozbudowane, żeby wspólnie zmierzyć się z problemem. Są też kobiety, które takiego wsparcia rzeczywiście nie mają, bo na przykład partner odszedł, gdy się dowiedział o dziecku. Albo ciąża wydarzy- ła się na samym początku budowania związku i kobieta ma wątpliwości, czy jemu o tym powiedzieć i w jaki sposób, bo nie wie, czy dziecko ten związek scali, czy wręcz prze- ciwnie. Relacje damsko-męskie bywają bardzo skompliko- wane. Może ona była „tą trzecią”, a może związek z zało- żenia miał być luźny, bez zobowiązań, ale zdarzyła się ciąża i te zasady zostały złamane, a ona uświa- domiła sobie, że jej na tym mężczyźnie zależy bardziej, niż zakładała. Poja- wiają się wtedy pytania: czy ciąża jest powodem, abyśmy byli razem? Może nawet wzięli ślub? Dziecko to poważ- ny test dla relacji. w To też spora życiowa rewolucja. Jak kobiety sobie z nią radzą? – Macierzyństwo jest bez wątpienia czymś wspaniałym, ale często oznacza zmianę całego dotychczasowego życia i nie wszystkie kobiety są w stanie sobie z tym poczuciem poradzić. Jeśli trudności nie pojawią się podczas ciąży, to konfrontacja ze zmianami może przyjść po urodzeniu dziecka. Tak duża zmiana bywa kłopotem dla silnych, nie- zależnych kobiet, dotychczas realizujących się głównie za- wodowo czy bardzo dbających o swój wygląd. Szczególnie, gdy ciąża nie była planowana. Może temu towarzyszyć po- czucie utraty kontroli nad własnym życiem, bo nagle wszyst- ko się zmienia i ona nie ma na to wpływu. Z drugiej strony kobiety zależne od relacji z innymi, od ich akceptacji, kobie- ty z niskim poczuciem własnej wartości albo te „nadodpo- wiedzialne”, które nie potrafią dzielić się swoimi obowiąz- kami, też czują pewien rodzaj przytłoczenia. w Czy takie nierozwiązane lęki ciążowe mogą przerodzić się w poporodową depresję? – To zależy od ich głębokości i od zasobów psychicznych kobiety, jej ewentualnych predyspozycji osobowościowych oraz jakości relacji z bliskimi. Nie bez znaczenia jest to, jakim doświadczeniem był poród, czy dziecko jest absor- bujące, czy jest zdrowe, czy dobrze śpi. Na początku ono wymaga wielu poświęceń, jego zachowania i potrzeby nie od razu są dla matki czytelne, a noworodek nie okazuje wprost wdzięczności, i to też bywa trudne. Mało kto wie, że depresja może dotknąć kobietę nawet rok po porodzie i później. Choroba ta często nie jest od razu uświadomio- na. Siła, satysfakcja, zainteresowanie, przyjemność z tego, co się robi, uchodzą stopniowo. Stopniowo też pojawiają się negatywne myśli o sobie, brak poczucia sensu, osamot- nienie. Kobiety, które szybko adaptują się do nowych oko- liczności, mogą się do takiej niskiej jakości życia przyzwy- czaić. A nie możemy nigdy zapominać, że akceptacja dys- komfortu to nie to samo, co komfort życia. w Jak więc rozpoznać, że zakupy i czekolada już nie wystar- czą, by poprawić sobie humor, że to najwyższy czas, aby skorzystać z pomocy psychologa? – To bardzo indywidualna kwestia. Jedne kobiety lepiej radzą sobie z trudnościami, a inne gorzej, ale każda z nich ma prawo poprosić o pomoc, jeśli czuje, że tego potrzebu- je. Tak jak już wspomniałam, wiele objawów, które w innej sytuacji powinny nas zaniepokoić, w ciąży bywa uznawane za normę. Kobiety gorzej sypiają, są nerwowe, boją się po- rodu, mają zmienne nastroje – i po części jest to związane z gospodarką hormonalną czy po prostu przebywaniem w nowej sytuacji. Ale widząc, że jeśli do tego stale się wszystkim martwię, zachowuję się w sposób dla siebie nie- zrozumiały lub krzywdzący mnie albo partnera, albo jest coś, jakaś kwestia, która ciągle zaprząta moją głowę i nie potrafię sobie z nią poradzić – to już jest dobry powód, żeby powiedzieć so- bie: „Dość, nie muszę się z tym męczyć”. w Czy kobiety w ciąży są dla psychote- rapeuty pacjentkami „specjalnej tro- ski”? Terapia z przyszłą mamą różni się od terapii z innymi pacjentami? – Z zasady z kobietami w ciąży nie prowadzi się terapii poruszającej głę- bokie traumy. Taka praca wymaga dużych zasobów ener- getycznych – często zanim nastąpi poprawa, trzeba przejść przez trudne emocje, a w ciąży może to negatywnie wpły- nąć na zdrowie dziecka i samej matki. Nie otwiera się też rzeczy, których prawdopodobnie nie uda się zamknąć przed porodem, bo później, po porodzie, kobiety zwykle terapię zawieszają, nie mają na nią czasu i problem zostaje nierozwiązany. Nie napoczyna się więc pewnych tematów, żeby nie doprowadzić do dezintegracji, „rozgrzebania emocjonalnego”. Oczywiście rozmawiamy na te tematy, które kobieta wnosi, które są dla niej aktualnie ważne, ale terapeuta czuwa nad tym, by prowadzić taką rozmo- wę w najlepszym dla danej osoby kierunku, uwzględnia- jąc jej aktualny stan i sytuację życiową. w Co przyszłej mamie może dać taka terapia? – Bardzo wiele. Przynosi odpowiedzi na nurtujące pytania, wzmacnia psychicznie, zwiększa samoświadomość, poka- zuje alternatywne wyjścia z trudnych sytuacji, pomaga pod- jąć decyzje, wzbogaca o nowe umiejętności i wiedzę. Lęki i problemy zwykle rosną, dopóki się z nimi nie skonfrontu- jemy – i to jest głównym zadaniem psychoterapii. Pochyle- nie się nad problemem, omówienie go, pomaga uporządko- wać pewne sprawy, zrozumieć je, oswoić się z nową sytua- cją i w efekcie daje więcej spokoju. To nie przychodzi od razu, po pierwszym spotkaniu, trzeba ten stan wypracować. Jednak warto podjąć taki wysiłek, ponieważ każdy ma pra- wo do satysfakcjonującego życia, zdrowych relacji, do do- brego kontaktu ze sobą samym. Wiele osób, z którymi pra- cowałam, po zakończonej terapii przyznało, że decyzja o terapii była jedną z najlepszych w ich życiu. w AKCEPTACJA DYSKOMFORTU TO NIE TO SAMO, CO KOMFORT ŻYCIA. O TEN KOMFORT WARTO ZAWALCZYĆ Brzuszek M JAK MAMA 2018-0520 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

SPRAWDZONE PREPARATY ORAZ NOWOŚCI Z APTEKI, KTÓRE MOGĄ CI SIĘ PRZYDAĆ W CZASIE CIĄŻY I GDY ZOSTANIESZ JUŻ MAMĄ. APTECZCEW TWOJEJ Zapobiegnie zaparciom Mieszanka naturalnych składników (m.in. babka płesznik i babka jajowa- wata) pomaga przy- wrócić regularny rytm wypróżnień, wspoma- ga oczyszczanie jelit i prawidłowe trawienie. Błonnik naturalny, produkt bonifrater- ski, ok. 18 zł/200 g. Żel na ząbkowanie Tworzy na dziąsłach niewidoczną warstwę chroniącą, która ułatwia dziecku bezbolesne przetrwanie trudnego okresu ząbkowania. Żel wyraźnie redukuje dolegliwości bólowe i zaczerwienienie dziąseł. Anaftin Baby, 13,90 zł za 10 ml. Dobre źródło magnezu Suplement zawiera cytrynian mag- nezu, czyli wysoko przyswajalną po- stać tego pierwiastka. Jedna saszetka od- powiada 100 proc. dziennej referencyj- nej wartości spożycia magnezu dla osoby dorosłej. ProMagnez, 11,99 zł/10 sasz. Na skurcze i obrzęki Kapsułki zawierające escynę – natu- ralną substancję (saponiny z nasion kasztanowca) zmniejszającą prze- puszczalność naczyń. Na obrzęki, uczucie cięż- kości nóg, skurcze łydek. Aesciner Retard, 21 zł za 30 kaps. Na infekcje intymne Kapsułki dopochwowe z aktywnym srebrem TIAB wspomagają lecze- nie infekcji intymnych niezależnie od ich rodzaju (bakteryjne, grzy- bicze, wirusowe). Zapobiegają również ich nawrotom. Hexatiab Soft- gel, 30 zł/10 szt. Pomoże zwalczyć ospę Nowoczesne preparaty do stosowa- nia na skórę w leczeniu ospy wietrznej. Łago- dzą świąd, wspo- magają leczenie wykwitów skór- nych, zmniejszają ryzyko blizn. Vira- Soothe,żel–20zł, spray – 23 zł. Preparat na blizny Żel silikonowy skutecz- nie leczy wszystkie rodzaje blizn: poopera- cyjne, pooparzeniowe, pourazowe, potrądzi- kowe, a także te po cesarskim cięciu. Nada- je się do blizn starych i nowo powstałych. Kelo-cote, 215 zł/15 g. Suplement na I trymestr Zestaw witamin dla kobiet w ciąży (do 12. tygodnia) zawiera wszystkie ważne składniki, które korzystnie wpływają na przebieg ciąży i rozwój płodu. W skła- dzie są także: cholina, imbir i witamina B6. Prenatal Uno, 25 zł/30 kaps. Przeciw odparzeniom Preparat zawiera tlenek cynku – składnik o działaniu antybakte- ryjnym oraz absorbującym wilgoć. Zapobiega odparzeniom skórnym i przyspiesza ich gojenie, gdy się już pojawią. Do stoso- wania od 1. dnia życia. Sudocrem, 19,99 zł/125 g. Witamina D3 w kropelkach W ciąży trzeba ją przyjmować także wiosną i latem – pamiętaj o tym! Suplement diety ma postać płynną, nie zawiera żadnych sztucznych dodat- ków ani konserwan- tów. Jest odpowiedni dla wegan. Avitale, 24,90 zł/30 ml. Do higieny i ochrony uszu Płynny spray zmiękcza zalegającą w uchu woskowinę, dzięki czemu łatwo ją usunąć. Chroni też przed szko- dliwymi czynnika- mi zewnętrzymi. Dla dorosłych i dzieci od 3. roku życia. Aurimax, ok. 20 zł/10 ml. Na odpieluszkowe zapalenie skóry Niezastąpiony w walce z wy- sypką pieluszkową u dzieci. Przynosi natychmiastową ulgę i zwalcza infekcję na skórze. Dzięki formie sprayu jest bezbolesny w użyciu: nie trzeba dotykać podrażnio- nej skóry dziecka. Argotiab, suchy spray, 39 zł/125 ml. 2018-05 M JAK MAMA 21 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

Jakporadzićsobiezestresem stres jest nieodłącznym towarzyszem każdego czło- wieka, zwłaszcza przyszłej mamy, która ma wiele po- wodów do zdenerwowania. Martwi się zdrowiem swoim i dziecka, za- wodową przyszłością, finansami, lęka się porodu i zmian, które ją cze- kają w związku z pojawieniem się no- wego członka rodziny. To nieuniknio- ne, ale niestety szkodliwe dla zdrowia. Nadmierny stres wpływa negatywnie na twoją kondycję: powoduje wydzie- lanie się hormonów stresu (kortyzolu i adrenaliny), które wywołują wzrost ciśnienia krwi i szybsze bicie serca. Spłyca się wtedy twój oddech, a na- czynia krwionośne zwężają, przez co do narządów (i do malca w brzuchu) dociera mniej tlenu. Stres osłabia też układ odpornościowy, dlatego stajesz się bardziej podatna na infekcje. Twój stres jest również udziałem nie- narodzonego malca, który od piąte- go miesiąca życia płodowego potrafi już wyczuwać nastroje mamy i dener- wować się razem z nią. Dlatego tak ważne jest, abyś umiała się rozluźnić i zrelaksować, gdy dopadną cię zmar- twienie, niepokój i stres. Oto proste sposoby na relaks w ciąży. 1GŁĘBOKIE ODDYCHANIE Stań przy lekko otwartym oknie lub usiądź wygodnie w fotelu. Wyprostuj się, rozluźnij mięśnie całego ciała – od twarzy po stopy. Zamknij oczy. Weź głęboki wdech przez nos, zatrzymaj na chwilę i powoli wypuść powietrze przez usta. Wyobrażaj sobie, że wraz z wydechem uchodzą z ciebie cały stres i złość. Zrób dziesięć takich spo- kojnych, głębokich, równych odde- chów, a poczujesz się lepiej. 2WIZUALIZACJA NA KANAPIE Połóż się na boku, ze zgiętym górnym kolanem. Podłóż jedną lub dwie po- duszki pod głowę i jedną między uda, a najlepiej ułóż się wygodnie na spe- cjalnej długiej poduszce ciążowej w kształcie litery C. Taka poduszka idealnie dopasowuje się do ciała kobiety w ciąży, ułatwiając jej odpo- czynek. Zamknij oczy, oddychaj spo- kojnie. Zacznij wyobrażać sobie, że leżysz na plaży lub odpoczywasz na polanie w trakcie wycieczki w góry. Spróbuj przypomnieć sobie, jak pach- ną morze, trawa, jak szumią fale i jak BEZPIECZNE TECHNIKI RELAKSACYJNE śpiewają ptaki w lesie. Możesz też wyobrażać sobie swoją przyszłość, gdy już będziesz mamą: zobacz, jak bawisz się z dzieckiem, jak uczysz je chodzić, jak się przytulacie. Po kwa- dransie takiego wypoczynku powin- naś zapomnieć o nerwach. 3MEDYTACJA W CISZY Usiądź po turecku, wyprostuj plecy; możesz się oprzeć o ścianę. Zamknij oczy. Od- dychaj swobodnie, obserwu- jąc swój wdech i wydech. Skup się wyłącznie na tej czynności. Poczuj, jak powietrze przepływa przez noz- drza. Robiąc wydech, maksy- malnie rozluźnij mięśnie całego ciała. Staraj się o niczym nie myśleć, niczego sobie nie wyob- rażać. Jeśli ci się to nie udaje, powtarzaj wielokrotnie w my- ślach jedno słowo, np. „mama”. Już pięć minut takiego wyciszenia pozwoli ci opanować zdenerwowanie i stres. 4MUZYKA RELAKSACYJNA Włącz płytę ze spokojną muzyką lub odgłosami przyrody. Jeśli takiej nie masz, niech to będzie po prostu twoja ulubiona spokojna muzyka – ważne, by dźwięki ci się podobały, bo w prze- ciwnym razie płyta, zamiast uspokoić, będzie cię drażniła. Wyłącz telefon, poproś domowników, by przez 30 mi- nut ci nie przeszkadzali. Połóż się wy- godnie, przykryj kocem, zamknij oczy. Oddychaj powoli, spokojnie. 5AROMATYCZNA, CIEPŁA KĄPIEL Woda w wannie powinna być przy- jemnie ciepła, ale nie gorąca. Możesz sobie umilić kąpiel, dodając do wody Zdenerwowanie wpływa niekorzystnie na zdrowie przyszłej mamy, ale również na dziecko, które odczuwa negatywne działanie hormonów stresu. Oto techniki relaksacyjne, które pozwolą ci odzyskać spokój. ■■ tekst: MAŁGORZATA WÓJCIK, MARTA NOWIK Brzuszek M JAK MAMA 2018-0522 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl

SHUTTERSTOCK(3) UNIKAJ NAPIĘĆ Najlepszą metodą na zapobieganie stresowi jest unikanie sytuacji, w których się denerwujemy. Dlatego sprawy w urzędach niech załat- wia teraz twój partner, nawet jeśli trzeba tylko złożyć dokumenty (bę- dziesz się niepotrzebnie stresowała, czy wypełniłaś je dobrze). Przełą- czaj kanał w telewizorze, gdy widzisz, że jest program interwencyjny albo film, który cię denerwuje. Nie wdawaj się w dyskusję z przekona- ną o swojej racji i nieznoszącą sprzeciwu koleżanką. Kiedy widzisz, że w pracy sytuacja staje się napięta, nie czekaj, aż zrobi się gorąco. Załóż słuchawki na uszy i włącz muzykę relaksacyjną albo powiedz szefowi, że potrzebujesz łyku świeżego powietrza i wyjdź na parę minut (w two- im stanie wiele ci przecież wolno!). kilka kropli olejku aromaterapeutycz- nego o działaniu uspokajającym, np. lawendowego czy rumiankowego. Cie- pła woda działa uspokajająco, regulu- je oddech, spowalnia tętno i rozluźnia mięśnie, a zapach olejków działa tera- peutycznie. Dodatkowo możesz zapa- lić aromatyczne świece, których za- pach także podziała kojąco. Taka ką- piel znakomicie odpręża i wycisza emocje. Możesz leżeć w wannie nawet pół godziny, tylko co jakiś czas dole- waj wody, tak aby wciąż była przyjem- nie ciepła. 6ĆWICZENIA NA POWIETRZU Sprawdzoną metodą na rozładowanie napięcia jest aktywność fizyczna. Sta- raj się regularnie chodzić na spacery, zarówno solo, jak i w towarzystwie. Dobrze zrobi ci basen, zajęcia tanecz- ne lub joga – te aktywności znakomi- cie poprawiają komfort fizyczny i psy- chiczny, a kontakt z innymi ciężarny- mi zadziała jak grupa wsparcia. W czasie wysiłku fizycznego wydzie- lane są endorfiny, które redukują ne- gatywny wpływ hormonów stresu. 7DELIKATNY MASAŻ RAMION I KARKU Specjaliści od stresu mówią, że kumu- luje się on w karku, dlatego że w mo- mencie, gdy jesteśmy zdenerwowani, nieświadomie napinamy mięśnie ra- mion i szyi. To sprawia, że nasz kark staje się sztywny i obolały. Masowanie tych okolic w czasie ciąży jest bez- pieczne, dlatego jeśli chcesz się odprę- żyć i poczuć lepiej, zapisz się do spe- cjalisty na masaż karku. Jeśli nie masz takiej możliwości, poproś męża lub spróbuj sama: połóż sobie pod kark piłkę tenisową i poruszając ciałem, przesuwaj ją, masując napięte miejsca. 8USPOKAJAJĄCA HERBATKA Gdy czujesz wewnętrzne napięcie i nie- pokój, dobrze ci zrobi wypicie filiżanki herbatki ziołowej. Działanie odpręża- jące i lekko nasenne mają rumianek i melisa. Te zioła możesz pić bez obaw w czasie ciąży, bo są bezpieczne. 9KRÓTKA DRZEMKA W okresie ciąży masz prawo do tego, aby zwolnić tempo życia i odpocząć. Dlatego jeśli jesteś zestresowana i masz wszystkiego dość – prześpij to. Krótki sen, nawet nie bardzo głęboki, dodaje energii, ale przede wszystkim odpręża i relaksuje. Zdaniem naukow- ców drzemki obniżają też poziom hor- monu stresu, czyli kortyzolu. 10AUTOGENNY TRENING SCHULTZA Nazwa skomplikowana, ale trening prosty! Technika relaksacji opracowa- na przez tego niemieckiego psychote- rapeutę polega na odprężaniu i rozluź- nianiu ciała za pomocą autosugestii. Potrzebujesz wygodnego miejsca do leżenia i chwili samotności. Ułóż się na wznak na podłodze (na miękkim kocu) lub na łóżku (bez poduszki) i zacznij powtarzać sobie w myślach lub na głos polecenia mające na celu rozluźnienie poszczególnych partii ciała. Powiedz: „Moja prawa ręka jest luźna i bardzo ciężka” i naprawdę po- czuj, że ciąży ci i ciągnie ku ziemi. „Moja prawa dłoń jest ciepła i zupełnie bezwładna, moje ramię jest bezwład- ne...” – wyobraź sobie, że na twoją rękę świecą promienie słońca i staraj się roz- luźnić wszystkie jej mięśnie. Następnie zrób tak samo z lewą ręką, nogami, brzuchem, karkiem, głową i twarzą. w 2018-05 M JAK MAMA 23 NEXTO : OrderID: 2647682 : Donek Gh : a44@wp.pl