Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób dolnych dróg oddecho.pdf

Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób dolnych dróg oddechowych u dzieci ABC zabiegów diagnostycznych i leczniczych w pediatrii Odcinek 14: Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób dolnych dróg oddechowych u dzieci dr med. Ewa Cichocka-Jarosz, lek. med. Przemko Kwinta Klinika Chorób Dzieci Katedry Pediatrii Wydziału Lekarskiego UJ w Krakowie (Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. med. Jacek J. Pietrzyk) Data utworzenia: 12.12.2002 Ostatnia modyfikacja: 14.12.2012 Opublikowano w Medycyna Praktyczna Pediatria 2001/05 Nebulizacja jest klasyczną metodą terapii instrumentalnej, która polega na dostarczeniu leku do dróg oddechowych chorego w postaci aerozolu, czyli układu zawieszonych w gazie drobnych cząstek substancji płynnej (faza rozproszona). Aerozole lecznicze charakteryzują się wąskim i swoistym rozkładem wielkości cząstek. Ze względu na różną wielkość cząstek można wyróżnić aerozole: monodyspersyjne, czyli składające się z cząstek o jednakowych wymiarach, oraz polidyspersyjne, które zawierają cząstki o różnych rozmiarach. Wielkość cząstek aerozolu decyduje o miejscu depozycji leku w drogach oddechowych - do pęcherzyków płucnych wnikają cząstki o średnicy 1-2 mm, do oskrzelików - 3-6 mm, a do oskrzeli - 7-15 mm. Ze względu na obowiązujące wymagania co do wielkości cząsteczek, ilości generowanego aerozolu oraz bezpieczeństwa aerozole medyczne można wytwarzać za pomocą: energii ultradźwięków (inhalatory ultradźwiękowe) oraz sprężonego powietrza (tlenu) - źródłem sprężonego gazu są butle z gazami medycznymi, sieć centralna gazów w szpitalach, sprężarki elektryczne (inhalatory pneumatyczne) lub stosowane w leczeniu zbiorowym duże kompresory. Uniwersalność urządzeń oraz postępująca miniaturyzacja powodują, iż inhalatory nadal są powszechnie stosowane nie tylko w szpitalach, sanatoriach czy ambulatoriach, ale także w domu i w czasie podróży (fot. 1.); coraz częściej produkowane są także indywidualne aparaty do aerozoloterapii. Ponadto, u niektórych chorych ta forma podawania leków wziewnych jest bardziej efektywna niż stosowanie inhalatorów ciśnieniowych lub proszkowych. Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 1 z 14 2013-06-24 00:19

Fot. 1. Przykład sprężarki podróżnej TravelNeb Plus z nebulizatorem Zalety nebulizacji 1. Łatwe wykonanie 2. Nie jest wymagana koordynacja wdechowo-wydechowa (możliwość podawania u dzieci, ludzi starszych oraz u chorych niewspółpracujących) 3. Można dobrać indywidualną dla każdego chorego dawkę i rodzaj leku (beta2-mimetyki, antybiotyki, leki proteolityczne lub mukolityki), a nawet podawać jednocześnie kilka leków 4. Możliwa jest równoczesna farmako- i tlenoterapia. Wskazania do stosowania leków w nebulizacji w chorobach dolnych dróg oddechowych[] 1. Leczenie przewlekłe ciężkiej postaci astmy oskrzelowej i(lub) ciężkiego zaostrzenia choroby w warunkach domowych, szpitalnych oraz podczas transportu 2. Leczenie przewlekłe oraz w zaostrzeniach mukowiscydozy, przewlekłego zapalenia oskrzeli, rozstrzeni oskrzeli, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc 3. Leczenie przewlekłych zakażeń dróg oddechowych 4. Wspomagająco w ostrych chorobach dolnych dróg oddechowych 5. Profilaktyka pneumocystozy u chorych z grup ryzyka Przeciwwskazania do stosowania leków w nebulizacji w chorobach dolnych dróg oddechowych[1] 1. Ciężka niewydolność serca 2. Niewydolność oddechowa niezwiązana z mechanizmem obturacji oskrzeli 3. Przewlekłe, ciężkie choroby układu oddechowego (gruźlica, nowotwory) 4. Krwotok z dróg oddechowych Leki zalecane do stosowania w nebulizacji za pomocą inhalatorów pneumatycznych 1. Antybiotyki, takie jak aminoglikozydy (tobramycyna, gentamycyna, amikacyna), karbenicylina, kolistyna, ceftazydym, wankomycyna, amfoterycyna B 2. Pentamidyna 3. Glikokortykosteroidy (budezonid, beklometazon [p. także "Leki wziewne stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej. Aneks do wytycznych postępowania w astmie oskrzelowej u dzieci i młodzieży", Med. Prakt. Ped. WS 2/2000, s. 27-31 - przyp. red.]) Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 2 z 14 2013-06-24 00:19

4. Leki rozszerzające oskrzela (bronchodylatacyjne), takie jak bromek ipratropium, beta2-mimetyki (salbutamol, terbutalina), preparaty złożone (bromek ipratropium + fenoterol [p. także "Leki wziewne stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej. Aneks do wytycznych postępowania w astmie oskrzelowej u dzieci i młodzieży", Med. Prakt. Ped. WS 2/2000, s. 27-31 - przyp. red.]) 5. Mukolityki, na przykład N-acetylocysteina, mesna, ambroksol 6. Leki hamujące transport przezbłonowy jonów sodu (amiloryd) 7. Kromoglikan disodowy (p. także "Leki wziewne stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej. Aneks do wytycznych postępowania w astmie oskrzelowej u dzieci i młodzieży", Med. Prakt. Ped. WS 2/2000, s. 27-31 - przyp. red.) 8. Dornaza alfa Leki zalecane do nebulizacji za pomocą inhalatorów ultradźwiękowych 1. Leki mukolityczne 2. Chlorek sodu (NaCl) Przeciwwskazania do nebulizacji z zastosowaniem inhalatorów ultradźwiękowych 1. Pierwszy rok życia (noworodki, niemowlęta) 2. Leki, takie jak dornaza alfa, antybiotyki, glikokortykosteroidy Inhalatory pneumatyczne - zasady działania Inhalatory pneumatyczne są to przenośne lub stacjonarne aparaty wyposażone w pneumatyczną sprężarkę (kompresor) gazu, zasilane prądem z sieci lub baterii. Urządzenie pracuje w systemie ciągłym lub przerywanym (dla indywidualnego użytkownika; fot. 2. i 3.). Współpracuje z nebulizatorem, do którego przez układ przewodów tłoczony jest sprężony gaz (fot. 2A.). Nebulizator to pojemnik na roztwór leku, w którym płynna postać preparatu jest zamieniana na aerozol do inhalacji (fot. 4. i 5.). Urządzenie jest uruchamiane w wyniku przepływu sprężonego gazu przez dysze nebulizatora o średnicy rzędu ułamka milimetra (rys. 1.). Wytwarzające się przy nagłym rozprężeniu gazu podciśnienie zasysa ciecz z naczynia nebulizatora w obszar dyszy. Z dyszy ciecz jest porywana przez strumień gazu o dużej prędkości i rozrywana na drobne kropelki. Odpowiednia konstrukcja nebulizatora sprawia, że jedynie najmniejsze z uzyskanych cząstek opuszczają nebulizator jako frakcja leczniczego aerozolu. Większe cząstki uderzają w przeszkodę i - skraplając się - powracają do zbiorniczka. Wielkość wytwarzanych cząstek zależy od przekroju poprzecznego dysz nebulizatora oraz od szybkości przepływu gazu, a ta z kolei jest uzależniona od jego ciśnienia. Im mniejszy przekrój poprzeczny dysz nebulizatora, tym mniejsza średnica rozproszonych cząstek. Im szybciej gaz przepływa przez nebulizator (czyli im większe jest jego ciśnienie), tym mniejsza jest średnica rozproszonych cząstek i krótszy czas konieczny do zainhalowania całej objętości leku (większa wydajność nebulizatora).[1] Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 3 z 14 2013-06-24 00:19

Rys. 1. Schemat działania inhalatora pneumatycznego z nebulizatorem fot. 2A Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 4 z 14 2013-06-24 00:19

fot. 2B Fot. 2. Przykłady sprężarek przeznaczonych do pracy ciągłej: (A) PharmoNeb z nebulizatorem (N - nebulizator; U - ustnik; M - maski twarzowe; P - przewód doprowadzający sprężone powietrze); (B) Pari Boy z nebulizatorem Fot. 3. Przykład sprężarki przeznaczonej do pracy przerywanej - polski inhalator dyszowy D1 z nebulizatorem Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 5 z 14 2013-06-24 00:19

Fot. 4. Elementy budowy nebulizatora (D - dysza) Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 6 z 14 2013-06-24 00:19

Fot. 5. Nebulizator (plastikowy pojemnik służący do rozpylania roztworu leku) połączony z maską twarzową (M - maska twarzowa; N - nebulizator; P - przewód doprowadzający sprężony gaz) Ważnym parametrem fizycznym inhalowanego roztworu jest jego temperatura. Nagłe rozprężenie się gazu u wylotu dyszy obniża temperaturę roztworu, co może spowodować zaburzenia homeostazy błony śluzowej dróg oddechowych, a u niektórych chorych z nadreaktywnością oskrzeli - sprowokować skurcz oskrzeli. Dlatego chorym tym zaleca się stosowanie (dotyczy to tylko nowoczesnych inhalatorów pneumatycznych) termostatu lub uniwersalnej przystawki termalnej (polski patent L. Gradonia), które pozwalają uzyskać aerozol o temperaturze 28-37°C. Termoaerozol jest korzystniejszy nie tylko z punktu widzenia fizjologii drzewa oskrzelowego, ale także ze względu na to, że zawiera większą liczbę mniejszych cząstek niż aerozol powstały po zastosowaniu klasycznej metody. Ze względu na objętość rozpraszanego roztworu rozróżnia się nebulizatory niskoobjętościowe oraz mniej popularne, stosowane zwłaszcza w warunkach szpitalnych - wysokoobjętościowe. Pojemność nebulizatorów wysokoobjętościowych (z reguły ponad 100 ml) umożliwia dłuższą nebulizację, co może być korzystniejsze dla niektórych chorych.[2] Aby nebulizacja była skuteczna (tzn. aby lek dotarł do dolnych dróg oddechowych), nebulizator niskoobjętościowy powinien zamieniać ponad 50% całkowitej dawki leku w cząsteczki o średnicy 0,5-5 mm w ciągu co najwyżej 10 minut.[3] W celu uzyskania cząstek o takiej wielkości, należy spełnić dwa podstawowe warunki: ciśnienie gazu nie powinno być mniejsze niż 1-3 atmosfer; objętość początkowa roztworu powinna wynosić 2,5-5,0 ml. Depozycja leku podczas nebulizacji jest zmienna i charakteryzuje się małą powtarzalnością, która zależy głównie od zmienności faz oddechowych. Najlepszym momentem do zainhalowania leku jest druga część wdechu. Nebulizatory aktywowane na żądanie lub w sposób skoordynowany z wdechem umożliwiają lepszą depozycję leku w dolnych drogach oddechowych. Należy jednak pamiętać, że czas nebulizacji powinien być wówczas dłuższy. Ze względu na czas wytwarzania aerozolu w stosunku do fazy oddechowej wyróżnia się 2 podstawowe typy nebulizatorów:[2,4] Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 7 z 14 2013-06-24 00:19

1. o ciągłej produkcji aerozolu (fot. 2.), do których należą nebulizatory: konwencjonalne - o ciągłej produkcji aerozolu bez względu na fazę oddechową; skojarzone z wdechem (breath-assisted, zwane także nebulizatorami z aktywnym wylotem) - pracują w sposób ciągły, ale dzięki systemowi zastawek wytwarzanie aerozolu zwiększa się podczas wdechu; 2. o przerywanej produkcji aerozolu (fot. 3.), wśród których wyróżniamy: nebulizatory zsynchronizowane z oddechem (tzw. dozymetryczne) - automatycznie, w sposób czasowo- i ciśnieniowozmienny wytwarzają aerozol tylko podczas wdechu (przez cały czas jego trwania); straty leku są wówczas znacznie mniejsze, co jest ważne przy inhalowaniu drogich preparatów (np. antybiotyków); adaptujące urządzenia aerozolowe (adaptive aerosol delivery - AAD) - aparaty te monitorują rytm oddechowy pacjenta i dostarczają aerozol podczas pierwszej fazy wdechu; system ten chroni przed dostarczaniem leku podczas wydechu i nieregularnego oddychania (krzyk, kaszel), pozwalając jednocześnie na precyzyjne dostarczenie dawki leku przy minimalnej jego utracie. Na podstawie tego urządzenia - w celu poprawy efektywność nebulizacji - stworzono pneumodozymetry, które są połączeniem inhalatora pneumatycznego z nebulizatorem i spirometrem. Urządzenia te służą do indywidualnego, dostosowanego do toru oddychania chorego, dawkowania aerozoli leczniczych metodą ciągłą lub przerywaną z jednoczesną kontrolą skuteczności leczenia na podstawie pomiarów nasilonej pierwszosekundowej objętości wydechowej (FEV1) i szczytowego przepływu wydechowego (PEF). Produkowane są w wersji przeznaczonej do użytku domowego (jako przystawka do komputera osobistego, np. PneumoNeb) lub urządzenia sterowanego osobistym procesorem (np. Flowseer). Typy nebulizatorów Należy jeszcze raz podkreślić, że o wielkości wytwarzanych cząstek aerozolu, a tym samym o skuteczności leczenia, decydują jakość i parametry zastosowanych w inhalatorach nebulizatorów. W celu uzyskania optymalnego efektu nebulizacji dobór parametrów współpracującej z nebulizatorem sprężarki powienien dokładnie odpowiadać zaleceniom producenta. Obecnie w Polsce dostępnych jest kilkanaście typów nebulizatorów, niektóre z nich opisano poniżej. Współpracujące z nebulizatorami sprężarki pneumatyczne przedstawiono w tabeli. Tabela. Wybrane przykłady popularnych i dostępnych w Polsce nebulizatorów oraz zalecanych do nich sprężarek Nebulizator Zalecana sprężarka do pracy ciągłej lub przerywanej Zalecana sprężarka podróżna Pari LC Plus Pari LL Pari LC Plus Junior Pari LC Star Pari Baby Pari Boy Pari Junior Boy Pari Turbo Boy Pari Master Pari Universal Pari Universal Sidestream Ventstream Eurosol Voyage PharmoNeb PortaNeb Aero Medica kompresor CR 60 Freeway Lite Mefar Moby Neb MB2, MB5 Eurosol Voyage PharmoNeb Promenade Promenade-plus Promenade Car Salter Pari LC Plus Medbryt D1 producent nie podaje typu nebulizatora będącego w standardowym wyposażeniu inhalatora Nebuflaem M 90 MediNeb Pro Rapidflaem TravelNeb Plus Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 8 z 14 2013-06-24 00:19

producent nie podaje typu nebulizatora będącego w standardowym wyposażeniu inhalatora Bremed 5003 NEB Bremed 5002 NEB Bremed 5001 NEB Sidestream (fot. 6.) - wyposażony jest w system Venturi, który zwiększa efektywność przepływu powietrza przez dyszę nebulizatora podczas wdechu i jednocześnie poprawia wytwarzanie aerozolu, a tym samym skraca czas nebulizacji. Czas wymagany do podania roztworu o objętości 2,5 ml wynosi 8 minut; 80% cząstek ma średnicę <5 um. Nebulizator można sterylizować termicznie (w autoklawach) lub chemicznie. Ma uniwersalne zastosowanie, za jego pomocą można również podawać mukolityki i dornazę alfa. Fot. 6. Nebulizator typu Sidestream Sidestream indywidualny - urządzenie przeznaczone do stosowania u jednego pacjenta, głównie w warunkach szpitalnych. Nie może być sterylizowany termicznie, a jedynie w płynach dezynfekujących. Pozostałe parametry są takie same, jak dla nebulizatora Sidestream wielokrotnego użytku. Ventstream (fot. 7.) - charakteryzuje się takimi samymi parametrami, jak nebulizator Sidestream. Układ działa w systemie zamkniętym, wyposażony jest w zestaw filtrów zapobiegających przedostawaniu się aerozolu do otaczającego powietrza, co ogranicza ryzyko przeniesienia chorobotwórczych drobnoustrojów. Jest szczególnie zalecany do nebulizacji antybiotyków. Dodatkowo zamieszczony system wewnętrznych zastawek wpływa na pobieranie aerozolu przede wszystkim w fazie wdechu. Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 9 z 14 2013-06-24 00:19

Fot. 7. Nebulizator typu Ventstream Pari LC Plus (fot. 8A.) - przeznaczony dla pacjentów we wszystkich grupach wiekowych; 60% wytwarzanych cząstek ma średnicę do 5 um. Nebulizator współpracuje z przystawką Pari PEP, która dzięki dodatniemu ciśnieniu wdechowemu ułatwia usuwanie śluzu z oskrzeli. Pari LL (fot. 8B.) - nebulizator zintegrowany z kontrolerem przepływu i systemem zaworów oddzielających wdech i wydech; 60% wytwarzanych cząstek ma średnicę do 6 um. Współpracuje ze wspomnianą powyżej przystawką Pari PEP oraz przystawką nagrzewającą powietrze (Pari TERM). Przystawki należy stosować szczególnie u osób wrażliwych na inhalowanie zimnego powietrza. Stosowanie Pari TERM nie zmienia właściwości farmakodynamicznych inhalowanego leku. Pari LC Plus Junior (fot. 8C.) - zalecany do nebulizacji u dzieci od 3. roku życia. Przystosowany do wykonywania nebulizacji u dziecka w pozycji leżącej. Charakteryzuje się ciekawą kolorystyką. Nebulizator współpracuje z przystawką Pari PEP. Pari LC Star (fot. 8D.) - zalecany do nebulizacji ciągłej we wszystkich grupach wiekowych, współpracuje z przystawką Pari PEP. Pari Baby (fot. 8E.) - zalecany do wykonywania nebulizacji u niemowląt i małych dzieci. Przystosowany do wykonywania nebulizacji w pozycji leżącej. Wytwarzany aerozol charakteryzuje się znacznym udziałem drobnych cząstek. A B C Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 10 z 14 2013-06-24 00:19

D E Fot. 8. Różne typy nebulizatorów Pari: (A) typ Pari LC Plus; (B) typ Pari LL; (C) typ Pari LC Plus Junior; (D) typ Pari LC Star; (E) typ Pari Baby Mefar 2000 (fot. 9A.) - wyposażony we wspomniany powyżej system Venturi. Rozkład wytwarzanych cząstek zbliżony jest do monodyspersyjnego o średnicy około 1,4 um, co pozwala na depozycję leku w najniższych piętrach drzewa oskrzelowego. W przypadku połączenia z systemem tzw. kontrolera przepływu możliwe jest dozowanie aerozolu tylko w fazie wdechu. MB2 (fot. 9B.) - pozwala na wykonanie nebulizacji w pozycji leżącej. Poliwęglan, z którego wykonany jest nebulizator, umożliwia sterylizację urządzenia w autoklawach parowych w temperaturze do 135°C. Przy współpracy z inhalatorami Voyage, PharmoNeb i Eurosol (tab.) uzyskuje się aerozol zbliżony do monodyspersyjnego (średnica 95% wytwarzanych cząstek wynosi odpowiednio: 0,7-4,5 um; 0,7-4,3 um; 0,5-3,4 um). MB5 (fot. 9B.) - przeznaczony dla chorych hospitalizowanych. Indywidualny zakup (cena ok. 8 zł) umożliwia korzystanie z urządzenia tylko przez jednego pacjenta. Nie może być sterylizowany. Charakterystyka wytwarzanego aerozolu taka sama, jak dla nebulizatora MB2. Większość wymienionych nebulizatorów jest dodatkowo wyposażona w maski o zróżnicowanych rozmiarach dla dorosłych i dzieci, ustniki kątowe i proste oraz filtry powietrza i filtry przeciwbakteryjne. A B Fot. 9. Nebulizatory: (A) typu Mefar 2000; (B) typu MB2 (po lewej stronie) i MB50 Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 11 z 14 2013-06-24 00:19

Inhalatory ultradźwiękowe - zasady działania Głównym elementem tych urządzeń jest generator drgań ultradźwiękowych (o częstotliwości 1-2 MHz), który najczęściej wykonany jest z tytanianu baru, kwarcu lub materiału ceramicznego. Wytworzone i skupione w ognisko fale ultradźwiękowe powodują tzw. fontanny akustyczne. Jeżeli energia ultradźwiękowa jest dostatecznie duża, to z zewnętrznej powierzchni fontanny odrywają się cząstki leku i tworzą aerozol (rys. 2.). O wielkości cząstek decyduje częstotliwość drgań ultradźwiękowych (zależność jest odwrotnie proporcjonalna), gęstość i napięcie powierzchniowe roztworu leku. Osiągana szybkość wytwarzania aerozolu wynosi 1-2 ml/min, a średnica cząstek - 1-8 um. Powstający aerozol ma charakter monodyspersyjny. Zalecana objętość początkowa roztworu wynosi około 2,5 ml. Zaletą inhalatorów ultradźwiękowych jest to, że przy powstawaniu aerozolu nie dochodzi do obniżenia temperatury, a urządzenie pracuje cicho. Inhalator ultradźwiękowy wytwarza gotowy aerozol, tak więc nie ma potrzeby dołączania do niego nebulizatorów - rolę nebulizatora spełnia główna komora inhalatora (fot. 10.). Fot. 10. Inhalator ultradzwiękowy Zasady wykonywania nebulizacji za pomocą inhalatorów pneumatycznych[2] 1. Wlej odmierzoną objętość (dawkę) leku do nebulizatora i uzupełnij do objętości 3-4 ml 0,9% roztworem NaCl. Uwaga: W przypadku leków konfekcjonowanych odmierzoną ilość roztworu gotowego do nebulizacji (np. Intal Solution, Pulmicort Respules, SteriNeb Salamol) należy wlać do pojemnika nebulizatora bez rozcieńczania. 2. Połącz nebulizator z ustnikiem lub maską twarzową (fot. 2A. i 5). Uwaga: W przypadku nebulizacji przez ustnik bez użycia maski pacjent powinien go przytrzymać zębami i szczelnie objąć ustami. W przypadku nebulizacji przez maskę powinna ona szczelnie przylegać do twarzy (fot. 11.). Nieszczelność zmniejsza efektywną dawkę leku deponowanego w oskrzelach nawet o 50-80%! 3. Połącz łącznikiem (przewód PCV) nebulizator z kompresorem (fot. 2A. i 5). Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 12 z 14 2013-06-24 00:19

Fot. 11. Dziecko w trakcie nebulizacji leku 4. Włącz sprężarkę po podłączeniu do źródła zasilania. 5. W trakcie pracy sprężarki kontroluj wlot i wylot powietrza chłodzącego urządzenie (nie powinny być przesłonięte). 6. W przypadku nebulizacji sprężonym powietrzem lub tlenem dostarczanym centralnie ustaw zalecany przez producenta nebulizatora przepływ gazu. 7. Poucz pacjenta, aby przyjął odpowiednią pozycję (siedzącą lub leżącą) podczas inhalacji. Uwaga: Pozycja zależy od typu stosowanego nebulizatora (p. wyżej). 8. Poucz pacjenta, aby w trakcie inhalacji pogłębił wdech i wykonywał go przez usta (ale tak, aby unikać hiperwentylacji), a na szczycie wdechu na krótko zatrzymał oddech (manewr ten zwiększa depozycję nebulizowanego leku w okrzelikach). Uwaga: Dzieci powinny wykonywać inhalacje pod nadzorem osób dorosłych. 9. Przerwij inhalację, gdy w nebulizatorze nie powstaje już aerozol, oraz natychmiast w razie wystąpienia niepożądanych objawów, takich jak duszności, sinica lub znaczny niepokój dziecka. 10. Po nebulizacji mukolityku zastosuj zabiegi fizjoteraputyczne. Zasady postępowania po zakończeniu nebulizacji 1. Rozłącz układ nebulizator-sprężarka. 2. Rozkręć nebulizator i wyjmij dyszę (fot. 4.). 3. Wszystkie plastikowe części umyj dokładnie w ciepłej wodzie z dodatkiem detergentu (płyn do mycia naczyń) i wypłucz pod bieżącą wodą. 4. Dobrze wysusz i złóż urządzenie. Uwaga: Jeśli istnieje konieczność dokładniejszego oczyszczenia, niektóre nebulizatory można gotować (należy to wcześniej sprawdzić w dołączonej przez producenta instrukcji użytkowania). Ze względu na parametry techniczne oraz względy higieniczne po 6-12 miesiącach użytkowania należy kupić nowy nebulizator (czas używania zależy od zaleceń producenta). Filtr powietrza w kompresorze należy wymieniać zgodnie z instrukcją producenta i każdorazowo, gdy urządzenie pracuje niewłaściwie lub zmniejsza się jego wydajność. Zasady mycia i sterylizacji nebulizatorów 1. W leczeniu zbiorowym wszystkie elementy urządzenia, które mają bezpośredni kontakt z chorym (maska, ustnik, plastikowe części nebulizatora, przewody polietylenowe doprowadzające powietrze lub aerozol), powinny być używane tylko przez jednego chorego i po każdym zastosowaniu dokładnie myte. Aparaty bez zastawki zwrotnej należy sterylizować w całości. Jeśli nebulizator wyposażony jest w zastawkę zwrotną, należy ją sterylizować po każdym użyciu wraz z elementem znajdującym się między zastawką a ustami chorego. Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 13 z 14 2013-06-24 00:19

2. Nebulizatory używane w leczeniu domowym tylko przez jednego chorego należy sterylizować chemicznie. Niektóre aparaty (wyłącznie wskazane przez producenta) można gotować. Sterylizację należy przeprowadzać co około 2 tygodnie oraz po każdej chorobie infekcyjnej. 3. Zalecenia dotyczące sterylizacji (termicznej lub chemicznej) podaje producent. Roztwór stosowany w celu sterylizacji chemicznej oraz czas jej trwania powinny być zgodne z zaleceniami producenta (śr. 15-30 min). W przypadku choroby infekcyjnej czas sterylizacji można wydłużyć do 60 minut. Wysterylizowane elementy należy wyjąć z roztworu, przepłukać wodą destylowaną (lub przegotowaną) i wysuszyć. Autorzy dziękują dr hab. med. Grzegorzowi Lisowi za cenne uwagi przekazane w trakcie opracowywania artykułu. Piśmiennictwo 1. Alkiewicz J.: Leczenie inhalacyjne i rehabilitacja układu oddechowego u dzieci i dorosłych. VOLUMED, 1995 2. Fink J.B.: Aerosol device selection: evidence to practice. Respir. Care, 2000; 45: 874-885 3. Dhand R.: Terapia aerozolowa w astmie oskrzelowej. Pulm. Med., 2001; 5: 15-27 4. Alkiewicz J.: Nowe spojrzenie na klasyczne metody generacji aerozoli. Nowa Pediatria, 2000; 5: 7-10 Więcej informacji znajdą Państwo na stronie http://www.mp.pl Copyright © 1996 - 2011 Medycyna Praktyczna Technika i zasady stosowania leków w nebulizacji w leczeniu chorób d... http://www.mp.pl/artykuly/?aid=13637&print=1 14 z 14 2013-06-24 00:19