Prawo cywilne.pdf

Prawo cywilne-określamy jako gałąź prawa obejmującą zespół przepisów regulujących stosunki majątkowe oraz niemajątkowe między osobami fizycznymi i prawnymi opartymi na zasadzie równorzędności podmiotów. Charakterystycznymi dla stosunków cywilnoprawnych jest: -zasada autonomii woli stron (niekiedy określana jako równorzędność stron) -zasada swobody umów (zasadniczo strony swobodnie decydują o zawarciu umowy, wyborze kontrahenta, o jej treści oraz formie) Prawo cywilne obejmuje: -prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo spadkowe objęte KC; -prawo autorskie; -prawo wł. Przemysłowej; -prawo rodzinne( unormowane w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym) -prawo handlowe – ujmowane jest jako wyspecjalizowany odział prawa cywilnego (unormowane w Kodeksie Spółek Handlowych) -prawo spółdzielcze; Stosunek cywilnoprawny: Normy prawne regulują relacje między autonomicznymi podmiotami, którym przysługują prawnie chronione interesy majątkowe, niemajątkowe (osobiste). W terminologii prawa cywilnego fakty, z którymi ustawa łączy skutek w postaci powstania zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego nazywamy zdarzeniami prawnymi. Podstawową grupę zdarzeń prawnych stanowią czynności prawne. Elementy stosunku cywilnoprawnego: 1) podmioty 2) przedmiot 3) treść Ad 1) Podmioty, czyli strony stosunku cywilnoprawnego. -osoba fizyczna jest jurydycznym synonimem człowieka; -osoba prawna natomiast to jednostka organizacyjna posiadająca z mocy przepisów szczególnych osobowość prawną; -tzw.ułomna osoba prawna – jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, ale posiadająca zdolność prawną (np. wspólnoty mieszkaniowe, spółka jawna, spółka partnerska) Uznanie podmiotowości oznacza posiadanie: -zdolności prawnej – jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków wynikających ze stosunków cywilnoprawnych. -zdolność do czynności prawnych – jest to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych; Ad 2) Przedmiot Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest zawsze dozwolone, nakazane czy zakazane zachowanie się podmiotów wraz z obiektem, którego dotyczy. Tym obiektem mogą być rzeczy, dobra niematerialne, prawa majątkowe. Ad 3) Treść Na treść stosunku cywilnoprawnego składają się uprawnienia i obowiązki. Uprawnienia oznaczają możliwość określonego zachowania się, obowiązki zaś powinność nakazanego zachowania. Uprawnieniu jednej strony odpowiada obowiązek drugiej strony. W stosunku cywilnoprawnym prostym jedna strona jest uprawniona, druga zobowiązana. W stosunku cywilnoprawnym złożonym każda ze stron jest jednocześnie uprawniona i zobowiązana, jak ma to miejsce przy umowach wzajemnych (np. umowa sprzedaży) I Osoby fizyczne Zdolność prawna -początkiem zdolności prawnej osoby fizycznej jest moment urodzenia. W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe. Urodzenie potwierdza się aktem urodzenia sporządzonym przez Urząd Stanu Cywilnego. Koniec zdolności prawnej osoby fizycznej: -zdolność prawna osoby fizycznej trwa przez całe życie i kończy się z chwilą śmierci; Stwierdzenie zgonu: Jeżeli śmierć człowieka jest niewątpliwa, a nie sporządzono aktu zgonu w trybie zwykłym, to wówczas konieczne jest przeprowadzenie postępowania sądowego o stwierdzenie zgonu. Uznanie za zmarłego; -odmiennie sytuacja wygląda w razie zaginięcia człowieka, kiedy nie wiadomo czy żyje, czy zmarł. Zniesieniu negatywnych skutków niepewności służy postępowanie o uznanie za zmarłego. Przesłankami uznania za zmarłego jest: -zaginięcie osoby, -upływ określonego w ustawie czasu. Przesłanki te muszą zaistnieć łącznie Zdolność do czynności prawnych – to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań w drodze podejmowanych przez podmiot prawa cywilnego czynności prawnych. KC wyróżnia 3 sytuacje: 1) brak zdolności do czynności prawnych –(osoby do 13 roku życia oraz całkowicie ubezwłasnowolnione) Skutki braku zdolności do czynności prawnych: czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest dotknięta sankcją nieważności bezwzględnej. Nie dotyczy to umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. 2) ograniczona zdolność do czynności prawnych (osoby od 13 do 18 roku życia oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione oraz takie dla których sąd ustanowił doradcę tymczasowego) 3) pełna zdolność do czynności prawnych (od 18 roku życia oraz nieubezwłasnowolnione) Pełna zdolność do czynności prawnych oznacza możliwość samodzielnego podejmowania czynności; Indywidualizacja osoby fizycznej: -imię i nazwisko -stan cywilny -miejsce zamieszkania Nadanie dziecku imienia (max dwóch) należy do atrybutów władzy rodzicielskiej. Imię i nazwisko kierownik stanu cywilnego wpisuje aktu urodzenia. Nazwisko może być maksymalnie dwuczłonowe. Stan cywilny: -oznacza pozostawienie lub nie pozostawienie w związku małżeńskim (panna, kawaler, mężatka, żonaty, wdowa, wdowiec) -akta stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzony. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Dla określenia miejsca zamieszkania konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: 1) faktyczne przebywanie w danej miejscowości (element fizyczny) 2) zamiar stałego pobytu w tej miejscowości (element psychiczny) W prawie polskim obowiązuje zasada jednego domicylu. Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Ochrona dóbr osobistych służy wobec: -podjęcia działań zagrażających lub naruszających dobra osobiste; -bezprawności działania zachowania sprawcy zagrożenia lub naruszenia Przesłanki muszą być spełnione łącznie; Pokrzywdzony może żądać: -zaniechania tego działania, -usunięcia skutków naruszenia, -zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty, odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, Osoba prawna – jest to jednostka organizacyjna wyodrębniona strukturalnie i majątkowo oraz mająca własne organy, powstała w celu W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków. Przedawnienie roszczeń i terminy zawite: Cywilnoprawne roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie realizacji określonych zadań gospodarczych lub społecznych, której ustawodawca przyznał osobowość prawną. Cechy osoby prawnej: -wyodrębnienie strukturalne (organizacyjne), -wyodrębnienie majątkowe, -istnienie organu zarządzającego, -istnienie przepisu szczególnego przyznającego tej jednostce osobowość prawną. Powstanie osoby prawnej:  system aktów organów państwa -na podstawie aktu normatywnego -na podstawie aktu administracyjnego.  System koncesyjny  System normatywny Nazwa: -firmą osoby prawnej jest nazwa. Stanowi ona podlegające ochronie dobro osobiste -firma zawiera określenie formy prawnej, osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie obrane. Siedziba: -za siedzibę uważa się miejscowość, określa ją ustawa lub statut -jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający. Zdolność prawna: -osoba prawna nabywa zdolność prawną z chwilą powstania, tj. z chwilą wpisu do właściwego rejestru. Stając się podmiotem praw i obowiązków osoba prawna nabywa prawa i zaciąga zobowiązania we właściwym imieniu. -osoba prawna traci zdolność prawną z chwilą utraty osobowości prawnej. Zdolność do czynności prawnych: -powstaje wraz z uzyskaniem zdolności prawnej. Zdolność do czynności prawnych oznacza zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań we własnym imieniu przez własne działania. -zdolność ta jest realizowana przez organ lub organy osoby prawnej, nie podlega ograniczeniom, jak miało to miejsce przy osobach fizycznych -za osobę prawną działania przejmują podmioty wchodzące w skład organu. Działanie tych osób i ich oświadczenia traktowane są jako działanie osoby prawnej. Reprezentacja osoby prawnej: -łączna -samoistna Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację. Ustanie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych: -likwidacja osoby prawnej (akt właściwego organu) -rozwiązanie spółki (wola organów osoby prawnej) -połączenie osób prawnych polegające na przejęciu (inkorporacja osoby prawnej) -połączenie osób prawnych wskutek czego powstaje nowa osoba prawna (unia osób prawnych) -podział osób prawnych na klika nowych. Rodzaje osób prawnych: -Skarb Państwa -Gmina, Powiat, Województwo, -kapitałowe spółki prawa handlowego (S.A., Sp. z o.o.) -spółdzielnie, stowarzyszenia, partie polityczne; -przedsiębiorstwa państwowe; -fundacje; Ochrona dóbr osobistych osób prawnych: -nazwa(firma) -nietykalność siedziby -tajemnica korespondencji, dokumentacji, planów działania; -dobra sława (renoma) ‘’Ułomna’’ osoba prawna Tzw. Ułomną osobą prawną jest jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, ale posiadająca zdolność prawną (np. wspólnoty mieszkaniowe, osobowe spółki prawa handlowego – spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa) -(art. 33 parag. 1) Do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. -z reguły, za zobowiązania ułomnej osoby prawnej odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie. Odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna. Przedsiębiorcy i konsumenci Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33 parag. 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową; (art. 43 KC) Przedsiębiorca działa pod firmą. Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 22 KC) Przedstawicielstwo -jest instytucją polegającą na dokonywaniu czynności prawnych w imieniu innego podmiotu, bo ten nie może lub nie chce sam działać; -przedstawiciel działa, składa oświadczenie woli, dokonuje czynności prawnych w imieniu i na rzecz reprezentowanego, tzn. że podmiotem nabytych praw i zaciągniętych zobowiązań staje się osoba reprezentowana. Rodzaje przedstawicielstwa: W zależności od jego źródeł wyróżniamy: -przedstawicielstwo ustawowe – gdy źródło umocowania wynika z ustawy lub z orzeczenia sądu; -pełnomocnictwo – gdy źródłem jest oświadczenie woli reprezentowanego; Przedstawicielstwo ustawowe: -z mocy ustawy np. rodzice reprezentują małoletnie dziecko (art. 98 k. r. o.), wspólnicy spółki cywilnej czy jawnej reprezentują spółkę (art. 866 k.c., art. 29 parag. 1) Pełnomocnictwo: -jest jednostronną czynnością prawną o charakterze upoważniającym) -umocowanego przedstawiciela nazywamy PEŁNOMOCNIKIEM, osobę reprezentowaną – MOCODAWCĄ, a oświadczenie woli upoważniające pełnomocnika do działań PEŁNOMOCNICTWEM. Rodzaje pełnomocnictwa: -ogólne -rodzajowe -szczegółowe  Pełnomocnictwo ogólne: powinno być pod rygorem nieważności udzielone na pytanie;  Pełnomocnictwo rodzajowe: określa daną kategorię czynności których pełnomocnik może dokonywać np. zawieranie umów.  Pełnomocnictwo szczególne: do dokonania konkretnej, indywidualnie oznaczonej czynności prawnej (np. sprzedaż konkretnej nieruchomości) Ustanie pełnomocnictwa -upływ czasu na który był pełnomocnik ustanowiony; -dokonanie czynności dla dokonania której był pełnomocnik ustanowiony -śmierć mocodawcy lub pełnomocnika -odwołanie pełnomocnika -dobra niematerialne (dobra osobiste, dobra objęte prawem autorskim, dobra objęte prawem wynalazczym) -przedsiębiorstwo -gospodarstwo rolne Rzeczy jako przedmiot stosunku cywilnoprawnego. Rzeczami są tylko przedmioty materialne. Rzeczami nie są zwierzęta. Klasyfikacja rzeczy: 1) ruchomości i nieruchomości 2) rzeczy podzielone i niepodzielone 3) rzeczy oznaczone co do tożsamości i rzeczy oznaczone co do gatunku Ad 1) ruchomości i nieruchomości -nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwałe z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (art. 46 k.c.) czyli: *grunty (rolne i nierolne) *budynki *część budynków; (lokalne, mieszkalne i użytkowe) -ruchomości – wszystko to co nie jest nieruchomością Ad 2) rzeczy niepodzielone i podzielone Jeśli rzecz da się podzielić bez istotnej zmiany samego przedmiotu lub jego wartości, tzn. że jest rzeczą podzieloną. Od tego czy mamy do czynienia z rzeczami podzielnymi czy niepodzielnymi zależy możliwość spełnienia świadczenia częściami. Ad 3) rzeczy oznaczone co do tożsamości i rzeczy oznaczone co do gatunku Rzeczy oznaczone co do gatunku – jeśli dla określenia rzeczy wystarczą cechy rodzajowe (tona węgla) Rzeczy oznaczone co do tożsamości – dla ich określenia podajemy cechy indywidualne wyróżniające je od innych np. marka sam. Części składowe rzeczy: -częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego (związek fizyczny i funkcjonalny) -przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych (art. 47 k.c.) -tylko rzeczy złożone mają części składowe, np. zegarek, samochód. Rzeczy proste ich nie posiadają, np. kartka papieru -część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem wartości; Przynależności -przynależnościami, są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi; -nie może być przynależnością rzecz nie należąca; Pożytki -pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (warzywa, owoce) -pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (czynsz za najem lub dzierżawę) -pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie z swym społeczno – gospodarczym przeznaczeniem (odsetki z tytułu wierzytelności, dochody osiągane z wykorzystania praw autorskich, opłaty za licencje) Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego mogą być również: -dobra niematerialne, -gospodarstwo rolne, -przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo – jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Wady oświadczenia woli . 1) Stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 82 k.c.) 2) Pozorność (art. 83 k.c.) 3) Błąd (art. 84 k.c.) 4) Podstęp (art. 86 k.c.) 5) Groźba (art. 87 k.c.) Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał. Sposoby zawierania umów: -oferta -negocjacje -aukcja i przetarg Oferta i jej przyjęcie Oferta – oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy, określające istotne postanowienia tej umowy (art. 66 k.c.) Oświadczenie musi być stanowcze oraz zawierać konieczne elementy (elementy przedmiotowo istotne) Oświadczenia niepełne lub nie mające stanowczego charakteru określa się jako zaproszenie do zawarcia umowy. Przyjęcie oferty jest oświadczeniem woli wyrażającym wolę zawarcia umowy określonej treści (zgodnej z ofertą). Czas związania ofertą. Oferta wiąże oferenta: 1) we wskazanym w ofercie terminie, 2) jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie; 3) złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wydaną bez nieuzasadnionego opóźnienia. Negocjacje: Negocjacje z reguły dotyczą umów bardziej złożonych lub nietypowych, czy też umów o dużej wartości. W toku negocjacji strony nie są związane składanymi oświadczeniami (propozycje). Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji (art. 72 k.c.) List intencyjny: -nie jest sposobem zawierania umów, -wyraża dążenie stron do zawarcia negocjowanej umowy. Praktykowany w toku negocjacji zmierzających do zawarcia umowy handlowej o dużej wartości, -określają postępowanie stron w toku negocjacji Zaproszenie do zawarcia umowy: Ogłoszenie, reklamy, cenniki i inne informacje skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz o zaproszenie do zawarcia umowy (art. 71 k.c.) Informacje tego typu inicjują proces prowadzący do zawarcia umowy, np. -w trybie ofertowym, wówczas stanowią zaproszenie do składania ofert, -w trybie negocjacyjnym, wówczas stanowią zaproszenie do wszczęcia negocjacji; Aukcja i przetarg: Mają charakter postępowania wielostronnego i eliminacyjnego. Ich celem jest wybór najkorzystniejszej oferty spośród ofert zgłaszanych przez uczestników postępowania i zawarcie umowy z

terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej terminu przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. PRAWO CYWILNE (Prawo rzeczowe) Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym, łącznie spełnia dwa wymogi: -dotyczy rzeczy, -jest prawem bezwzględnym (skutecznym erga omnes) Zasada numerus clausus praw rzeczowych. -oznacza, że powoływać do życia można tylko takie prawa rzeczowe jakie ustawa przewiduje, a możliwość dowolnego kształtowania ich treści jest bardzo ograniczona. Rodzaje praw rzeczowych: 1. Prawo własności Własność stanowi prawną formę korzystania z rzeczy. 2. Użytkowanie wieczyste 3. Ograniczone prawa rzeczowe Ograniczone prawa rzeczowe: a) użytkowanie b) służebności c) zastaw d) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego; e) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego f) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej g) hipoteka. Formy własności: -prywatna (jej podmiotami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, lub tzw. Ułomne osoby prawne) -państwowa (przysługuje Skarbowi Państwa lun innym państwowym osobom prawnym). Skarb państwa jest specyficzną osobą prawną pod którą kryje się państwo jako podmiot stosunków cywilnoprawnych. Zarządza on mieniem państwowym za pomocą różnych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej -samorządowa (mienie komunalne – czyli własność i inne prawa majątkowe należące do komunalnych osób prawnych np. gmina, powiat, województwo, jednoosobowe spółki z udziałem samorządu terytorialnego) Treść i zakres prawa własności (art.140 k.c.) Granice treści prawa własności: 1. Przepisy ustaw 2. Zasady współżycia społecznego 3. Społeczno – gospodarcze przeznaczenie prawa. I. Treść pozytywna (odnosi się do uprawnień właściciela). 1. Uprawnienie do korzystania z rzeczy, obejmujące uprawnienia: -do posiadania -do używania -do pobierania pożytków -do dyspozycji faktycznych 2. Uprawnienie do rozporządzania rzeczą. II. Treść negatywna (oznacza możność wyłączenia przez właściciela integracji innych osób w sferę jego prawa) Nabycie i utrata prawa własności Sposoby nabycia praw własności: -przeniesienie własności -zasiedzenie -przemilczenie -inne sposoby Z nabyciem własności przez jedną osobę wiąże się z reguły jej utrata przez inną osobę, wyj, zrzeczenie. Pierwotne i pochodne nabycie własności. Pierwotne nabycie własności – gdy nabywca nabywa prawo niezależnie od praw poprzednika, wolne od obciążeń, np. nabywa rzecz niczyją lub właściciel zrzekł się rzeczy. Pochodne nabycie własności – przechodzi na nabywcę, takim zakresie w jakim przysługiwało poprzedniemu właścicielowi, np. w drodze umowy, własność przechodzi wraz z obciążeniami. Zasiedzenie Zasiedzenie: -jest jedną z form nabycia prawa wskutek upływu czasu, -służy usunięciu rozbieżności między stanem prawnym a stanem posiadania, -jest pierwotnym sposobem nabycia własności (nabywca ex lege uzyskuje prawo własności niezależnie od praw przeciwnika) Podmiot zasiedzenia: -ruchomości; -nieruchomości -udział we współwłasności -prawo użytkowania wieczystego -służebność gruntowa; Przesłanki zasiedzenia (art. 172 i 174 k.c.) -posiadanie samoistne o charakterze nieprzerwanym (faktyczne władanie rzeczą jak właściciel) -upływ czasu (posiadanie w dobrej wierze 3 lata dla ruchomości, a 20 lat dla nieruchomości; w złej wierze 30 lat dla nieruchomości). Inne sposoby nabycia prawa własności. Przemilczenie (art. 182 -189 k.c.) nabycie następuje wskutek niepodjęcia przez właściciela rzeczy działań zamierzających do odzyskania rzeczy zgubionej. Zgubienie ma miejsce, gdy właściciel utracił posiadanie rzeczy wbrew swej woli. Porzucenie rzeczy ruchomej z zamiarem wyzbycia się własności (art. 180 k.c.) Rzecz staje się niczyją i można nabyć jej własność. Współwłasność: Art. 195. Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Cechy: 1) jedność przedmiotu 2) wielkość podmiotów (współwłaścicieli) 3) niepodzielność wspólnego prawa Rodzaje: -współwłasność łączna – opiera się zawsze na stosunku osobistym i pełni wobec niego rolę służebną, np.  współwłasność wynikająca ze wspólności majątkowej między małżonkami (ustawowa lub umowna). Nie istnieje jeżeli między małżonkami zachodzi ustój rozdzielności majątkowej  współwłasność wspólników spółki cywilnej (art. 860 k.c.) Nie może istnieć bez stosunku osób. Ochrona własności: Legitymowanym czynie jest właściciel (współwłaściciel), a legitymowanym biernie jest ten kto jego rzeczą faktycznie włada lub ten który dokonał innych naruszeń. Roszczenia windykacyjne i negatoryjne nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości. I. Roszczenie windykacyjne (art. 222 parag. 1) właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. II. Roszczenie negatoryjne (art. 222 paragr. 2 ) Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie 1) odpowiedzialność na zasadzie winy 2) odpowiedzialność na zasadzie ryzyka 3) odpowiedzialność na zasadzie słuszności 4) odpowiedzialność gwarancyjno – repartycyjna. Prawo spadkowe Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do KC. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. POWOŁANIE DO SPADKU -zrzeczenie się pełnomocnictwa -utrata przez pełnomocnika zdolności do czynności prawnych; Przedmiot stosunku cywilnoprawnego Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego są: -rzeczy właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń. Np. właściciel broni się przed przejeżdżaniem przez jego grunt, budowaniem na jego gruncie, kierowanie wody na cudzy grunt. III. Roszczenia uzupełniające  wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy  zwrot pożytków (lub ich równowartości)  odszkodowanie z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Ad 2) Użytkowanie wieczyste : Do przeniesienia użytkowania wieczystego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości. -Przedmiot UW (art. 232 k.c.):  grunty stanowiące własność Skarbu Państwa  grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków -Podmiot UW :  osoby fizyczne  osoby prawne -Granice UW:  przepisy ustaw  zasady współżycia społecznego  umowa o oddanie gruntu UW Prawem związanym z UW jest przysługująca użytkownikowi własność budynków i urządzeń znajdujących się na użytkowanym gruncie. Użytkownik staj się ich właścicielem. Użytkowanie wieczyste: -jest prawem celowym – w umowie o oddanie gruntu w UW powinien być określony sposób korzystania z gruntu; -jest prawem czasowym (umowa jest zawierana na okres od 40 do 99 lat) W ciągu ostatnich 5 lat przed upływem tego terminu wieczysty użytkownik może żądać jego przedłużenia na dalszy okres od 40 do 99 lat. Opłaty z tytułu UW: -pierwsza opłata (od 15 do 25% wartości rynkowej nieruchomości) -opłaty roczne (stawka podstawowa to 3% wartości rynkowej nieruchomości) -dodatkowa opłata roczna (np. 10 % gdy nie wykonuje postanowień umowy) Powstanie UW: - w drodze umowy ( co jest regułą. wyjątkowo: -ex lege, np. przy wywłaszczeniu -w drodze decyzji administracyjnej Wygaśnięcie UW: -upływ czasu, na który UW zostało ustanowione, -wcześniejsze rozwiązane; -porozumienie stron, *ograniczone prawa rzeczowe. Powstanie i wygaśnięcie OPRz: 1) Umowa (lub jednostronna czynność prawna) 2) Orzeczenie sądowe (np. służebność drogi koniecznej – art. 145 i 146 k.c., art. 212 parag. 1 k.c.) 3) Zasiedzenie Wygaśnięcie OPRz: 1) w drodze czynności prawnej (umowa lub jednostronna czynność prawna, np. zrzeczenie się OPRz przez uprawnionego); 2) z upływem czasu na jaki zostało ustanowione 3) na skutek niewykorzystania przez 10 lat (dotyczy użytkowania i służebności) 4) z mocy wyroku sądowego ( np. znoszącego służebność) 5) na podstawie decyzji administracyjnej (np. w trybie wywłaszczenia art. 113 ust. o gosp. nieruch. ) 6) w razie wygaśnięcia wierzytelności (zabezpieczonej prawem akcesoryjnym, np. hipoteką) Użytkowanie: Użytkowaniem może być obciążona; a) rzecz ruchoma b) nieruchomość c) oraz prawo np. korzystanie z cudzych obligacji lub korzystanie ze współwłasności. Użytkowanie obciąża rzecz jako całość. SŁUŻEBNOŚĆ Wyróżniamy: a) służebność gruntowa b) służebność osobista Służebność gruntowa - polega na obciążeniu jednej nieruchomości (nieruchomość obciążona) na rzecz każdoczesnego właściciela innej nieruchomości (nieruchomość władnąca) który może w oznaczonym zakresie korzystać z nieruchomości obciążonej. Korzystanie z nieruchomości obciążonej może mieć postać: -prawa przejazdu, -prawa przechodu, -prawa przeprowadzania bydła, -prawa pobierania wody. Służebność osobista – polega na tym, że nieruchomość jest obciążona na rzecz oznaczonej osoby fizycznej. Osobie tej mogą przysługiwać podobne prawa jak te które wynikają ze służebności gruntowej: -mają z reguły charakter alimentacyjny, -są niezbywalne, -wygasają z chwilą śmierci. ZASTAW. Przedmiotem zastawu są: -rzeczy, -prawa zbywalne. W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi, właściciela rzeczy wyjąwszy z tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególnie. Zastaw można ustanowić w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej. Dwa tryby ustanowienia zastawu: 1) Umowny 2) Ustawowy Ad 1) Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem a wierzycielem oraz z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej na którą strony się zgodziły. Ad 2) Zastaw powstaje z mocy prawa (ex lege). Do jego powstania nie jest konieczne wydanie rzeczy zastawnikowi. HIPOTEKA. Podobną funkcję jak zastaw w stosunku do nieruchomości spełnia hipoteka. Przedmiot: -nieruchomości -części ułamkowe nieruchomości( jeżeli stanowi własność współwłaściciela) -użytkowanie wieczyste wybranym oferentem. - Hipoteka umowna- (umowa między wierzycielem a właścicielem nieruchomości) Wpis do KW ma charakter konstytutywny - Hipoteka przymusowa (na mocy orzeczenia sądowego lub administracyjnego) - Hipoteka kaucyjna (zabezpiecza istniejący lub mogące powstać wierzytelności do oznaczonej sumy najwyższej) POSIADANIE jest formą władztwa nad rzeczą. Posiadaczem jest zarówno ten kto nią faktycznie włada jako właściciel (posiadacz samoistny) jak i ten kto nią faktycznie włada jako użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą ( posiadacz zależny). Posiadaczem jest zazwyczaj jedna osoba. OCHRONA POSIADANIA Zakaz naruszania posiadania. 1. Przez samego posiadacza: a) obrona konieczna b) dozwolona samopomoc 2. W drodze sądowej zw. Ochroną posesoryjną która służy przeciwko: -pozbawienie posiadania, -zakłóceniu posiadania. ZOBOWIĄZANIE. Zobowiązanie polega na tym że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Świadczenie może polegać na działania albo na zaniechaniu. Zobowiązanie jest rodzajem stosunku cywilno-prawnego o swoistych cechach. Strony stosunku zobowiązaniowego : - podmiot uprawniony to wierzyciel - podmiot zobowiązany to dłużnik Treść stosunku zobowiązaniowego: Uprawnienia wierzyciela określa się mianem wierzytelność a obowiązek dłużnika pojęciem dług. Przedmiotem stosunku zobowiązaniowego jest określone świadczenie, przez co należy rozumieć określone treścią zobowiązania zachowanie się dłużnika w stosunku do wierzyciela. Pojęcie i sposób spełnienia świadczenia pieniężnego. Świadczenie pieniężne polega na przekazaniu z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej sumy pieniężnej (w formie gotówkowej lub bezgotówkowej). Zasada walutowości – z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. (na terenie RP tylko pieniądz polski) Zasada nominalizmu – wyraża regułę w myśl której spełnienie świadczenia następuje zapłatą sumy nominalnej. Wyjątkiem od zasady nominalizmu jest waloryzacja świadczeń pieniężnych. Wyróżniamy: -waloryzację umowną, -waloryzację sądową, Waloryzacja umowna: Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Są to tzw. Klauzule waloryzacyjne. Stosowanymi w obrocie klauzulami waloryzacyjnymi są: -klauzule złota, -klauzule walutowe. -klauzule towarowe, -klauzule kosztów, -klauzule usług lub uposażenia. Waloryzacja sądowa: W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowne. Odsetki – są świadczeniem ubocznym (akcesoryjnym). W praktyce odsetki pojawiają się jako świadczenie uboczne od świadczeń pieniężnych. Przedawniają się z upływem 3 lat. Odsetki - są świadczeniem okresowym. Zapłata odsetek nie umarza, ani nie redukuje długu głównego. Odsetki: -są wynagrodzeniem za możliwość korzystania z cudzych pieniędzy, -rekompensują spadek siły nabywczej pieniądza (funkcja waloryzacyjna) -pełnią funkcję odszkodowawczą (odsetki za opóźnienie) Źródło powstania odsetek: Odsetki należą się, gdy obowiązek ich płacenia wynika z : -czynności prawnej (tj. z umowy – odsetki umowne) -ustawy (odsetki ustawowe) -orzeczenia sądu lub decyzji właściwego organu. Dług i odpowiedzialność Pojęcie Odpowiedzialność – wiąże się z negatywnymi konsekwencjami dla danego podmiotu w związku z niewykonaniem zobowiązania przez dłużnika. Odpowiedzialność oznacza więc obowiązek naprawienia wynikłej z tego tytułu dla wierzyciela szkody. Dług – polega na powinności spełnienia przez dłużnika określonego świadczenia na rzecz wierzyciela. Odpowiedzialność odszkodowawcza jest bardziej dla dłużnika uciążliwa niż świadczenie pierwotne. Odpowiedzialność odszkodowawcza przewiduje dopuszczalność stosowania przymusu (sankcji) w stosunku do dłużnika przez powołane do tego organy państwowe. Odpowiedzialność osobista Zasadą jest, że tylko dłużnik ponosi odpowiedzialność majątkową za swój dług. Dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem, który ma w chwili prowadzenia egzekucji. Egzekucja obejmuje również te dochody, które uzyskał w czasie trwania postępowania. Ten model odpowiedzialności określa się mianem odpowiedzialności osobistej (choć w istocie jest to odpowiedzialność majątkowa) Odpowiedzialność rzeczowa Odpowiedzialność rzeczowa – oznacza, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z wartości jaką stanowi rzecz. Odpowiedzialność tą ponosi każdoczesny właściciel rzeczy, którym nie musi być dłużnik. Odpowiedzialność tego typu powstaje, np. w razie obciążenia rzeczy hipoteką, zastawem. Uprawnienie wierzyciela do zaspokojenia się z rzeczy ma charakter bezwzględny. Ma on pierwszeństwo zaspokojenia przed dłużnikami osobistymi właściciela rzeczy. Ten sam dłużnik może jednocześnie odpowiadać zarówno osobiście, jak i rzeczowo. Naprawienie szkody – odpowiedzialność odszkodowawcza Odpowiedzialność odszkodowawcza zachodzi, gdy przepisy przewidują, że podmiot który wyrządził szkodę zobowiązany jest do jej naprawienia. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej: -zdarzenie, z którym system prawny łączy obowiązek naprawienia szkody -powstanie szkody -związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą, Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej: Związek przyczynowy – powinien istnieć pomiędzy zdarzeniem, z którym związana jest czyjaś odpowiedzialność, a doznaną przez poszkodowanego szkodą. Związek przyczynowy, spełnia dwojaką funkcję: po pierwsze stanowi przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej i po drugie, ma wpływ na wielkość należnego odszkodowania. Mówiąc o związku przyczynowym chodzi o normalne następstwa. Zasada adekwatnego związku przyczynowego. Szkoda – są to wszelkie uszczerbki w dobrach i interesach prawnie chronionych, w których poszkodowany doznał wbrew swojej woli. -Uszczerbek typu niemajątkowego (krzywda, a suma przeznaczona na złagodzenie krzywdy to zadośćuczynienie – art. 445 k.c.) -Uszczerbek typu majątkowego (szkoda, jej naprawienie następuje

Powołanie do spadku wynika: -z ustawy -albo z testamentu Dziedziczenie ustawowe, co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał nie chce lub nie może być spadkobiercą. Nie może być spadkobiercą: - osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. -osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje; DZIEDZICZENIE USTAWOWE I. W pierwszej kolejności powołane do spadku z ustawy są: - dzieci spadkodawcy - oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych; Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkodawcy, który by mu przypadał przypada jego dzieciom w częściach równych. II. W braku zstępnych spadkodawcy powołani do spadku z ustawy są: - jego małżonek, -rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku. III. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały majątek przypada jego rodzicom w częściach równych. IV. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadł przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. W razie ich śmierci jego zstępnym. -spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego - spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego -prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej -wierzytelność zabezpieczona hipoteką. Z reguły obciąża jedną nieruchomość. W drodze wyjątku może powstać: -hipoteka łączna z mocy prawa, -hipoteka łączna umowna. Powstanie hipoteki i jej rodzaje: przez wypłatę odszkodowania). Szkoda obejmuje stratę i utracone korzyści. Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej: