Stephen King - Ballada o celnym strzale.pdf

STEPHEN KING Ballada o celnym strzale (The Ballad of the Flexible Bullet) przełożył Krzysztof Sokołowski Stephen King urodził się 21 września 1947 r. w Portland w stanie Maine. Swoje pierwsze „dzieła" pisał mając siedem lat - powstawały one głównie pod wpływem powieści fantastyczno-naukowych, ktc namiętnie czytał od dzieciństwa. W 1965 r. opublikował w fanzinie pierwsze opowiadanie „l was Teenage Grave Robber" (Byłem nastoletnią hieną cmentarną), umiejętność znajdowania dobry tytułów towarzyszyła mu od tej pory przez całą pisarską karierę. W1967 r. zadebiutował jako profi jonalista opowiadaniem „The Glass Floor" (Szklana podłoga) opublikowanym przez „Startling M' tery Stories", w tym samym roku ukończył też pierwszą powieść „The Long Walk" (Długi spacc której nie odważył się posłać do wydawnictwa. Za to druga powieść „Sword in the Darkness" (19 Miecz w ciemności) została odrzucona aż przez dwunastu wydawców, ciągle jeszcze nie wiedzący że może to być żyła złota. Od czasu do czasu publikując opowiadania, pisze dwie powieści (równ nie przyjęte do druku). W1969 r. żeni się, pracuje przez pewien czas jako robotnik, uzyskuje posa nauczyciela na uniwersytecie stanowym w Maine i wreszcie w 1973 r. publikuje swą pierwszą powie „Carrie". Zyski z niezwykłego powodzenia „Carrie" umożliwiają mu rzucenie pracy i utrzymanie rodziny z pisania. Obok niezliczonych opowiadań, do 1976 r. (przełomowego w i tak błyskawicznej karier; King publikuje jeszcze jedną powieść - „SalerrTs Lot" (1975). W 1976 r. wchodzi na ekrany film Briana de Palmy „Carrie", będący ekranizacją jego pierws powieści i od tej pory gwiazda Kinga świeci coraz jaśniej. W tym samym roku „SaleirTs Lot" otrzym „World Fantasy Award". W 1977 r. ukazuje się „The Shining" (Lśnienie). W 1979 r. „Salem's zostaje przerobiony na serial telewizyjny. W 1980 r. na ekranach kin pojawia się ekranizacja „Lśnienia" w reżyserii Stanleya Kubricka. W 1981 r. nowela „The Mist" (Mgła) otrzymuje „World Fant: Award" i nominację do nagrody Nebula. Data ta jest ważna i z tego powodu, że w tym samym roku debiutuje żona Kinga, Tabitha, powieścią „Small World", która cieszy się jednak uznaniem znacznie mniejszym niż dzieła jej męża. W 1982 r. kolejną „World Fantasy Award" otrzymuje opowiadanie „Do the Dead Sings" (Czy martwi śpiewają), książka „Danse Macabre" (rozważania nad horrorem literackim i filmowym) otrzymuje nagrodę Hugo, zaś powieść „Cujo" staje się laureatką „British Fantasy Award", choć powszechnie uważa się ją za najgorszą w dorobku Kinga. Rok 1983 - brak wprawdzie nagród, ale (w ciągu roku!) na ekrany wchodzą trzy filmy zrealizowe na podstawie utworów Kinga: „Cujo" (reż. Lewis Teague), „The Dead Zone" (reż. David Cronenben) i „Christine" (reż. John Carpenter). W1984 r. na ekranach pojawiają się dwa kolejne filmy („Children of the Corn", reż. Fritz Kiersc, „Firestarter", reż. Mark Lester), opublikowany zostaje „Talisman" (wspólnie z Peterem Straube którym natychmiast interesuje się Steven Spielberg. Kolejne lata przynoszą kolejne książki, opowiadania i filmy. Kariera Kinga wydaje się nie znać granic. Debiutuje jako aktor i reżyser (1986, „Maximum Overdrive"). Jest wykładowcą uniwersyteckim a na jego wykładach sale są pełne. Aż s t r a c h pomyśleć... K. Sok.

Przyjęcie właściwie już się skończyło. Było to udane przyjęcie - każdy mógł wypić, ile chciał, krwiste steki doskonale upiekły się na gorących węglach, a przyrządzona przez Meg sałatka ze specjalnie dobranymi przyprawami smakowała wszystkim. Zaczęli o piątej, a teraz było już wpół do dziewiątej i szybko zapadał zmierzch. O tej porze wielkie przyjęcia dopiero się rozkręcają, ale to nie było wielkie przyjęcie. Bawiło się tylko pięć osób: agent z żoną, młody pisarz i jego żona oraz redaktor pewnego magazynu, który miał niewiele ponad sześćdziesiątkę, ale wyglądał starzej. Redaktor pił tylko wodę mineralną. Jeszcze nim przyjechał, agent wyjaśnił pisarzowi, że redaktor pił kiedyś zbyt wiele. Już nie ma tego problemu, podobnie jak żony redaktora. Dlatego spotkali się w piątkę, a nie w szóstkę. Przyjęcie nie rozkręciło się wiec tak naprawdę, a kiedy zaczęło się ściemniać, wszystkich siedzących w ogrodzie przy domu młodego pisarza, ogrodzie, który ciągnął się aż do brzegu jeziora, ogarnął nastrój wspomnień. Pierwsza powieść młodego pisarza zyskała uznanie krytyki i sprzedawała się doskonale. Był wiec szczęściarzem i - to mu trzeba przyznać - wiedział o tym. Wszyscy nieźle się bawili, wiec z tego rozbawienia od omawiania sukcesu młodego pisarza przeszli do rozmowy na temat innych twórców, którzy młodo odnieśli sukces, a później popełnili samobójstwo. Wspomniano Rossa Lockridge'a i Toma Hagena. Żona agenta wymieniła SyMe Plath i Annę Sexton, a pisarz odpowiedział jej, że trudno uznać Plath za autorkę, która odniosła sukces. W każdym razie nie popełniła samobójstwa, dlatego bo się jej powiodło, raczej powiodło się jej dlatego, że popełniła samobójstwo, Agent uśmiechał się i milczał. - Bardzo was proszę, zmieńmy lepiej temat - z lekkim zaniepokojeniem poprosiła żona młodego pisarza. Nie zwracając uwagi na jej prośbę, agent dodał: - Również szaleństwo. Byli i tacy, którzy zwariowali z powodu sukcesu. Powiedział to spokojnym, ale dźwięcznym głosem, jak aktor występujący na scenie. Żona pisarza znów próbowała protestować. Zbyt dobrze wiedziała, jak bardzo jej mąż lubi takie rozmowy. Dawały mu okazje do żartów, a żartował, gdyż sam zbyt wiele na ten temat myślał. Spróbowała wiec protestować, ale akurat odezwał się redaktor, to zaś, co powiedział, było tak niezwykłe, że słowa zamarły jej na ustach. - Szaleństwo jest jak elastyczny pocisk. Żona agenta wyglądała na zaskoczoną. Zaciekawiony pisarz pochylił się w stronę redaktora. - To brzmi znajomo - powiedział. - Jasne - odparł redaktor. - Samo określenie, obraz, wymyśliła Mariannę Moore. Użyła go chyba po to, żeby opisać jakiś samochód czy coś. Zawsze myślałem, że to także dobrze opisuje stan szaleństwa. Szaleństwo jest rodzajem umysłowego samobójstwa. Czy lekarze nie zaczęli teraz twierdzić, że prawdziwa śmierć, to śmierć mózgu? Szaleństwo jest jak elastyczny pocisk, który ugodził w mózg. Żona pisarza skoczyła na równe nogi. - Czy ktoś ma ochotę się napić? - zapytała. Nikt nie miał ochoty. - Więc napije się sama, jeśli mamy dalej rozmawiać na ten temat - stwierdziła i poszła przygotować sobie drinka.

Redaktor mówił dalej: - Dostałem raz opowiadanie. To było wtedy, kiedy jeszcze pracowałem w „Logan's"... teraz już go nie ma, poszedł w ślady „Collier's" i „Saturday Evening Post", ale wtedy byliśmy lepsi - w jego głosie słychać było cień dumy. - Drukowaliśmy trzydzieści sześć opowiadań rocznie, czasem więcej, i każdego roku cztery czy pięć z nich znajdowało miejsce w jakiejś antologii „najlepszych opowiadań roku". I ludzie je czytali. Nieważne... to opowiadanie nazywało się „Ballada o celnym strzale", a napisał je Reg Thorpe. Był wtedy równie młody jak ten tu młody człowiek i prawie tak samo ceniony. - To on napisał „Postacie z podziemia", prawda? - zapytała żona agenta. - Tak. Niesamowite powodzenie jak na pierwszą powieść. Wspaniałe recenzje, sprzedaż jak marzenie, wszystko! Nawet film był dobry, nie tak dobry jak książka, ale dobry. - Uwielbiałam te książkę - powiedziała żona pisarza, włączając się w rozmowę, wbrew swemu najgłębszemu przekonaniu. - Czy on coś jeszcze napisał? „Postacie z podziemia" czytałam w szkole, to było... no, zbyt dawno, żeby o tym myśleć. - Nic się nie zmieniłaś, kochanie - powiedziała serdecznie żona agenta, choć myślała o tym, że żona pisarza nosi zbyt mały biustonosz i zbyt obcisłe szorty. - Nie - odpowiedział redaktor. - Nic więcej, oprócz tego opowiadania, o którym wspomniałem. Popełnił samobójstwo. Oszalał i popełnił samobójstwo. - Och! - krzyknęła słabo żona pisarza. Temat wrócił. - Czy ktoś opublikował to opowiadanie? - zapytał pisarz. - Nie, ale nie dlatego, że pisarz oszalał i popełnił samobójstwo. Nikt go nie opublikował, ponieważ czytający je redaktor oszalał i niemal popełnił samobójstwo. Agent wstał nagle i wzmocnił sobie drinka, chociaż jego drink z pewnością tego nie potrzebował. Wiedział, że redaktor przeżył załamanie nerwowe w 1969 roku, a niedługo później skończyła się. epoka „Logan's. - To ja nim byłem - poinformował redaktor resztę towarzystwa. - W pewnym sensie wariowaliśmy razem, Reg Thorpe i ja, chociaż ja mieszkałem w Nowym Jorku, a on w Omaha i nigdy się nawet nie spotkaliśmy. Jego książka była na rynku już jakieś pół roku, kiedy przeniósł się do Omaha. Żeby „pozbierać myśli" - tak wtedy mówił. Akurat tak się. złożyło, że znam tę cześć historii, bo czasami spotykam jego żonę, kiedy przyjeżdża do Nowego Jorku. Maluje teraz i to całkiem nieźle. Miała szczęście dziewczyna. Niemal zabrał ją ze sobą. Agent wrócił ze szklaneczką w ręku. - Zaczynam sobie przypominać - powiedział. - Tam była nie tylko żona, prawda? Postrzelił kilka osób, także dziecko. - Tak. To właśnie dzieciak go załatwił. - Dzieciak? - zdumiała się. żona agenta. -Jak to, dzieciak? Twarz redaktora pozostała nieruchoma. Najwyraźniej chciał mówić, nie zaś odpowiadać na pytania. - I tą część historii też znam. Sam ją przeżyłem. Też miałem szczęście. Cholerne szczęście. Różne dziwne rzeczy dzieją się z tymi, którzy próbują popełnić samobójstwo przykładając sobie lufę do czoła i pociągając za spust. Myślicie może, że ta metoda jest pewniejsza niż pigułki czy podcięcie żył, ale mylicie się. Kiedy strzelacie sobie w łeb, nie wiecie, co się może zdarzyć. Pocisk może się na przykład odbić od czaszki i zabić kogoś innego. Może ześliznąć się po kości i lecieć dalej. Może utkwić w mózgu i oślepić na całe życie. Jeden gość palnie sobie w łeb z trzydziestki ósemki i ocknie się w szpitalu, inny użyje dwudziestki dwójki i ocknie się w piekle... jeżeli coś takiego w ogóle istnieje. Osobiście sądzę, że piekło istnieje na Ziemi, najprawdopodobniej w New Jersey.

Żona pisarza roześmiała się raczej piskliwie. - Jedyną zupełnie pewną metodą samobójstwa jest skok z wysokiego budynku, lecz używają jej jedynie ci naprawdę zdecydowani. Nieciekawie się później przedstawiają, prawda? Ale chodzi mi o coś innego: jeżeli trafi cię elastyczny pocisk, nie wiesz, co się może zdarzyć. Ja zjechałem z mostu, a potem ocknąłem się na brudnym nabrzeżu, zaś kierowca ciężarówki machał moimi rękami i wyginał je tak, jakby miał dwadzieścia cztery godziny na zostanie kulturystą i pomylił mnie z symulatorem kajaka. Dla Rega ten pocisk był zabójczy. Reg... ale opowiadam wam tu coś takiego nie mając pojęcia, czy w ogóle chcecie mnie słuchać? W gęstniejącej szybko ciemności uważnie przyjrzał się ich twarzom. Agent i jego żona patrzyli na siebie pytająco, a żona pisarza już, już miała stwierdzić, że na dziś chyba wystarczy nieprzyjemnych rozmów, kiedy odezwał się jej mąż: - Chciałbym usłyszeć więcej, jeżeli oczywiście może pan o tym mówić. To znaczy, z powodów osobistych. - Nigdy o tym nie opowiadałem, lecz nie z powodów osobistych. Być może nie spotykałem właściwych słuchaczy? - Wiec proszę spróbować dziś. - Paul... - żona położyła mu dłoń na ramieniu. - Nie sądzisz... - Nie teraz, Meg. Redaktor już mówił dalej: - Opowiadanie przyszło zwyczajnie, pocztą, w czasach, gdy „Logan's" nie przyjmował już przypadkowych tekstów. Kiedy nadchodziły, sekretarka przekładała je po prostu do załączonych kopert zwrotnych wraz z karteczką: Z powodu wzrastających kosztów utrzymania pisma i wzrastających trudności z czytaniem wciąż wzrastającej liczby nadsyłanych tekstów, nasza redakcja nie przyjmuje materiałów nie zamówionych. Życzymy powodzenia w próbach opublikowania pana, pani pracy w innych pismach. Co za cudowny bełkot! Niełatwo przecież wstawić słowo „wzrastać" trzy razy w jedno zdanie, a im się to jakoś udało. - A jeżeli koperta nie była załączona, tekst wędrował prościutko do kosza, prawda? - stwierdził domyślnie pisarz. - Pewnie! Nie ma litości dla cudzej słabości. Dziwny wyraz niepewności pojawił się nagle na twarzy pisarza. Tak mógł wyglądać ktoś, kto znalazł się w klatce pełnej tygrysów, które rozszarpały już tuziny lepszych od niego. Jak na razie nie dostrzegł żadnego tygrysa, ale miał wrażenie, że wiele czai się w ciemności i że ciągle mają ostre kły. - W każdym razie - redaktor wyjął papierosa - opowiadanie przyszło pocztą, sekretarka wyjęła je z koperty, nalepiła wiadomą informacje i już miała je włożyć do załączonej koperty zwrotnej, kiedy zobaczyła nazwisko autora. Cóż, czytała „Postacie z podziemia". Tak się składało, że wszyscy albo już to czytali, albo właśnie zamierzali przeczytać i zapisywali się w kolejki w bibliotekach lub penetrowali supermarkety w poszukiwaniu wydania kieszonkowego. Żona pisarza, która dostrzegła i zrozumiała błysk strachu w jego oczach, wzięła go za rękę, a on ciepło się do niej uśmiechnął. Błysnął płomyk złotego Ronsona i w jego świetle wszyscy mogli zauważyć, jak bardzo zniszczona jest twarz redaktora, jak luźno wiszą mu pod oczami worki pomarszczonej jak u krokodyla skóry. Widzieli poorane zmarszczkami policzki i brodę sterczącą w tej starej twarzy jak bukszpryt żaglowca. „Ten żaglowiec - pomyślał pisarz - nazywa się starość. Nikt nie marzy o tym, żeby gdzieś nim popłynąć, ale wszystkie kajuty są zajęte. I hamaki pod pokładem także". Płomyk zgasł i w powietrze uniósł się Wab dymu. - Ta sekretarka, która przesyłała opowiadanie i pchnęła je dalej, zamiast odesłać, jest dziś lektorką u Putnama. O nazwisko mniejsza, ważne jest, że

tam, w sekretariacie „Logan's", krzywa jej życia przecięła się na wielkim wykresie z krzywą życia Rega Thorpe - jedna szła w górę, a druga w dół. Dziewczyna dała tekst swemu szefowi, a jej szef dał go mnie. Przeczytałem i zakochałem się na śmierć. Było trochę za długie, ale już widziałem, gdzie można je bez większych problemów przystrzyc o jakieś pięćset słów. I to wystarczało. - A o czym było? - zainteresował się pisarz. - Nawet nie powinieneś pytać - uśmiechnął się redaktor. - Cudownie pasowało do naszej dzisiejszej rozmowy. - O tym, jak kogoś ogarnia szaleństwo? - Jasne. Czego cię uczą na pierwszych zajęciach pierwszego semestru na pierwszym kursie pisarstwa w college? Pisz o tym, na czym się znasz. Reg Thorpe znał się na tym, jak zaczyna się szaleństwo, bo szaleństwo właśnie go ogarniało. To opowiadanie przemówiło do mnie tak silnie prawdopodobnie dlatego, że ja również byłem w trakcie podobnego procesu. A gdybyś kiedykolwiek pracował w magazynie,' to pewnie wiedziałbyś, że jest jeden temat, którego czytającym Amerykanom nie musisz wciskać: ,Jak elegancko zwariować w Ameryce", podpunkt A: „Nikt nikogo nie rozumie". Dość to popularne w literaturze XX wieku. Wielcy fruwali jak ptaki wśród gałęzi tego drzewa, mali jak robaki podgryzali jego korzenie. Ale to opowiadanie było akurat fajne. To znaczy wesołe. Czytałem je jak nic przed nim i nic po nim. Najbliższe było chyba niektórym opowiadaniom Scotta Fitzgeralda... i „Gatsbyemu". Facet z opowiadania Thorpe'a wariował, ale w strasznie wesoły sposób. Cały czas szczerzyłeś zęby, a w niektórych miejscach - najlepsze było to, w którym bohater wywala galaretkę pomarańczową na łeb starej, grubej baby - śmiałeś się głośno. Ale - wiecie - to był raczej nerwowy śmiech. Chichoczesz i naraz musisz się odwrócić, żeby zobaczyć, kto cię może usłyszeć. Wspaniale było stopniowane napięcie. Im bardziej się śmiałeś, tym bardziej się bałeś. A im bardziej się bałeś, tym głośniejszy był śmiech... i tak aż do momentu, w którym bohater wraca z przyjęcia wydanego na jego cześć i zabija żonę oraz córeczkę. - I to było o tym? - zapytał pisarz. - Nie, ale nie w tym rzecz. To była po prostu opowieść o młodym człowieku, przegrywającym powoli ze swym własnym powodzeniem. Zostawmy te sprawę. Opowiadanie fabuły jest nudne. Zawsze. Tak czy inaczej, napisałem do niego list. Mniej więcej tak: Drogi panie Thorpe, właśnie przeczytałem „Balladę, o celnym strzale" i uważam ją za wielkie dzieło. Chciałbym ją opublikować na początku przyszłego roku, jeśli ten termin Panu odpowiada. Czy suma ośmiuset dolarów wydaje się Panu wystarczająca? Płacimy po akceptacji. Nowy akapit. Redaktor wydmuchnął kłąb dymu w pachnące, wieczorne powietrze. - Opowiadanie jest nieco przydługie i chciałbym, żeby Pan je skrócił o mniej więcej pięćset stów, jeśli to możliwe. Zgodzę się ewentualnie na dwieście słów, jeśli się Pan uprze. Zawsze możemy przecież wywalić rysunki. Akapit. Proszę o odpowiedź. Podpis. - I tak to pan pamięta, słowo w słowo? - zapytała żona pisarza. - Trzymałem jego listy w osobnej teczce. Oryginały listów do mnie i kopie moich odpowiedzi. Pod koniec teczka ta była już całkiem gruba, zawierała także trzy lub cztery listy od Jane Thorpe, jego żony. Czytywałem to dość często. Chciałem zrozumieć, ale to się nie da zrobić. Elastyczny pocisk da się zrozumieć równie łatwo jak to, że wstęga Moebiusa ma tylko jedną stronę. Tak to już jest na tym najlepszym ze światów. No tak, znam je słowo w słowo. Niektórzy tak się uczyli deklaracji niepodległości. - Założę się, że zadzwonił następnego dnia - uśmiechnął się agent. - Co, wygrałem?

- Nie, nie zadzwonił. Krótko po wydaniu „Postaci z podziemia" Thorpe przestał w ogóle używać telefonu. Jego żona powiedziała mi o tym. W nowym domu, po przeniesieniu się z Nowego Jorku do Omaha, nawet go nie założyli. Wiecie, on stwierdził, że telefon wcale nie działa dzięki elektryczności, tylko w oparciu o rad. Myślał, że jest to jeden z dwóch czy trzech najlepiej strzeżonych sekretów we współczesnym świecie. Twierdził - w rozmowach z żoną - że to rad powoduje wzrost zachorowań na raka, a nie papierosy, spaliny i inne zanieczyszczenia. Że k a ż d y telefon ma w słuchawce kryształek radu i k a ż d a rozmowa zostawia w głowie kupę promieniowania. - Ach, on naprawdę zwariował - powiedział pisarz i wszyscy się roześmieli. - Zamiast tego napisał - redaktor pstryknął niedopałkiem w stronę jeziora. - Brzmiało to mniej więcej tak: Drogi Panie Wilson (a właściwie Henry, jeśli można). Twój list to wspaniała i przyjemna niespodzianka. Moja żona była nawet bardziej zachwycona, jeśli to tylko możliwe, niż ja. Honorarium całkiem mi odpowiada... choć pragnę stwierdzić uczciwie, że sama możliwość publikacji w„Logan's" wydaje mi się wystarczającym wynagrodzeniem (lecz - oczywiście - przyjmę czek!). Przejrzałem skróty, które zaproponowałeś i w pełni je akceptuje,. Dzięki nim opowiadanie jest lepsze i będzie miejsce na ilustracje. Z najlepszymi życzeniami, Reg Thorpe. Pod podpisem był mały, śmieszny rysuneczek... czy raczej zwykły gryzmoł. Oko w piramidzie - jak na dolarowym banknocie. Lecz zamiast napisu Novus Ordo Seculorum na wstędze pod rysunkiem zobaczyłem napis Fornit i Fornus. - Albo to łacina, albo Groucho Marx - wtrąciła żona agenta. - Po prostu dowód rosnącej... ekscentryczności Rega Thorpe'a. Jego żona powiedziała mi, że Reg uwierzył w „ludziki" - elfy czy coś. Fornity. Miały przynosić szczęście. Wierzył, że jeden nawet zamieszkał w jego maszynie do pisania. - O mój Boże - westchnęła żona pisarza. - Według Thorpe'a każdy fornit ma coś takiego jak pistolecik i strzela z niego... przynoszącym szczęście pyłkiem, tak to chyba trzeba nazwać. A ten pyłek... - Nazywa się fornus - dokończył pisarz szczerząc zęby. - No tak, jego żona też uważała to za bardzo zabawne. Do czasu. Na początku myślała - bo Thorpe wymyślił fornity dwa lata wcześniej, pracując nad „Postaciami z podziemia" - że mąż ją po prostu nabiera. I może tak to się właśnie zaczęło? A później rosło: od kaprysu, przez przesąd, do koszmarnej wiary. To była, no... luźna fantazja. Ale w końcu stwardniała. Na stal. Tak, stwardniała. Nikt się nie odezwał, tylko uśmiechy spełzły z twarzy. - Fornity potrafiły zachowywać się zabawnie - mówił redaktor. - Ni stąd ni zowąd maszyna do pisania Thorpe'a zaczęła dziwnie często trafiać do warsztatu. Zdarzyło się to kilka razy już w Nowym Jorku i powtarzało coraz częściej w Omaha. Dostał tam z warsztatu inną maszynę, kiedy jego była pierwszy raz w naprawie. Po zwrocie pożyczonej maszyny przyszedł do nich właściciel warsztatu i powiedział, że ona też będzie naprawiona na ich rachunek. - O co mu chodziło? - zdziwiła się żona agenta. - Ja chyba wiem - powiedziała żona pisarza. - Obie były pełne jedzenia - wyjaśnił im redaktor. - Małych kawałków ciasta i tak dalej. A na czcionkach ktoś rozsmarował masło kakaowe. To Reg żywił fornita z maszyny. Na wszelki wypadek sypał też jedzenie w maszynę zastępczą - kto wie, czy takie fornity nie przeprowadzają się na czas napraw? - Aż tak? - spytał pisarz. - Oczywiście ja o tym jeszcze wtedy nie wiedziałem. Moja sekretarka przepisała list, przyniosła mi do gabinetu do podpisu i po coś tam poszła.

Podpisałem go, a jej jeszcze nie było. Wiec, bez najmniejszego racjonalnego powodu, sam nabazgrałem coś pod moim podpisem. Piramida. Oko. I Fornit i Fornus. Obłęd. Sekretarka to zobaczyła i zapytała, czy chce wysłać list tak, jak jest. Tylko wzruszyłem ramionami. Po dwóch dniach zadzwoniła do mnie Jane Thorpe. Powiedziała, że mój list bardzo podniecił Rega, że Reg myśli, że znalazł pokrewną dusze.... kogoś, kto coś wie o fornitach. Widzicie, co się zaczęło dziać? Z tego, co wiedziałem, te fornity mogły być wszystkim, począwszy od klucza francuskiego dla mańkutów, a skończywszy na samochodzie bez kół. Ditto fornus. Wiec wyjaśniłem Jane, że po prostu skopiowałem bazgrały Rega. Oczywiście, chciała wiedzieć czemu. Pominąłem to pytanie. No bo co jej miałem powiedzieć? Że byłem zalany, kiedy podpisywałem list? Przerwał i nad trawnikiem zapadła krepująca cisza. Goście wpatrywali się w niebo, w jezioro, w wierzchołki drzew, choć przez ostatnie parę chwil nic się tam z pewnością nie zmieniło. - Popijałem sobie przez całe dorosłe życie i zupełnie nie potrafię określić, kiedy straciłem nad tym kontrole. W sprawach zawodowych podpierałem się butelką prawie do samego końca. Zaczynałem od lunchu i wracałem do redakcji el blotto. A jednak pracowało mi się doskonale. To picie po pracy, najpierw w metrze, a później i w domu, w końcu mnie wykończyło. Mieliśmy z żoną inne problemy, nie związane z piciem, ale przez picie stały się one jeszcze poważniejsze. Od dłuższego czasu chciała ode mnie odejść, a tydzień przed tym, nim dostałem opowiadanie Thorpe'a, wreszcie się zdecydowała. Próbowałem jakoś się z tym wszystkim uporać i wtedy pojawiło się to opowiadanie. Piłem za wiele. Wszystko się skomplikowało - cóż, gdybyśmy chcieli to nazwać jakoś modnie, był to z pewnością kryzys wieku średniego. Wszystko, co wtedy wiedziałem, to tylko to, że przygnębia mnie życie, zawodowe i prywatne. Walczyłem - albo przynajmniej próbowałem walczyć - z rosnącą pewnością, że redagowanie opowiadań, które w końcu czytać będą zdenerwowani pacjenci w poczekalni u dentysty, niepracujące żony w porze lunchu i od czasu do czasu nudzący się studenci, nie jest szczególnie szlachetnym zajęciem. Walczyłem - albo przynajmniej starałem się walczyć, jak wszyscy w redakcji w owym czasie - z przekonaniem, że w ciągu najbliższych sześciu, może dziesięciu, a może czternastu miesiący zabawa nazywana „Logan's" skończy się definitywnie. I w tym melancholijnym krajobrazie wieku średniego pojawiło się nagle słońce bardzo dobrego opowiadania, napisanego przez bardzo dobrego pisarza. Błyskotliwy, przenikliwy rzut oka na mechanizm szaleństwa. Wiem, że te słowa brzmią dziwnie - w końcu bohater zabija żonę i dziecko, ale zapytajcie każdego wydawcę, co mu może sprawić największą przyjemność i z pewnością odpowie wam, że doskonała powieść albo opowiadanie, które niespodziewanie ląduje mu na biurku jak jakiś cholerny gwiazdkowy prezent w lecie. Cóż, chyba znacie opowiadanie Shirley Jackson „Loteria"? Kończy się niewiarygodnie przygnębiająco, to znaczy wyprowadzają miłą kobietę i kamienują ją, a jej syn i córka biorą w tym udział. Ale cóż to za wspaniała robota! Założę się, że redaktor „New Yorkera", który przeczytał to pierwszy, wracał wieczorem do domu wesoło pogwizdując. Próbuje wam tylko wyjaśnić, że opowiadanie Thorpe'a było najlepszą rzeczą, jaka mi się wtedy wydarzyła. Jedyną dobrą. A z tego, co mi tłumaczyła Jane, jedyną dobrą rzeczą, jaka się ostatnio przydarzyła Regowi, było przyjęcie jego opowiadania do druku. Relacja autor - wydawca zawsze jest relacją pasożytniczą, ale w przypadku moim i Thorpe'a to pasożytnictwo podniesione było do n-tej potęgi! - Wróćmy do Jane Thorpe - poprosiła żona pisarza.

- Tak. A co, próbuje odstawić ją na boczny tor? Była raczej wściekła z powodu tej całej historii z fornitami. Na początku. Wyjaśniłem jej, że nabazgrałem ten rysuneczek ot tak sobie, zupełnie nie wiedząc, czego to może dotyczyć i przeprosiłem, jeżeli zrobiłem coś złego. Przestała się złościć i na odmianę wylała przede mną swe żale. Niepokoiła się coraz bardziej, biedactwo, i po prostu nie miała z kim pogadać. Jej rodzice nie żyli, wszyscy przyjaciele pozostali w Nowym Jorku. Reg nie wpuszczał do domu nikogo. Wszyscy, którzy mieli do nich jakiś interes, byli albo z CIA, albo z FBI, albo mieli coś wspólnego z podatkami. Zaraz po tym, jak przyjechali do Omaha, zadzwoniła do drzwi mała skautka sprzedająca ciasteczka na jakieś tam cele. Reg na nią nawrzeszczał, kazał się jej wynosić, krzyczał, że wie, kim ona jest i tak dalej. Jane próbowała przemówić mu do rozsądku. Powiedziała przy tym, że dziewczynka miała najwyżej dziesięć lat. Reg stwierdził autorytatywnie, że ci od podatków nie mają serca i sumienia. A poza tym - powiedział - ta mała mogła przecież być androidem, a androidy nie podlegają prawom zakazującym zatrudniania dzieci. I że on prywatnie sądzi, że Urząd Podatkowy stać na wysłanie mu do domu skautki - androida napakowanego radem, żeby sprawdzić, czy nie ukrywa jakichś sekretów, a on nie chce dostać raka od promieniowania.. - Dobry Boże - westchnęła żona agenta. - No wiec Jane czekała na jakiś znak od przyjaciela i akurat ja się jej trafiłem. Przełknąłem opowieść o skautce, dowiedziałem się, jak się troszczyć o fornity i jak je żywić, co to jest fornus i jak Reg odmawia rozmów przez telefon. Rozmawiała ze mną z automatu, pięć przecznic od domu. Powiedziała, że obawia się, że Reg wcale nie boi się CIA, FBI czy Urzędu Podatkowego. Że myśli, że to ONI, wielka, tajemnicza organizacja istot nienawidzących Rega, zazdrosnych o Rega, gotowych na wszystko, żeby zniszczyć Rega, odkryła prawdę o jego fornicie i chce go zabić! A gdyby zginął fornit, nie byłoby powieści, nie byłoby opowiadań. Rozumiecie? Oto istota szaleństwa! To ONI prześladują. W końcu nie było nawet Urzędu Podatkowego, który, nawiasem mówiąc, rzeczywiście przycisnął go trochę w związku z zyskami z „Postaci z podziemia", żeby posłużył jako chłopiec do bicia. Skończyło się na NICH. Klasyczne urojenie paranoika. To ONI chcą zabić fornita! - Mój Boże! I cóż pan na to? - zainteresował się agent. - Chciałem jej dodać odwagi. Siedziałem sobie wygodnie za biurkiem, świeżo po przerwie na lunch, zakropiony pięcioma martini i przemawiałem dostojnie do wystraszonej kobiety stojącej przy automacie gdzieś w Omaha. Próbowałem jej tłumaczyć, że wszystko jest w porządku, że nie ma się czego bać, nie ma nic strasznego w tym, że jej mąż wierzy w telefony pełne kryształków radu i w tajemne sprzysieżenie wysyłające androidy przebrane za skautki z zadaniem przeszukania ich domu. Że nie ma i złego w zachowaniu człowieka, którego talent oderwał się od sił umysłowych w stopniu umożliwia cym mu wiarę w elfa mieszkającego w maszynie do pisania! - Nie sądzę, żeby był pan zbyt przekonywający. - Prosiła mnie - nie, błagała - żebym pracował z Regiem nad tym jego opowiadaniem i żebym mu wydrukował. Robiła wszystko, żeby mnie przekonać, wszystko oprócz przyjazdu do Nowego Jorki otwartego stwierdzenia, że „Ballada o celnym strzale" jest ostatnią więzią jej męża z tym, co z i miechem na ustach nazywamy rzeczywistością. Zapytałem ją, co mam robić, jeśli Reg znowu wspoir 0 fornitach. - Niech go pan uspokoi - powiedziała. Te słowa pamiętam bardzo dokładnie. „Niech go pan uspoko 1 odwiesiła słuchawkę. Następnego dnia przyszedł list od Rega. Piąć stron maszynopisu, pojedynczy odstęp. Pierwsza cze dotyczyła opowiadania. Praca nad poprawkami raźno

posuwała się do przodu. Sądził, że skróci je naw o siedemset słów: z oryginalnej długości dziesięciu tysięcy pięciuset do dziewięciu tysięcy ośmius Druga w całości poświecona była fornitom... i fornusowi. Była pełna opisów jego doświadczeń i obi rwacji. I pytania... dziesiątki pytań... - Obserwacje? - głowa pisarza pojawiła się w kręgu światła. - To znaczy, że on już je widywał? - Nie. Nie to, żeby widywał, ale... Chociaż... Wiesz, astronomowie wiedzieli o Plutonie na długo prze tem, nim mieli teleskopy odpowiednio potężne, żeby go zobaczyć. Dowiedzieli się o nim wszystkie dzięki obserwacjom orbity Neptuna. W ten właśnie sposób Reg „obserwował" fornity. Lubią jeść w no - napisał - czy to zauważyłeś? Dawał im jedzenie o różnych porach dnia, ale większość pożywier znikała po ósmej wieczorem. - Halucynacje? - zainteresował się pisarz. - Nie. Jego żona po prostu sama próbowała doczyścić maszynę, kiedy Reg wychodził na spacer wychodził zawsze dokładnie o dziewiątej. - I miała czelność przyczepić się do pana! - burknął agent przesuwając swe wielkie cielsko na og dowym fotelu.- Przecież ona sama ożywiała jego fantazje! - Pan nie rozumie, dlaczego dzwoniła i dlaczego była taka zdenerwowana - odpowiedział spokojnie redaktor i spojrzał na żonę pisarza. - Jestem pewien, że ty to pojmujesz, Meg. - Może - odpowiedziała i z zakłopotaniem popatrzyła na męża. - Ona nie złościła się dlatego, że pan ożywiał jego fantazje. Bała się, że pan je może zniszczyć. - Brawo! - redaktor zapalił kolejnego papierosa. - z tego samego powodu czyściła mu maszynę. Gdyby jedzenie gromadziło się w niej przez dłuższy czas, Reg mógłby wprost ze swych nielogiczny przesłanek wyciągnąć logiczny wniosek: fornit zmarł lub opuścił go. A wiec nici z fornusu. A wiec... nici z pisania. A wiec... Ostatnie „wiec" uleciało w powietrze wraz z papierosowym dymem. Nikt nie przerwał ciszy. - Sądził, że fornity są stworzeniami nocnymi. I że nie lubią hałasu - zauważył, że nie potrafi pi rankiem po szczególnie udanych przyjęciach. Że nienawidzą telewizji, elektryczności i radu. Reg spr dał swój telewizor za dwadzieścia dolarów i pozbył się zegarka z hm... radowym wyświetlaczem q Pytania? O, było ich mnóstwo: skąd się dowiedziałem o fornitach? Czy to możliwe, że też mam jedne; Jeśli tak, to co sądzę o tym, o tamtym i o owym? Nie musze chyba wchodzić w szczegóły. Jeśli ktokolw z was miał kiedykolwiek psa jakiejś szczególnej rasy i pamięta, jak się dowiadywał, czym go żywić i o niego dbać, przypomni sobie większość pytań, jakie Reg mi wtedy zadał. Jeden gryzmoł pod podpis wystarczył, żeby otworzyć puszkę Pandory. - Co pan mu odpisał? - zainteresował się agent. Redaktor odpowiedział spokojnie i cicho: - Tu dopiero zaczęły się prawdziwe kłopoty. Dla nas obu. Jane powiedziała mi: „Niech go pan us koi". No wiec, właśnie to zrobiłem. Niestety, udało mi się chyba zbyt dobrze. Odpisałem na jego lis domu, byłem mocno pijany, a mieszkanie wydało mi się aż za puste. Śmierdziało zastarzałym dymem papierosów. Z odejściem Sandry wszystko zaczęło powoli podupadać, zmięta narzuta na tapczanie, brudne naczynia w zlewie... tego rodzaju rzeczy. Mężczyzna w średnim wieku całkowicie nie przygotowany do samodzielności. Siedziałem w tym mieszkaniu nad kartką papieru, wkręconą w maszynę i myślałem: potrzebuje fornita. Potrzebuje z tuzin fornitów, żeby posypały fornusem całe to mieszkanie od drzwi do okna. Byłem wystarczająco pijany, żeby zazdrościć Regowi Thorpe jego złudzeń. No i odpisałem mu, że rzeczywiście mam fornita. Napisałem, że charaktery mają zupełnie podobne. Aktywne w nocy. Nienawidzi hałasu, ale mój najwyraźniej lubi Bacha i Brahmsa... często dobrze mi się pracuje

wieczorem, kiedy słucham ich muzyki. Że mój zdecydowanie lubi kiełbasę bolońską... może warto spróbować poczęstować nią i twojego, co, Reg? Zostawiam po prostu kawałki koło mojego redaktorskiego ołówka, a rano prawie zawsze nie ma po niej śladu. Chyba że - jak sam wspomniałeś, Reg -poprzednia noc była rozrywkowa. Podziękowałem mu za informacje o radzie i napisałem, że sam używam normalnego, nakręcanego zegarka. Napisałem, że mój fornit towarzyszy mi już od czasu szkolnych wypracowań. Wyobraźnia tak mnie poniosła, że wyszło tego chyba z sześć stron. Na końcu dodałem notkę o opowiadaniu, raczej pobieżną. Podpisałem... - A pod podpisem...? - odezwała się żona agenta. - Oczywiście. Fornit i Fornus... - przerwał i zamilkł na chwile. - Nie zobaczycie tego w ciemności, ale się rumienię. Byłem taki pijany, taki cholernie zadowolony.... Może w świetle poranka przemyślałbym te sprawę raz jeszcze, ale rano już było za późno. - Wysłałeś list jeszcze w nocy - mruknął pisarz. - Wysłałem. Przez półtora tygodnia wstrzymywałem oddech i czekałem. Pewnego dnia do redakcji przyszedł adresowany do mnie maszynopis, bez listu. Skróty były takie, jak uzgodniliśmy i opowiadanie wyszło świetnie w każdym szczególe, ale maszynopis... cóż, wpakowałem go do teczki, zabrałem do domu i sam przepisałem jeszcze raz. Był pokryty żółtymi plamami, myślałem, że to... - Uryna? - zapytała żona agenta. - Tak, to właśnie sobie pomyślałem. Myliłem się. A kiedy przyjechałem do domu, w skrzynce czekał już na mnie list od Rega. Tym razem dziesieciostronicowy. Z tymi samymi żółtymi plamami. Oczywiście. Nie mógł dostać kiełbasy bolońskiej,wiec kupił inną. Napisał, że jego fornit po prostu ją uwielbia, szczególnie z musztardą. Tego dnia byłem zupełnie trzeźwy. Ale ten list... i ślady musztardy, rozsmarowanej po kartkach pchnęły mnie prosto do barku. Nic nie było mnie w stanie zatrzymać. Wypiłem. - Co jeszcze było w liście? - dopytywała się żona agenta. Najwyraźniej ta opowieść zaczynała ją coraz bardziej fascynować i teraz pochylała się w stronę redaktora nad swym wcale pokaźnym brzuszkiem w pozie, która żonie pisarza przypominała Snoop/ego, siedzącego na swej budzie i udającego sępa. - Tym razem tylko ze dwa wiersze poświecił opowiadaniu. Reszta dotyczyła fornita... i mnie. Kiełbasa to był rzeczywiście znakomity pomysł. Rackne musiał ją naprawdę polubić i... - Rackne? - spytał pisarz. - Tak miał na imię ten fornit. Rackne. Dzięki kiełbasie Rackne na serio wziął się do roboty przy skrótach. Reszta to był już prawdziwy bełkot szaleńca. Czegoś takiego nie widzieliście w życiu. - Reg i Rackne... małżeństwo zawiązane w niebie - powiedziała żona pisarza i zachichotała nerwowo. - Nie, to wcale nie tak. To była przyjaźń oparta na wspólnocie interesów. A Rackne był samcem. - Co jeszcze pisał? - Tego akurat dokładnie nie pamiętam. Macie szczęście. Nawet szaleństwo po jakimś czasie może zacząć nudzić. Listonosz był człowiekiem CIA. Gazeciarz - FBI, Reg dostrzegł rewolwer z tłumikiem w jego torbie, wśród gazet. Sąsiedzi byli jakimiś tam szpiegami - w ich połcieżarówce Reg widział aparaturę podsłuchową. Bał się chodzić nawet do najbliższego sklepu, bo właściciel też był androidem i przez jego łysinę przeświecała siatka przewodów. A promieniowanie radu w domu wyraźnie się zwiększyło i ściany świeciły w nocy zielonkawą poświatą. Ten list kończył się mniej więcej tak: Mam nadzieje, że mi odpiszesz i powiadomisz mnie o tym, jak to wygląda u ciebie. Co z fonitem i wrogami, Henry? Sądzę, że nasza znajomość zawiązała się przez coś więcej niż

przypadek. Bóg, Opatrzność, Los (nazwij to jak chcesz! w ostatniej chwili rzucił mi koło ratunkowe. Mężczyzna nie może samotnie w nieskończność opierać sie tysiącom nieprzyjaciół. A odkrycie, że nie jest sam... czy powiem zbyt wiele, jeśli stwierdzę, że fakt, że mamy wspólne doświadczenia stanął między mną a całkowitym zniszczeniem? Chyba nie. Musze, wiedzieć, czy wrogowie polują na twojego fornita tak jak na Rackne. Jeśli tak, to jak sobie z nimi radzisz? Jeśli nie, to czy możesz sie domyślić dlaczego? Powtarzam: musze to wiedzieć! List podpisany był tym samym symbolem, pod którym znajdowało się jeszcze postscriptum. To jedno zdanie uderzyło mnie z siłą śmiertelnego ciosu: Czasami myślę też o mojej żonie. Przeczytałem ten list trzy razy i w tym czasie zdołałem rozprawić się z całą butelką Black Velvet. Dopiero wtedy przyszło mi do głowy, że jakoś przecież musze mu odpisać. Jak? Jasne, to tonący wołał do mnie „na pomoc!". Opowiadanie trzymało go w kupie przez pewien czas, ale teraz było już prawie skończone. To, czy Reg nie rozsypie się na kawałki, zależało już tylko ode mnie. Rozumiałem go, w końcu to ja przecież zacząłem te całą historie. Chodziłem tam i z pow,rotem po ciemnych pokojach i nagle zacząłem wyciągać wtyczki z kontaktów. Pamiętajcie, byłem kompletnie zalany, a alkohol rozpuszcza bariery sceptycyzmu. To dlatego wydawcy i prawnicy wyskakują na trzy drinki przed podpisaniem kontraktu i obiadem. Agent wybuchnął śmiechem ale to nie poprawiło nastroju. Wszyscy byli napięci i zażenowani. - Proszę, pamiętajcie i o tym, że Reg był pisarzem jak diabli! I do tego całkiem przekonanym, że rzeczy wyglądają dokładnie tak, jak mi je opisał. FBI. CIA. Podatki. ONI. WROGOWIE. Niektórzy pisarze posiadają niezwykły dar - im bardziej czują temat, tym chłodniej piszą. Robił tak Hemingway, Steinbeck i Reg Thorpe. Wchodzicie w ich świat. Świat zupełnie logiczny. Zaczynacie myśleć jak oni - trzeba tylko przyjąć pewne podstawowe przesłanki, fornita, trzydziestkę ósemkę z tłumikiem w torbie listonosza. Dzieciaki z przeciwka mogą przecież rzeczywiście być agentami KGB, mogą mieć kapsułki z trucizną w sztucznych zębach i misje.: zginąć albo porwać lub zabić Rackne. Oczywiście nie uznałem tych przesłanek. Tylko tak trudno szło mi myślenie. Wiec wyrywałem kolejne wtyczki. Najpierw te od kolorowego telewizora, bo wszyscy przecież wiedzą, że naprawdę one czymś tam promieniują. W „Logan's" publikowaliśmy nawet artykuły znanego naukowca tłumaczące, że promieniowanie kolorowego telewizora ma wpływ na fale ludzkiego mózgu i zmienia je, nieznacznie wprawdzie, lecz permanentnie. Ten naukowiec udowadniał, że to właśnie kolorowe telewizory powodują, że dzieci w szkołach mają niższe oceny na testach z umiejętności czytania i pisania i z matematyki. W końcu to one oglądają najwięcej telewizji. Wiec wyłączyłem telewizor i wydało mi się, że mogę już myśleć jaśniej. Poczułem się na tyle dobrze, że mogłem wyłączyć radio, maszynkę do grzanek, pralkę i suszarkę. Zupełnie nagle przypomniałem sobie o kuchence mikrofalowej i też ją wyłączyłem. Ulżyło mi. Ta kuchenka była stara, wielka jak szafa i prawdopodobnie nie całkiem bezpieczna. Dzisiejsze modele są chyba lepiej zabezpieczone. Po raz pierwszy zdałem sobie sprawę z tego, ile rzeczy w zwykłym gospodarstwie niezbyt zamożnego człowieka podłącza się do kontaktu. Dostrzegłem potwerną, elektryczną ośmiornice z mackami z kabli pełznących w ścianach i łączących się z najbliższą, oczywiście rządową, elektrownią. Cierpiałem na coś w rodzaju rozdwojenia myśli. - Redaktor popił wody mineralnej ze szklaneczki i mówił dalej. - W zasadzie wiedziałem, że to wszystko przesąd. Jest przecież wielu ludzi, którzy nie otworzą parasolki pod dachem i nie przejdą pod drabiną. Koszykarze żegnają się przed rzutami osobistymi i zmieniają skarpetki, kiedy nie trafią. Racjonalna świadomość i

irracjonalna podświadomość grają sobie fałszywy choć stereofoniczny podkład. Gdybym musiał wam zdefiniować nieracjonalną podświadomość, to powiedziałbym, że jest ona małym pokoikiem, znajdującym się we wnętrzu każdego z nas. Jedynym meblem w tym pokoiku jest stolik. Na stoliku leży rewolwer. A rewolwer naładowany jest elastycznymi pociskami. Schodzisz z chodnika, żeby ominąć drabinę, wychodzisz na deszcz ze zwiniętym parasolem i z twojego racjonalnego ja odpada łupina: wchodzisz do pokoju i bierzesz w rękę rewolwer. Myślisz o dwóch rzeczach na raz: „przechodzenie pod drabiną z pewnością nikomu nie szkodzi" i „ominiecie drabiny też nie może zaszkodzić". Ominąłeś drabinę, otworzyłeś parasol - i znów jesteś sobą. - To całkiem interesujące - powiedział pisarz. - Czy mógłbyś tu coś jeszcze wyjaśnić? To znaczy, kiedy ta „irracjonalna podświadomość" przestaje bawić się rewolwerem i przykłada go do czoła? - Kiedy nasz delikwent zaczyna pisać listy do gazet, domagając się likwidacji wszystkich drabin w mieście, bo przechodzenie pod nimi jest niebezpieczne. Towarzystwo wybuchneio śmiechem. - No, to powiedzieliśmy już tyle, że równie dobrze możemy skończyć. Irracjonalna podświadomość strzela w mózg elastycznymi pociskami wtedy, kiedy zaczynasz biegać po mieście i przewracać drabiny, być może raniąc tych, którzy na nich pracują. Do szpitala nie trafiają faceci, którzy po prostu omijają drabiny i ci, którzy piszą listy do gazet, że w Nowym Jorku źle się dzieje, bo jest on pełen głupków, pozbawionych wrażliwości i łażących pod drabinami. Wariatkowa pełne są tych, którzy próbowali je przewracać. - Ponieważ to akurat widać - powiedział pisarz. - Wiesz, Paul, w tym coś jest. Nigdy nie chciałem zapalać trzech papierosów jedną zapałką. Nie wiedziałem czemu, ale nie chciałem. Dopiero później przeczytałem gdzieś, że to się zaczęto w okopach I wojny światowej. Że niemieccy strzelcy wyborowi tylko czekali na głupich Anglików, uprzejmie przypalających sobie nawzajem papierosy. Pierwszy - i mieli namiar. Drugi - poprawka na wiatr. Za trzecim odstrzeliwali gościowi łeb. Ba, ale wiesz o tym czy nie, to bez różnicy. Ciągle, nawet dziś, nie zapalam ludziom trzech papierosów pod rząd. Wiem, że mogę ich zapalić nawet dwadzieścia, tylko z drugiej strony mój wewnętrzny głos mówi z akcentem Borisa Karloffa: „Aaaa, tylko spróbuj, przyjacielu...". - Ale przecież nie zawsze szaleństwo to zabobon - powiedziała skromnie żona pisarza. - Nie? A Joanna d'Arc? Ona przecież słyszała głosy. Z nieba. Niektórzy ludzie są pewni, że opanowały ich demony. Jeszcze inni widzą diabły... albo upiory... albo, cóż, forniry. Wariactwo, mania, irracjonal-ność, szaleństwo - te wszystkie słowa sugerują także przesądy. Dla szaleńca rzeczywistość jest skrzywiona. Rozszczepiona osobowość integruje się w małym pokoiku. W pokoiku stoi stolik. A na stoliku leży rewolwer. Moje racjonalne ja ciągle jednak trzymało pion. Okrwawione, posiniaczone, wściekłe i trochę przestraszone, trzymało się jednak twardo. Tłumaczyło mi nawet: „No, no - wszystko w porządku. Jutro, jak wytrzeźwiejesz, wetkniesz wszystko na miejsce. I dzięki Bogu! Baw się, jeśli musisz, ale ani kroku dalej. Tylko ani kroku dalej!" Ten wspaniały głos rozsądku miał prawo się bać. Jest w nas coś takiego, że szaleństwo nas ciekawi. Każdy, kto chociaż raz wychylił się z balkonu wysokiego domu, na pewno czuł delikatną, lecz morderczą ochotę, żeby skoczyć. A każdy, kto choćby raz przyłożył sobie lufę do czoła... - Nie! Proszę... - żona pisarza prawie krzyczała.

- No dobrze - zgodził się redaktor. - Chciałem tylko wytłumaczyć, że nawet najnormalniejszy czto wiek zaledwie wisi na śliskim sznurze normalności. W ludzkie zwierze obwody normalności wbudowano bardzo niedbale. Kiedy już wszystko wyłączyłem, poszedłem do pracowni, napisałem list do Rega, wsadziłem go d koperty, nakleiłem znaczek i wysłałem. Zupełnie nie pamiętam, jak to zrobiłem. Byłem zbyt pijany, ze pamiętać. Mogłem tylko wszystko sobie wydedukować, bo jak już doszedłem do siebie następnego i ka, przy maszynie leżała kopia, znaczki i paczka kopert. List był prawie taki, jakiego można się spodz wać po zalanym pijaku. Było tam mniej więcej tak: Nieprzyjaciół przyciągają zarówno fomity, elektryczność. Pozbądź się elektryczności, a pozbędziesz się nieprzyjaciół. Na dole dopisałem: To elektryczność nie pozwala ci myśleć jasno o tych sprawach, Reg. Interferuje z falami mózgowymi. Czy twoja żona ma elektryczną wirówkę? - No, to skończyło się na listach do gazet - powiedział pisarz. - Tak. Napisałem ten list w piątek w nocy. Wstałem w sobotę o jedenastej rano, skacowany i zaledwie świadomy tego, co wyprawiałem poprzedniego dnia. Włączając wszystko z powrotem wstydziłem się jak cholera. Wstydziłem się jeszcze bardziej - i bałem się - kiedy przeczytałem to, co napisałem Regowi. Szukałem oryginału listu i miałem nadzieje, że go znajdę. Nie znalazłem. Przeżyłem cały ten dzień próbując wziąć się w garść jak mężczyzna i obiecując sobie, że nie tknę więcej whisky. Dotrzymałem słowa. Jak cholera. W środę przyszedł list od Rega. Jedna strona, zapisana ręcznie. Znaczki Fornit i Fornus, gdzie się tylko dało. A w środku tylko tyle: Miałeś racje. Dziękuje. Dziękuje. Dziękuje. Reg. Fornit w porządku. Reg. Dzięki. Reg. - Boże! - powiedziała żona pisarza. - Założę się, że jego żona dostała szału - dodała żona agenta. - Nie dostała. Zadziałało. - Zadziałało? - zdziwił się agent. - Zadziałało. Dostał mój list w poniedziałek rano. Po południu kazał sobie wyłączyć prąd. Jane Thorpe dostała oczywiście histerii. Miała elektryczną kuchenkę. Miała wirówkę, maszynę do szycia, maszynę do zmywania z suszarką... no, rozumiecie. Tego wieczora z pewnością by się ucieszyła, gdyby ktoś jej podał moją głowę na tacy. To zachowanie Rega sprawiło, że zaczęła mnie uważać za cudotwórcę, a nie szaleńca. Posadził ją na fotelu i mówił całkowicie rozumnie. Twierdził, że wie, że się dziwnie zachowywał, że wie, że się o niego bała. Że bez elektryczności czuje się znacznie lepiej. Że teraz jej pomoże, żeby się nie męczyła i nie czuła niewygód. A później dodał, że chyba powinni pójść do sąsiadów i powiedzieć im: „Cześć!" - Chyba nie do tych agentów KGB z półcieżarówką wyładowaną radem? - zdziwił się pisarz. - Właśnie do nich. Jane nie wierzyła własnym uszom! Zgodziła się w końcu, ale mówiła mi później, że była gotowa na najgorsze. Oskarżenia, groźby, histeria. Zaczęła nawet rozważać możliwość odejścia od Rega, jeśli nie zdecydowałby się na przyjęcie pomocy. Wtedy, w środę rano, mówiła mi, że odcięcie elektryczności to była ostatnia kropla. Jeszcze coś, a wróci do Nowego Jorku. Wiecie, po prostu zaczęła się bać. To wszystko pogarszało się stopniowo, prawie niedostrzegalnie, ale ona ciągle go kochała. Tyle że dla niej był to już kres możliwości. Postanowiła, że jeśli Reg chociaż raz powie studentom z sąsiedztwa coś dziwnego, to się wyprowadza. Dużo później odkryłem, że bardzo ostrożnie rozpytywała się, jak załatwić przymusowe leczenie w Nebrasce. - Biedna kobieta - powiedziała cicho żona pisarza. - Ten wieczór to był wielki sukces - mówił dalej wydawca. - Reg wypadł wspaniale, a według Jane, miał wiele wdzięku, jeśli chciał. Takim nie widziała go od trzech lat. Posepność i coś w rodzaju skrytości znikły,

jakby nigdy nie istniały. Tak samo nerwowy tik i to zerkniecie przez ramie, gdy ktoś otwierał drzwi. Popijał piwo i rozmawiał o wszystkim, o czym mówiło się w tamtych ponurych czasach: o wojnie, o możliwości stworzenia ochotniczej armii, o rozruchach w miastach, o prawie. Wyszło na jaw, że napisał „Postacie z podziemia" i ci młodzi ludzie byli... „oszołomieni autorem", jak to powiedziała Jane. Troje czy czworo z nich już to czytało i nie założyłbym siq o to, że pozostali nie pobiegli zaraz do biblioteki. Pisarz roześmiał się i kiwnął głową. O tym już coś wiedział. - Wiec - mówił dalej redaktor - zostawmy na razie Rega Thorpe i jego żonę bez elektryczności, lecz szczęśliwszych niż przez kilka ostatnich lat... - Dobrze, że nie miał elektrycznej maszyny do pisania - wtrącił się agent. - ... i powróćmy do Pana Redaktora. Minęły dwa tygodnie. Lato się kończyło. Pan Redaktor, oczywiście, popijał sobie od czasu do czasu, lecz tak w ogóle był całkiem w porządku. Dni mijały tak, jak mijać miały. Na Przylądku Kennedy'ego przygotowywali się do wysłania człowieka na Księżyc. Nowe wydanie „Logan's" leżało na półkach i sprzedawało się tak samo kiepsko jak poprzednie. Złożyłem zamówienie na zakup praw do druku. Odpowiadanie: „Ballada o celnym strzale". Autor: „Reg Thorpe". Pierwodruk. Wydanie: styczeń 1970, cena: 800 dolarów, tyle zwykle płaciliśmy za opowiadanie wiodące. Aż tu nagle wezwał mnie mój szef, Jim Dohegan. Czy mógłbym wpaść do niego na minutkę? Pobiegłem truchcikiem i zgłosiłem się przed dziesiątą, wyglądając i czując się wspaniale. Dopiero później dotarło do mnie, że sekretarka Jima, Janey Morrison, wyglądała jak pierwsza sztormowa fala. Usiadłem i zapytałem Jima, co mogę dla niego zrobić lub vice versa. Nie twierdze, że nie myślałem o Regu Thorpe. Mając w garści coś tak znakomitego spodziewałem się czegoś w rodzaju gratulacji. Toteż możecie sobie wyobrazić jak zgłupiałem, kiedy podał mi dwa zamówienia: na opowiadanie Rega Thorpe'a i Johna Updike'a, które planowałem na luty. Na obu przystemplowano: Zwrot. Popatrzyłem na zamówienie. Popatrzyłem na Jima. Nic nie pojmowałem. Nie mogłem zmusić się, żeby pomyśleć, co to ma do cholery znaczyć! Coś mi się w głowie zablokowało. Rozejrzałem S!Ę po gabinecie i zobaczyłem w kącie małą, elektryczną kuchenkę, którą Jane przynosiła codziennie rano i włączała do kontaktu, żeby jej szef miał zawsze świeżą kawę. Tak było w redakcji już od trzech lat, ale tego ranka mogłem myśleć tylko o jednym: „Gdybym mógł to wyłączyć, wiedziałbym, co jest grane Wiem, że gdyby to wyłączyć, mógłbym myśleć". Powiedziałem: „A to co, Jim?" - Cholernie mi przykro, że to właśnie ja musze ci o tym powiedzieć, Henry. Od stycznia 1970 „Logan's" nie będzie już publikował literatury. Redaktor sięgnął po papierosa, ale jego paczka była pusta. - Czy ktoś może mnie poczęstować papierosem? Żona pisarza dała mu Salema. - Dziękuje, Meg. Zapalił go, wyrzucił zapałkę i zaciągnął się głęboko. W ciemności rozbłysnął wesoły, czerwony ognik. - Cóż, jestem pewien, że Jim pomyślał, że oszalałem. Powiedziałem: „Można?" i wyłączyłem kuchenkę z kontaktu. Pamiętam, jak opadła mu szczeka. - Co u diabła, Henry? - zapytał. - Nie umiem myśleć, kiedy coś takiego się tu dzieje, Jim - powiedziałem. - Interferencja. - i chyba rzeczywiście w to wierzyłem, bo naraz zacząłem myśleć zupełnie jasno. - Czy to znaczy, że mnie wywalasz? - Nie wiem, to zależy od Sama i kolegium. Po prostu nie wiem, Henry. Ja tam miałem mu wiele do powiedzenia. Myślę, że Jim spodziewał się, że be.de go błagał o prace. Znacie to powiedzenie: „Wystawiony tyłkiem do wiatru"? Jestem pewien, że nie zrozumie go nikt, kto nie stał się nagle szefem nie istniejącego działu.

Ale ja nie błagałem go o prace i o to, żeby „Logan's" dalej publikował opowiadania. Błagałem go za to o Rega Thorpe'a. Najpierw powiedziałem, że mogę go przesunąć na grudzień. - Numer grudniowy jest zamknięty. Przecież o tym wiesz. A my tu mamy dziesięć tysięcy słów. - Dziewięć tysięcy osiemset. - l ilustracje na całą kolumnę. Daj spokój. - To wywalimy artystę - prosiłem. - Słuchaj, Jimmy, to świetne opowiadanie, może najlepsze, jakie się nam trafiło przez pięć lat. - Czytałem je i wiem, że jest dobre. Ale tego nie możemy zrobić. Nie w grudniu. To przecież Boże Narodzenie. Do cholery, Henry, chcesz dać czytelnikom pod choinkę opowiadanie o facecie, który zabija żonę i dziecko? Chyba... Tu właśnie przerwał i widziałem, jak zerknął na kuchenkę. Wiecie, równie dobrze mógł skończyć głośno. Pisarz wolno skinął głową nie spuszczając wzroku z cieni na twarzy redaktora. - Zaczęła mnie boleć głowa. Na początku słabiutko, tyle, że znów nie mogłem myśleć. Przypomniałem sobie, że Janey Morrison ma na biurku elektryczną temperówke.-I te lampy w gabinecie Jima. Piecyki. Automaty w korytarzu. Jakby tak się nad tym zastanowić, cały budynek trzymał się tylko dzięki elektryczności. Dziwne, że ktokolwiek może tu cokolwiek zrobić. To wtedy pojawiła się ta myśl, myśl o tym, że nic dziwnego, że „Logan's" pada, bo przecież nikt nie może tu trzeźwo myśleć. A nie może trzeźwo myśleć, bo go wpakowano do wielkiego budynku naładowanego kablami, kompletnie zakłócającymi przebieg fal mózgowych. Pamiętam, że myślałem, że gdyby pojawił się tu doktor z maszyną do EEG, to wykresy byłyby, no tak, wstrętne. Pełne tych spiczastych linii alfa oznaczających złośliwego raka mózgu. Już samo zastanawianie się nad tym spowodowało, że głowa zaczęła mnie boleć jeszcze bardziej. Ale próbowałem dalej. Zapytałem, czy nie mógłbym pogadać z Samem Yaderem, naszym naczelnym, żeby puścił Rega Thorpe'a do numeru styczniowego, jako pożegnanie z literaturą, jeżeli inaczej się nie da. Jako ostatnie opowiadanie w „Logan's". Jim bawił się ołówkiem i kiwał głową. Powiedział: „Powiem mu o tym, ale wiesz, że to nie zadziała. Mamy tu opowiadanie pisarza z jednym hitem na koncie i mamy opowiadanie Johna Updike'a, które jest równie dobre, a może nawet i lepsze". - Opowiadanie Updike'a nie jest lepsze! - No, dobrze. Jezu, Henry, nie musisz przecież krzyczeć... - Nie krzyczę! - wrzasnąłem. Patrzył na mnie przez dłuższą chwile, a głowa bolała mnie coraz bardziej. Słyszałem jarzeniówki brzęczące jak muchy złapane w butelkę - obrzydliwy dźwięk. Wydało mi się, że słyszę, jak Jane włącza temperówke. „Oni to robią specjalnie" - pomyślałem. „Chcą mnie ogłupić. Oni wiedzą, że nie wiem, co powiedzieć, kiedy ta... kiedy to wszystko..." Jim mówił coś jeszcze o poruszeniu tych spraw na kolegium, że będzie sugerował, żeby nie przerywać drukowania opowiadań nagle, tylko wykorzystać te, które już zaplanowałem, chociaż... Wstałem, przeszedłem przez pokój i wyłączyłem światło. - Po co to robisz? - zapytał Jim. - Już ty dobrze wiesz, po co - odpowiedziałem. - Powinieneś wynieść się stąd, Jimmy, inaczej nic z ciebie nie zostanie. Wstał i podszedł do mnie. - A ty powinieneś chyba wziąć sobie wolny dzień i odpocząć, Henry. Idź do domu, wypocznij. Wiem, że ostatnio żyłeś w napięciu. Chce, żebyś wiedział, że zrobię, z tym, co tylko będę mógł. Czuje tak samo jak ty... no, może

prawie tak samo. A ty powinieneś pójść do domu, położyć się, pooglądać telewizje. - Telewizje - powiedziałem i roześmiałem się. To był najlepszy dowcip, jaki kiedykolwiek słyszałem. Jimmy, powiedz coś ode mnie Samowi Yaderowi, dobra? - Co takiego, Henry? - Powiedz mu, że potrzebuje fornita. Całą drużynę. Fornita? Dwunastu fornitów. - Fornity - powtórzył Jim. - W porządku, Henry. Powiem mu. Z całą pewnością mu powiem. Ból głowy był już aż nie do zniesienia. Prawie nic nie widziałem. Gdzieś tam, w kąciku, rodziła się myśl: „Co ja powiem Regowi? Jak on to przyjmie?" Sam złoże zamówienie, tylko jeszcze nie wiem, do kogo. Może Reg będzie miał jakiś pomysł? Dwanaście fornitów. Niech zasypią fornusem całą te pieprzoną redakcje.! Każdy kąt! Chodziłem naokoło gabinetu, a Jim gapił się na mnie z otwartymi ustami. - Wyłącz wszystko, Jimmy. Powiedz mu to. Wszystko wyłączyć! Nikt nie może myśleć przy tych wszystkich elektrycznych interferencjach, prawda? - Prawda, Henry. Na sto procent. Po prostu idź do domu i odpocznij. Prześpij się, albo coś. - I fornity też. One nie lubią tych interferencji. Rad, elektryczność. Wszystko jedno. Daj im kiełbasy. Masła orzechowego. Czy możemy zgłosić na to zapotrzebowanie? Straszny ból głowy, jak czarna kula, siedział mi w głębi czaszki, za oczyma. Widziałem wszystko podwójnie i nagle poczułem, że jeśli się nie napije... Że po prostu musze się napić. Jeżeli na świecie nie ma fornusu, a jakaś racjonalna cześć mnie samego tłumaczyła mi, że z pewnością nie ma, to szklaneczka była jedyną na świecie rzeczą zdolną postawić mnie na nogi. - Oczywiście, złożymy zamówienie - powtarzał Jimmy. - Ty w to nie wierzysz, prawda? - Oczywiście. Wierze. Wszystko jest w porządku. Tylko musisz pójść do domu, Henry. Po prostu trochę odpocząć. - Nie wierzysz mi teraz, ale uwierzysz, kiedy ta szmata zbankrutuje. Na Boga, jak możesz podjąć jakąkolwiek trafną decyzje, jeśli siedzisz dziesięć metrów od tych cholernych maszyn! Z Colą, słodyczami i kanapkami! Tu nagle naszła mnie straszna myśl. - I kuchenka mikrofalowa! - wrzasnąłem. - Przecież oni podgrzewają sandwicze kuchenką mikrofalową! Zaczął coś mówić, ale nie zwracałem na niego uwagi. Uciekłem. Kuchenka mikrofalowa wszystko mi wyjaśniła. Musiałem uciec. Właśnie przez nią miałem ten straszny ból głowy. Pamiętam, że widziałem faney, Kate Younger z reklamy i Mert Strong od łączności z czytelnikami, jak stały i gapiły się na mnie. Musiały usłyszeć wrzaski. Moje biuro było piętro niżej. Zbiegłem po schodach, pogasiłem wszystkie światła i zabrałem teczkę. Na dół zjechałem windą, teczkę postawiłem miedzy nogami i z całej siły zatykałem palcami uszy. Pamiętam też, że trzy czy cztery osoby zjeżdżające tą samą windą patrzyły na mnie raczej dziwnie. Redaktor roześmiał się sucho. - Były przerażone. I nie ma się czemu dziwić. Każdy zamknięty w klatce z wariatem ma prawo się bać. - Och, z pewnością nie było aż tak źle - powiedziała żona agenta. - Dokładnie tak. Szaleństwo przecież gdzieś się musi zacząć. A ja, jeśli w ogóle opowiadam o cz y m s - jeżeli zdarzenia z własnego życia można nazwać czymś - to mówię o początkach szaleństwa. Ono musi się gdzieś zacząć i do czegoś doprowadzić. Jak droga. Albo wystrzelona z rewolweru kula... Gdzieś się musiałem podziać, wiec poszedłem do „Four Fathers", baru na Czterdziestej Dziewiątej. Pamiętam, że specjalnie wybrałem ten bar, bo nie

było tam szafy grającej, kolorowego telewizora i jasnych świateł. Pamiętam, że zamawiałem drinka, pierwszego drinka, a później już nic. Obudziłem się w domu, we własnym łóżku. Na podłodze leżały zaschnięte rzygowiny, a w powłoczce wypalona była wielka dziura. Zalany w trupa uniknąłem najwyraźniej dość nieprzyjemnej śmierci: spalenia lub uduszenia w dymie. Ale i tak bym tego pewnie nie poczuł. - O, jak rany! - powiedział agent prawie z szacunkiem. - Przerwa w życiorysie. Po raz pierwszy miałem autentyczną, pełną przerwę w życiorysie. Nie zdarzają się zbyt często, bo po prostu nie ma na nie czasu. To początek zbliżającego się końca. A taki czy inny, ten koniec następuje szybko. Tylko, że każdy alkoholik powie wam, że przerwa w życiorysie w niczym nie przypomina omdlenia. Dla wszystkich byłoby lepiej, żeby przypominała, ale nie. Kiedy alkoholik ma przerwę w życiorysie - działa! Jest nawet cholernie pracowity! Jak jakiś oszalały fornit. Dzwoni do swojej byłej żony, żeby jej nawymyślać, wjeżdża pod prąd na autostradę i ładuje się na samochód pełen dzieciaków. Może rzucić prace, obrabować sklep, zastawić obrączkę. Jest pracowity jak cholera. Ja najwyraźniej zdecydowałem się wrócić do domu i napisać list. Ale nie do Rega. Do siebie. I to nie ja go pisałem - tak przynajmniej wynikało z listu. - A kto? - zapytała żona pisarza. - Bellis. - A to co? - Jego fornit - odpowiedział pisarz, który najwyraźniej błądził myślami gdzieś daleko i miał nieprzytomne, nieobecne spojrzenie. - Właśnie - powiedział redaktor, który wcale nie wyglądał na zaskoczonego. Wyrecytował im ten list w słodkim, świeżym powietrzu nocy, podkreślając co ważniejsze fragmenty ruchem palca. "Pozdrowienia od Bellis. Przykro mi, że masz problemy, przyjacielu, lecz chciałbym ci od razu wytłumaczyć, że nie jesteś jedynym gościem z problemami. Mnie też nie jest łatwo. Mogę zasypać te twoją przeklętą maszynę do pisania fornusem jak stąd do wieczności, ale przyciskanie KLAWISZY to chyba Twoje zajęcie. PO TO Bóg stworzył takich wielkich ludzi. Wiec trochę Ci współczuje, ale nie licz na to, że tego współczucia będzie więcej. Rozumiem, że martwisz się o Rega Thorpe'a. Ja się nie martwię o Rega Thorpe'a, ja się martwię o mojego brata Rackne. Thorpe martwi się, co z nim będzie, jak Rackne odejdzie, ale to dlatego, że jest samolubem.Przekleństwo służenia pisarzom polega na tym, że wszyscy są samolubami. Ja się martwię o to, co będzie z Rackne, jak Thorpe odejdzie. El bonzo seco. Ta myśl najwyraźniej nie raczyła się pojawić w jego jakże wrażliwym umyśle. Nasze szczęście polega na tym, że na krótką metę. wszystkie problemy mają proste rozwiązania, wiec wytężam moje wątłe ręce i krótkie ciałko, żeby ci je podać, mój ty drogi Pijaku. Ty możesz szukać rozwiązań długofalowych, ale zapewniam Cię, że coś takiego nie istnieje. Wszystko jest śmiertelne. Bierz, co jest Ci dane. Czasami znajdujesz węzeł na sznurze, ale każdy sznur ma swój koniec. Wiec co? Błogosław węzeł i nie trać oddechu, by przeklinać upadek. Wdzięczne serca wiedzą, że i tak wszyscy w końcu spadniemy. Sam musisz mu zapłacić za to opowiadanie. Tylko nie wysyłaj normalnego czeku! Thorpe ma poważne, być może nawet groźne kłopoty z głową, ale to wcale nie oznacza gupoty." Redaktor przerwał i przeliterował: g-u-p-o-t-y. "Wyciągnij osiemset i coś-tam-jeszcze dolarów ze swojego konta i każ bankowi założyć dla siebie nowe konto pod hasłem Arvin Publishing Inc. Upewnij się, że zrozumieli, że chcesz mieć bardzo profesjonalnie wyglądające czeki, żadnych ślicznych piesków i malowniczych kanionów.

Poproś przyjaciela, kogoś, komu możesz zaufać i zarejestruj go jako wspólnika, to ci będzie te czeki kontrsygnował. Kiedy je już dostaniesz, wypisz jeden na 800 dolarów i daj wspólnikowi do podpisu. Później wyślij go Regowi Thorpe'owi. Na jakiś czas będziesz miał spokój. Koniec. Bez odbioru." Podpisano - Bellis. Nie znaczkiem. Na maszynie. - Phi! - mruknął pisarz. - Kiedy wstałem, w oczy rzuciła mi się najpierw maszyna, wyglądała, jakby ją ktoś ucharakteryzował na ducha maszyny do taniego horroru. Wczoraj to był jeszcze stary, czarny i bardzo biurowy Under-wood. Ale kiedy wstałem - z łbem wielkim jak północna Dakota - zobaczyłem, że jest jakiś taki szarawy. Wystarczyło tylko jedno spojrzenie, by pomyśleć, że chyba się już wykończył. Przejechałem po nim palcem, polizałem go i poszedłem prosto do kuchni. Na barku stała torba z cukrem pudrem, a w niej łyżeczka. Cukier rozsypany był wszędzie miedzy kuchnią a moją pracownią. - Żywiłeś fornita - stwierdził pisarz. - Bellis to prawdziwy pies na słodycze, albo tak ci się przynajmniej wydawało. - Aha. Ale nawet chory i do tego jeszcze skacowany, wiedziałem doskonale, kto tu jest fornitem. Wyliczył im na palcach: - Po pierwsze: Bellis to panieńskie nazwisko mojej matki. Po drugie: słowa „el bonzo seco" - mówiliśmy tak z bratem o kimś, kogo uważaliśmy za stukniętego. Jak byliśmy dziećmi. Po trzecie i najbardziej denerwujące: pisownia „gupi". Nigdy nie udało mi się dobrze napisać tego słowa. Znałem jednego nieprzyzwoicie wykształconego pisarza, który zawsze pisał „wogóle" i wszyscy musieli to po nim poprawiać. A inny facet, z doktoratem z Princeton zawsze pisał „na prawdę". Żona pisarza roześmiała się nagle równie rozbawiona co zażenowana. - Ja też tak piszę - powiedziała. - Chciałem tylko powiedzieć, że błędy ortograficzne to takie literackie odciski palców człowieka. Zapytajcie o to kogoś, kto poprawiał kilka tekstów jednego autora. Cóż, Bellis był mną, a ja - to Bellis. Udzielał jednak dobrych, więcej, doskonałych rad. Jest jeszcze coś innego - podświadomość zostawia czasami dziwne ślady. Jest taką cholerną istotą, która cholernie dużo wie. Nigdy w życiu nie widziałem „kontrsygnatury" i - przynajmniej świadomie - nie miałem pojęcia, co to jest. Ale coś takiego rzeczywiście istnieje. Bankowcy używają nawet dokładnie tego słowa! Dziwne. Znalazłem telefon i zadzwoniłem do przyjaciela. Kiedy przykładałem do ucha słuchawkę, poczułem znajomy ból, ból nie do wytrzymania. Pomyślałem o Regu Thorpe, pomyślałem o radzie i szybko odłożyłem słuchawkę. Wziąłem za to prysznic, ogoliłem się, chyba z dziesięć razy sprawdziłem w lustrze, czy wyglądam jak człowiek i poszedłem zobaczyć się z przyjacielem osobiście. Zadawał pytania i przyglądał mi się bardzo uważnie, były wiec chyba jakieś ślady, których nie starło mydło, żyletka i spora doza lekarstwa na kaca. Ten przyjaciel nie siedział w biznesie, i - wiecie - to chyba dobrze. Te wiadomości jakoś szybko się rozchodzą. W środowisku. No tak. Gdyby siedział w biznesie wiedziałby, że „Arving Publishing" wydaje „Logan's" i pewnie zacząłby się zastanawiać, jaki to głupi pomysł przyszedł mi do głowy. Ale nie wiedział, wiec zdołałem się wytłumaczyć, że mam zamiar zostać samodzielnym wydawcą, bo „Logan's" zlikwidował dział literatury. - Zapytał, dlaczego nazwałeś firmę „Arvin Publishing?" - Tak. - I co mu powiedziałeś? - Powiedziałem mu - redaktor nieznacznie się uśmiechnął - że Arvin to panieńskie nazwisko mojej matki. Na chwile zapadła cisza, po czym redaktor znów zaczął opowiadać i już niemal do końca nikt mu me przerywał.

- No wiec czekałem na czeki, a potrzebowałem dokładnie jednego. W tym czasie byłem raczej zajęty, wiecie: wyprostować rękę, napełnić szklankę, opróżnić szklankę, wyprostować rękę. Po pewnym czasie ta praca meczy tak, że zasypia się przy stole. Zdarzały siq pewnie i inne rzeczy, ale obchodziła mnie głównie właśnie ta. O ile dobrze pamiętam. No, tak. Musiałem dużo pracować, przez cały czas byłem praktycznie zalany i na jedno wydarzenie, które pamiętam, przypada z pięćdziesiąt albo może i sześćdziesiąt tych, o których nie mam najmniejszego pojęcia. Rzuciłem prace i wszyscy wokół odetchnęli z ulgą. Tego jestem pewien. Zwolniłem ich z rozstrzygania egzystencjalnego problemu: jak wyrzucić z pracy szaleńca, który kieruje rozwiązanym działem. Ja też odetchnąłem. Nie miałem siły, by jeszcze raz wejść do tego budynku. Z jego windami, lampami, telefonami i całą czającą się. na człowieka elektrycznością. W ciągu tych trzech tygodni napisałem kilka listów do Rega Thorpe'a i kilka do Jane. Pamiętam, jak pisałem do niej, z pisaniem do niego było jak z listem Bellis. Tworzyłem w zamroczeniu. Po pijaku trzymałem się sposobu pracy dokładnie tak samo jak błędów. Zawsze były kopie - kiedy dochodziłem do siebie rano, podłoga była nimi usłana. Czytałem je jak dzieła kogoś zupełnie nieznajomego. To nie to, że te listy były szalone. Raczej przeciwnie. Ten, który kończył się wzmianką o wirówce wydawał mi się najgorszy. Inne były... no, prawie rozsądne. Zamilkł i powoli potrząsnął głową. - Biedna Jane. Nie w tym rzecz, że wszystko skończyło się właśnie tak. Była pewna, że wydawca Rega bardzo zręcznie i jakże humanistycznie próbuje wyciągnąć go z pogłębiającej się depresji. Jeśli stawiała sobie pytanie, czy wszystko powinno wyglądać właśnie tak w przypadku faceta, który doświadcza różnego rodzaju paranoicznych fantazji, a raz niemal skrzywdził małą dziewczynkę, to chyba podświadomie wolała na nie nie odpowiadać. A ja w końcu robiłem przecież to samo co ona. Trudno tu mieć do niej pretensje, nie był w końcu rzeźnym zwierzęciem, szkapą, którą trzeba głaskać i tuczyć, tuczyć, tuczyć aż w końcu sama zgodzi się pójść do końskiej jatki. Ona przecież kochała tego faceta! Jane Thorpe była na swój sposób wielką, wspaniałą kobietą. Po tym, jak przeżyła to wszystko: spokój, chorobę, a wreszcie szaleństwo, moim zdaniem zgodziłaby się z Bellis, że należy błogosławić węzeł, a nie przeklinać upadek. Pewnie, im wyżej złapiesz węzeł, tym mocniej szarpnie cię sznur przy powieszeniu, ale szybki koniec też może być błogosławieństwem. Kto w końcu pragnie się długo dusić? Obydwoje odpisywali mi regularnie. To były bardzo, bardzo pogodne listy, choć w tej ich pogodzie wyczuwało się... coś ostatecznego. Wyglądało na... och, do cholery, tanią filozofie! Opowiem wam, kiedy znów będę umiał o tym myśleć. Niech to wszyscy diabli! Reg spotykał się z tymi dzieciakami z przeciwka co wieczór i kiedy liście zaczęły opadać z drzew, był już dla nich czymś w rodzaju Boga, który zstąpił na ziemie. Grali w karty i we Frisbee, a kiedy się zmęczyli, pod jego delikatnym przewodnictwem gadali o literaturze. Reg wziął też psa ze schroniska i chodził z nim na długie spacery rano i wieczorem, spotykał innych ludzi i rozmawiał z nimi dokładnie tak, jak to robią wszyscy właściciele takich kundli. Ci, którzy wcześniej sądzili, że Thorpe'owie mają trochę źle w głowie, zaczęli powoli zmieniać zdanie. Kiedy Jane stwierdziła, że sama nie poradzi sobie w domu bez elektryczności i powinna jednak mieć jakąś pomoc, Reg zgodził się na to bez słowa, z uśmiechem. Aż zaniemówiła! Oczywiście, nie była to kwestia pieniędzy - po „Postaciach z podziemia" płynęły prawie nieprzerwanym strumieniem - to była, według Jane, sprawa ICH, ONI przecież byli, zdaniem Rega, wszędzie, a kto mógłby być ICH najlepszym narzędziem, jeśli nie sprzątaczka pętająca się po całym domu i zaglądająca do szaf, pod łóżko, a może nawet do nie zamkniętych na siedem zamków szuflad biurka.

Ale nie, Reg zgodził się. z nią całkowicie i powiedział, że czuje się jak nieczuła świnia, że powinien pomyśleć o tym wcześniej, choć -Jane to specjalnie mocno podkreślała - sam wykonywał z własnej woli najbrudniejsze prace, takie jak na przykład ręczne zmywanie. Poprosił tylko o jedno: sprzątaczka miała nie wchodzić do pracowni. A najlepsze i najwspanialsze z punktu widzenia Jane było to, że Reg z powrotem wziął się do pracy. Tym razem miała to być powieść. Przeczytała pierwsze trzy rozdziały i - według niej - były po prostu wspaniałe! A wszystko to, pisała, zaczęło się ocftego, że przyjąłem do druku „Balladę o celnym strzale", przedtem panowała susza, teraz przyszedł ulewny deszcz. Jestem pewien, że tak właśnie myślała, ale w jej podziękowaniach mało było prawdziwego ciepła. 20 Przebijające przez nie słońce świeciło jakby zza chmur... no, tak: wróciliśmy do tematu. Świeciło tak jak wtedy, kiedy na niebie zbierają się takie pierzaste chmurki i wiesz, że wkrótce będzie już lało jak z cebra. I te wszystkie dobre wiadomości: studenci, pies, sprzątaczka, nowa powieść - przecież była zbyt inteligentna, żeby uwierzyć, że wszystko może znowu być dobrze. Ja o tym wiedziałem, nawet po pijaku. Reg zdradzał symptomy psychozy, a z psychozą jest jak z rakiem płuc: sama się nie wyleczy, choć od czasu do czasu chorzy mogą się czuć lepiej. - Mogę cię znów prosić o papierosa, kochanie? Żona pisarza poczęstowała go jeszcze jednym Salemem. - W końcu - mówił dalej redaktor, wyciągając zapalniczkę - miała wokół siebie wszystkie symptomy jego idee fixe. Brak telefonu. Żadnej elektryczności. Kontakty zaklejone taśmą. Reg wkładał jedzenie do maszyny równie regularnie jak do miski psa. Studenci z przeciwka mogli go mieć za wspaniałego faceta, ale studenci z przeciwka nie widzieli, jak codziennie rano, ze strachu przed promieniowaniem wkładał na ręce gumowe rękawiczki, żeby podnieść leżącą na progu gazetą. Nie słyszeli, jak jęczy przez sen i nie uspokajali go, kiedy budził się z krzykiem, nie pamiętając koszmaru, który go przeraził. - Ty, moja droga - powiedział patrząc wprost w oczy żonie pisarza - zastanawiasz się pewnie, dlaczego przy nim została. Myślisz o tym, choć nic nie mówisz. Prawda? Skinęła głową. - Tak, a ja nie mam zamiaru przedstawiać wam długiej rozprawy na temat jej motywów. We wszystkich prawdziwych opowieściach bardzo wygodne jest to, że można powiedzieć: tak się. właśnie stało i pozostawić słuchaczom kłopot z odkryciem - dlaczego? A w ogóle to nikt na ogół nie wie, dlaczego było właśnie tak a nie inaczej, a już szczególnie głupi są ci najzupełniej pewni, że rozumieją wszystko. Z subiektywnego punktu widzenia Jane Thorpe działo się. jednak znacznie, ale to znacznie lepiej. Znalazła sprzątaczkę. - Murzynkę w średnim wieku i zmusiła się do opowiedzenia jej o dziwactwach swego męża. Ta kobieta, Gertruda Rulin, roześmiała się tylko i powiedziała, że pracowała już dla ludzi, którzy byli o całe niebo dziwaczniejsi. Pierwszy tydzień po jej zaangażowaniu Jane spędziła tak, jak pierwszy wieczór u studentów: czekając na wybuch szaleństwa. Ale Reg podbił serce sprzątaczki całkowicie, tak jak wcześniej serca tych dzieciaków. Mówił o jej parafialnych pracach, o mężu, o najmłodszym synku, Jimmym, który - według Gertrudy - zapędziłby w kozi róg samego Kubę Rozpruwacza. Miała jedenaścioro dzieci, ale miedzy tym i najmłodszym z pozostałych było dziewięć lat różnicy i to nikomu nie ułatwiało życia. Wiec z Regiem wszystko wydawało się układać nieźle i jeżeli spojrzeć na to z pewnego punktu widzenia, było tak rzeczywiście. Tylko w rzeczywistości był nie mniej szalony niż poprzednio i oczywiście, podobnie było ze mną. Cóż, szaleństwo może sobie być jak elastyczny pocisk, ale każdy liczący się

ekspert od balistyki powie wam, że nie ma dwóch identycznych pocisków. W jednym z listów Reg napisał coś tam o powieści tylko po to, żeby zaraz przejść do sprawy fornitów. Fornitów w ogólności, a Rackne szczególnie. Zastanawiał się przede wszystkim, czy ONI chcą go tylko zabić, czy też złapać żywcem i przesłuchać - i skłaniał się ku tej drugiej ewentualności. Na końcu stwierdzał: Mój pogląd na świat, tak jak i apetyt, poprawiły s/e znacznie od czasu, kiedy zaczęliśmy do siebie pisać, Henry. Bardzo Ci za to dziękuję. Zawsze Twój - Reg. A w postscriptum pytał, czy znalazłem już ilustratora do „Ballady o celnym strzale". To ostatnie spowodowało u mnie oczywiście nasilenie poczucia winy, które skierowało mnie wprost do butelki. Reg pisał mi o fornitach, a ja jemu o kablach i polach. Coraz bardziej interesowała mnie elektryczność, mikrofale, fale radiowe, interferencje fal, promieniowanie i Bóg jeden wie, co jeszcze. Chodziłem do bibliotek i pożyczałem książki, chodziłem do księgarń i kupowałem książki. Było w nich sporo dość przerażających wiadomości na ten temat, a ja przecież w gruncie rzeczy tego właśnie poszukiwałem. Kazałem wyłączyć telefon i elektryczność. Na jakiś czas pomogło, ale kiedyś, gdy leżałem pijany tuląc w dłoni butelkę whisky i czując ciężar drugiej w kieszeni marynarki, zobaczyłem małe, czerwone, świecące na mnie z sufitu światełko, Boże, przez chwilą myślałem, że dostane ataku serca. Wyglądało to jak owad... wielki, czarny robal patrzący jednym, błyszczącym, czerwonym okiem. Miałem latarnią gazową, zapaliłem ją i od razu zorientowałem sią, co to naprawdą jest. Tylko, że nie odczułem wtedy żadnej ulgi, wręcz przeciwnie, poczułem przelewające się przez mój mózg wielkie, czarne fale bólu - jak fale radiowe. Przez chwile miałem wrażenie, że to oczy odwróciły mi się w oczodołach i patrzę na mózg, na jego palące się, zwęglone i umierające komórki. To był wykrywacz dymu -w 1969 roku urządzenie jeszcze nowsze niż mikrofalowa kuchenka. Wypadłem z mieszkania jak strzała i pobiegłem po schodach - mieszkałem na piątym piętrze, ale w tym czasie używałem już wyłącznie schodów - i zacząłem walić do mieszkania dozorcy. Krzyczałem, że ma to usunąć, że ma to w ogóle usunąć, że ma to usunąć dzisiaj, że ma to usunąć w ciągu godziny. Patrzył na mnie, jakbym był zupełnie - proszę mi wybaczyć to określenie - bonzo seco. Teraz już łatwo mi go zrozumieć. Wykrywacz dymu miał przecież sprawić, żebym się czuł bezpieczniej i lepiej. Teraz już oczywiście są wszędzie, ale wtedy był to wielki Skok w Przyszłość i płacił za to związek właścicieli domów. Dozorca go oczywiście usunął. Nie zabrało mu to wiele czasu, ale nawet na chwile nie spuszczał ze mnie oka i teraz - do pewnego stopnia, pojmuje jego uczucia. Nie goliłem się od Bóg wie kiedy i śmierdziałem whisky, brudne włosy lepiły mi się do głowy, marynarkę też miałem brudną. Oczywiście wiedział, że już nie chodzę do pracy i widział, jak wynoszą telewizor. Wiedział też, że kazałem odłączyć telefon. Po prostu myślał, że oszalałem. Może i byłem szaleńcem, ale tak jak i Thorpe, niekoniecznie zaraz idiotą. Włączyłem dla niego cały mój wdzięk, ile go zostało - no, tak, wiecie, redaktorzy pism literackich muszą go trochę mieć. Pozbyłem się go spokojnie dzięki dziesieciodolarówce i w końcu jakoś naprostowałem tą sprawę, ale z tego, jak przez następne parę tygodni patrzyli na mnie sąsiedzi (a były to ostatnie tygodnie, jakie miałem tam spędzić) mogłem się domyśleć, że opowieść poszła w świat. Zwłaszcza wiele mówiący był fakt, że nie odwiedził mnie nikt ze związku właścicieli, żeby poskomliwać nad moją czarną niewdzięcznością. Pewnie bali się, że ich zaatakuje nożem do mięsa. O tym wszystkim jednak prawie wtedy nie myślałem. Siedziałem w półmroku, ciągle paliła się latarnia i bijąca przez okna elektryczność Manhattanu też oświetlała trochę; moje trzy pokoje. Siedziałem z butelką w jednej i

papierosem w drugiej ręce wpatrzony w miejsce, w którym wykrywacz dymu świecił czerwonym okiem tak dyskretnie, że w dzień w ogóle nie było go widać i myślałem. Myślałem o tym, że chociaż wyłączyłem całą elektryczność, on został. A jeśli go przeoczyłem, to mogłem przeoczyć także co innego. A jeśli nawet nie, to przecież cały dom i tak naszpikowany był przewodami, był lak ich pełen, jak umierający na raka człowiek pełen jest chorych komórek i gnijących organów. Zamykałem oczy i widziałem kable biegnące w ścianach, świecące niesamowicie zielonkawym światłem. Jeden, niemal nieszkodliwy, cieniutki przewód biegł od kontaktu... wychodzący z kontaktu kabel był już nieco grubszy i biegł do piwnicy, w której łączył się z jeszcze grubszym, łączącym się w podziemnym kanale z całą wiązką bardzo już grubych... No, tak. Kiedy Jane Thorpe napisała mi, że Reg zakleił kontakty, jedna cześć mego umysłu wiedziała, że ona uznaje to za dowód szaleństwa męża i ta cześć podpowiedziała mi, żeby jej odpisać tak, jakby była całością. Druga cześć, teraz już znacznie większa, krzyczała coś zupełnie innego: „Przecież to wspaniały pomysł!" - no i zaraz następnego dnia zrobiłem oczywiście to samo. Pamiętajcie, to ja byłem człowiekiem, który miał pomóc Regowi. W jakiś straszny sposób to wszystko było nawet śmieszne. Tej nocy zdecydowałem się opuścić Manhattan. W Adirondacs był kawałek należącej do rodziny ziemi, mógłbym tam trochę pomieszkać i ten pomysł bardzo mi się spodobał. W mieście trzymała mnie już tylko „Ballada o celnym strzale". Jeśli była ona kołem ratunkowym, pomagającym Regowi pływać po oceanie szaleństwa, to ze mną było podobnie. Chciałem już tylko umieścić ją w dobrym magazynie i gdyby mi się to udało, mógłbym zniknąć z miasta. Tak właśnie wyglądały niezbyt znane w świecie relacje Wilson-Thorpe tuż przed tym, nim śliwka wpadła w gówno. Byliśmy jak dwóch umierających narkomanów, jeden udowadniał drugiemu wyższość heroiny nad morfiną. No, tak. Reg miał fornita w maszynie, ja miałem fornita w ścianie, a obaj mieliśmy forniry w głowach. No i byli ONI. Nie należy zapominać o NICH. Niewiele czasu zabrało mi przekonanie się, że wszyscy redaktorzy działów literatury we wszystkich nowojorskich magazynach (nie, żeby w 1969 roku było ich zbyt dużo) z pewnością należą do NICH. Krążyłem z maszynopisem i zaczynałem marzyć, żeby spędzić ich wszystkich pod ścianę, ustawić w rządku i załatwić jedną kulą. Niemal pięć lat minęło, nim mogłem patrzeć na to z ich punktu widzenia. Zdenerwowałem szefów, a to byli faceci, którzy spotykali mnie akurat wtedy, kiedy wyłączano ogrzewanie i zbliżał się czas na Bożonarodzeniową szklaneczkę. Inni... cóż, ironia polega na tym, że cześć z nich była naprawdę moimi przyjaciółmi. Jared Baker był wtedy zastępcą w „Esąuire", a przecież w czasie wojny służyliśmy w jednej kompanii strzelców. Nowe i poprawione wydanie Hemyego Wilsona nie mogło się im podobać, więcej: byli nim przerażeni. Gdybym po prostu wysłał maszynopis ze spokojnym listem wyjaśniającym okoliczności sprawy, prawdopodobnie sprzedałbym to opowiadanie na pniu. Ale nie, to mnie nie satysfakcjonowało. Nie. „Ballada..." wymagała przecież mojej osobistej opieki! Wiec łaziłem z nią od drzwi do drzwi, cuchnący, posiwiały redaktor z trzęsącymi się dłońmi, zaczerwienionymi oczami i wielkim zastarzałym siniakiem w miejscu, w którym uderzył się o drzwi łazienki szukając na czworakach kibel-ka. Równie dobrze mogłem nosić w klapie znaczek z wielkim napisem: ALKOHOLIK. Nie chciałem też gadać z tymi facetami w ich biurach. Tak naprawdę to nawet nie mogłem. Dawno minęły czasy, kiedy po prostu wsiadałem do windy i spokojniutko jechałem nią na czterdzieste piątro. Teraz umawiałem się z nimi jak handlarze narkotyków z klientami: w parkach, gdzieś na schodach lub, jak w przypadku Jareda Bakera, w „Burger Heaven" na Czterdziestej Dziewiątej. Przynajmniej Jared z pewnością chciałby mi postawić dobry obiad, ale, rozumiecie, dawno już minął czas, kiedy ceniący swą, prace

maitre d'hotel wpuściłby mnie do restauracji, w której spotykają się. ludzie interesu. Agent drgnął. - No jasne, otrzymywałem mgliste propozycje przeczytania maszynopisu, po których natychmiast szły pełne troski pytania o to, jak się czuje i jak dużo pije. Pamiętam niezbyt dokładnie, że kilku z nich próbowałem przekonać o tym, że to elektryczność uniemożliwia im prawidłowe myślenie i że kiedy Andy Rivers z „American Crossing" zaproponował mi pomoc w znalezieniu lekarza, nawrzeszczałem mu, żeby sam do niego poszedł, bo to on potrzebuje pomocy. Widzisz tych wszystkich ludzi tam, na ulicy? - tłumaczyłem mu, a staliśmy, pamiętam, w Washington Square Park. Połowa z nich, może nawet trzy czwarte, ma guza mózgu. Nie sprzedałbym ci opowiadania Thorpe'a, Andy. Przecież tu, w tym mieście, nawet byś go nie pojął. Twój mózg siedzi na krześle elektrycznym i nawet nie zdajesz sobie z tego sprawy! Miałem w ręku maszynopis opowiadania zwinięty jak gazeta i uderzyłem go tym maszynopisem po nosie jak nieposłusznego psa, sikającego pod murem. Później po prostu odszedłem. Pamiętam, że krzyczał za mną, żebym wrócił, że możemy przecież pójść na kawę i jeszcze sobie pogadać na ten temat, a później znalazłem sią pod sklepem z płytami, pod głośnikami wypluwającymi na ulice heavy metal i fale zimnego, jarzeniowego światła i jego głos znikł w czymś w rodzaju szumu przelewającego mi sią w głowie. Pamiętam, że mogłem już myśleć tylko o dwóch sprawach: że musze szybko, jak najszybciej opuścić miasto, bo sam sią nabawią guza mózgu i że zaraz, natychmiast, musze się napić. Tego wieczora znalazłem pod drzwiami mieszkania karteczką: Wynoś się stąd, ghipku! Wyrzuciłem ją, w ogóle o niej nie myśląc. My, wariaci, mamy większe kłopoty niż anonimowe żale zdenerwowanych sąsiadów. Myślałem o tym, co powiedziałem And/emu Riversowi o opowiadaniu Rega. Im więcej o tym myślałem (i im wiącej piłem), tym bardziej sensowne mi się to wydawało. „Ballada..." była zabawna i pozornie łatwa w czytaniu... ale pod tą powierzchnią kryła się bardzo skomplikowana treść. Czy w ogóle można mieć nadzieją, że jakiś wydawca jest zdolny zrozumieć ją w całości? Tak myślałem, ale czy myślą tak dalej, teraz, kiedy już otworzyły mi się oczy? Czy ciągle mogą mieć nadzieje, że ktoś coś może pojąć i zrozumieć w mieście owiniętym kablami jak bomba terrorysty? Boże, przecież wolty przeciekają tu ze wszystkich stron! Czytałem gazetą, póki pozwalało na to dzienne światło, starałem się zapomnieć o tych wszystkich strasznych sprawach i tam, na kartach „Timesa" znalazłem historie o tym, jak to materiały radioaktywne znikają z elektrowni jądrowych. Autor pisał, że znikło już wystarczająco wiele, żeby można było zrobić z tego bombą. Siedziałem przy kuchennym stole, zachodziło słońce, a ja widziałem ICH, wypłukujących pluton tak, jak w 1849 roku poszukiwacze wypłukiwali z piasku złoto. Tylko, że ONI wcale nie chcieli wysadzić miasta, nic z tych rzeczy. ONI je tylko nim posypywali, żeby nikt już nie mógł myśleć. ONI byli złymi fornitami, a radioaktywny pył był złym fornusem. Najgorszym fornusem w historii. Wiec zdecydowałem, że tak naprawdę, to wcale nie chce sprzedać „Ballady...", a już z pewnością nie w Nowym Jorku i że mogę wyjechać natychmiast, jak tylko dostane zamówione czeki. Kiedy już wyjadę na północ, zacznę ją wysyłać do prowincjonalnych magazynów: „Sewanne Review", myślałem, będzie całkiem dobre, albo może „Iowa Review". Wytłumaczę to Regowi później. Reg na pewno mnie zrozumie. To chyba rozwiązuje wszystkie problemy - myślałem - wiec wypiłem za dobre rozwiązanie. A później wypiłem za swoje zdrowie. A później już alkohol pił się sam... no, tak. Urwał mi się film. Jak się okazało, po raz przedostatni. Następnego dnia przyszły czeki „Arvin Company". Wypełniłem jeden z nich na maszynie i poszedłem do przyjaciela, który miał je kontrsygnować. Jeszcze raz przeszedłem przez krzyżowy ogień pytań, ale tym razem trzymałem się w

ryzach - potrzebowałem jego podpisu. I w końcu go dostałem. W ciągu pięciu minut zrobiono mi pieczątkę. Przystemplowałem nią kopertę, wystukałem na niej adres Rega (maszynę wcześniej wyczjjściłem z cukru pudru, ale klawisze ciągle się lepiły), włożyłem do niej czek wraz z krótkim, prywatnytrAścikiem, w którym pisałem, że nigdy nie wysyłałem autorowi czeku z większą przyjemnością... co zresztą było prawdą. I ciągle jest. Przez prawie godzinę przyglądałem się mojemu dziełu i nie mogłem wyjść z podziwu, że tak oficjalnie wygląda. Nigdy byście nie uwierzyli, że śmierdzący pijak, który od dziesięciu dni nie zmieniał gaci, zdołał dokonać czegoś takiego. Przerwał, zdusił papierosa i popatrzył na zegarek. Potem, zupełnie jak konduktor oznajmiający wjazd pociągu na jakąś ważną stacje, powiedział: „A teraz zaczyna się niewytłumaczalne". - Oto fragment opowieści, który najbardziej zainteresował dwóch psychiatrów i tych wszystkich specjalistów od świrów, z którymi utrzymywałem bliskie kontakty przez następne trzydzieści miesięcy. Tylko to kazali mi odwołać na znak, że mi się poprawiło. Jak powiedział jeden z nich: „To jedyny fragment w pańskiej opowieści, w którym występuje załamanie rozumowania indukcyjnego, to znaczy jedyny, którym nie rządziła wewnętrzna logika". Wiec w końcu to odwołałem, wiedziałem przecież, choć oni może jeszcze o Tym nie wiedzieli, że rzeczywiście już mi się poprawiło i bardzo chciałem wyrwać się ze szpitala dla wariatów. Wiedziałem też, że jeżeli szybko się z niego nie wydostane, oszaleje od nowa. No wiec odwołałem - Galileusz odwołał tak swoje poglądy, kiedy wsadzono mu stopy w ogień, ale na zawsze zachowałem to w pamięci. Nie twierdze, że to, co wam teraz opowiem, naprawdę się zdarzyło. Twierdze, że wierze, że tak właśnie było. To może mała różnica, ale dla mnie jest ona najważniejsza ze wszystkiego. A wiec, przyjaciele, oto niewytłumaczalne: Następne dwa dni spędziłem przygotowując się do przeprowadzki. Przy okazji: konieczność prowadzenia samochodu nie martwiła mnie w najmniejszym stopniu, jeszcze jako dziecko czytałem, że samochód jest jednym z najbezpieczniejszych na świecie schronień przeciw burzy, bo napompowane opony działają jako prawie stuprocentowe izolatory. Czekałem na te chwile, kiedy usiądę za kierownicą mojego starego Chevroleta, zamknę okna i wyjadę z miasta, które wydawało mi się już tylko bagnem świateł. Ale te przygotowania obejmowały także wyjecie żarówek z lampek oświetlających kabinę, zaklejenie ich oraz przykręcenie kontrolki świateł-na desce rozdzielczej do oporu w lewo, żeby deska była prawie ciemna. Ostatnią noc zamierzałem spędzić w domu. Mieszkanie było już puste, w kuchni stał tylko stół, w sypialni łóżko, a w pracowni, na podłodze, maszyna do pisania. Nie miałem zamiaru jej zabierać, budziła zbyt wiele złych skojarzeń, a poza tymi i tak klawisze zawsze miały się już lepić. Niech się o nią martwi następny lokator - i o Bellis też! Słońce zachodziło, barwiąc całe mieszkanie w niezwykły wręcz sposób. Byłem już nieźle wlany, a inna pełna butelka miała chronić mnie przed nocą. Właśnie przechodziłem przez pracownie, chyba po to, żeby iść do sypialni. Pewnie usiadłbym na łóżku, myślał o kablach i elektryczności i - oczywiście -popijał. Pokój, który nazywałem pracownią, był w istocie największy w mieszkaniu. Pracowałem w nim, bo miał wielkie, zachodnie okna, z których widać było horyzont. Na piątym piętrze domu na Manhattanie. Brzmi to trochę jak cud z rozmnożeniem chleba i ryb, ale cóż - tak właśnie było. Nie zastanawiałem się nad tym, tylko po prostu cieszyłem. Jasne, miłe światło wypełniało ten pokój nawet w deszczowy dzień. Ale tego wieczora światło zachodzącego słońca było zdecydowanie niesamowite. Czerwone jak z martenowskiego pieca. Pozbawiony mebli pokój wydawał się zbyt wielki. Kiedy przez niego szedłem, echo odbijało się od ścian.

Maszyna stała mniej więcej pośrodku podłogi i właśnie próbowałem ją ominąć, kiedy zobaczyłem na wałku jakiś strzęp papieru. To mi dało do myślenia, pamiętałem, że kiedy szedłem po poprzednią butelkę, nie było tam żadnego papieru. Rozejrzałem się, pewnie myślałem, że jest tu jeszcze ktoś oprócz mnie. Nie myślałem jednak ani o włamywaczach, ani o narkomanach... tylko o duchach. Zobaczyłem czarną plamę na ścianie, po lewej stronie drzwi do sypialni. Zrozumiałem przynajmniej, skąd wziął się papier. Ktoś po prostu oderwał kawałek starej tapety. Ciągle patrzyłem w tamtą stronę, kiedy za plecami usłyszałem głośne „klak". Podskoczyłem i obróciłem się, czując serce w gardle. Byłem przerażony, chociaż doskonale znałem ten dźwięk i nie miałem żadnych wątpliwości. Ktoś, kto zarabia na życie przy pomocy słów, nie ma żadnych trudności z rozpoznaniem odgłosu, z jakim czcionka uderza o papier, nawet o zmroku, w ciemnym pokoju, kiedy w pobliżu nie ma nikogo, kto mógłby uderzyć w klawisz. Patrzyli na niego z ciemności, a ich twarze wyglądały jak białe, okrągłe plamy. Siedzieli bliżej siebie niż na początku opowieści, żona pisarza ściskała jego dłoń w obu swoich. - Czułem się... no, jakbym wyszedł z siebie. Nierealne. Być może tak czuje się każdy, kto dotrze do granic niewytłumaczalnego. Powoli podszedłem do maszyny, serce waliło mi jak oszalałe, ale umysł miałem... spokojny, nawet chłodny. „Klak" - poruszyła się inna czcionka. Tym razem zobaczyłem nawet, która: trzeci rząd od góry, po lewej. Chciałem uklęknąć i nawet zgiąłem kolana - i nagle wszystkie mięśnie nóg odmówiły mi posłuszeństwa. Prawie zemdlałem, ale tylko prawie, usiadłem przed maszyną, a porwana i brudna, choć niegdyś elegancka marynarka otoczyła mnie jak sukienka głęboko dygającą panienkę. Dwie kolejne czcionki trzasnęły raz po raz, przerwa, i jeszcze jeden trzask. Każde uderzenie budziło echo zupełnie jak moje kroki. Coś wsunęło kawałek tapety w maszynę w ten sposób, że czcionki uderzały o powierzchnie pokrytą zaschłym klejem. Litery były przez to trochę niewyraźne i zatarte, ale mogłem przeczytać: rackn. Maszyna trzasnęła jeszcze raz i słowo to brzmiało już rackne. - Później... - redaktor chrząknął i skrzywił wargi w lekkim uśmiechu. - Nawet teraz, kiedy minęło już tyle lat, ciężko mi o tym mówić... ciężko mi opowiadać ot, tak sobie... W porządku. Fakty, bez żadnych ozdobników. Zobaczyłem, jak spomiędzy klawiszy wysuwa się ręka. Bardzo cieniutkie ramie. Bardzo drobna dłoń. Pojawiła się miedzy literami B i N w najniższym rzędzie, zwinięta w pieść i uderzyła w długi, najniższy klawisz. Wałek przeskoczył o jeden znak - bardzo szybko, jakby miał czkawkę - i rączka znikneła. Żona agenta zachichotała przenikliwie. - Zamknij się, Martha - powiedział agent i Martha zamknęła się. - Teraz trzaski stały się trochę częstsze - mówił dalej redaktor. - Po chwili zaczęło mi się wydawać, że słyszę, jak to coś, to stworzonko, pociąga za ramiona czcionek i dyszy, sapie tak jak ciężko pracujący i już prawie wykończony tą robotą człowiek. Liter nie było już prawie widać, klej zalepił czcionki, ale z biedą potrafiłem je jeszcze odczytać, odbijały się przecież na miękkim papierze. Przeczytałem: rackne umie i za chwile klawisz z literą r uderzył o kawałek tapety i zablokował się. Patrzyłem na to przez chwile, po czym wyciągnąłem palec i odlepiłem czcionkę. Nie wiem czy to... czy Bellis... poradziłby sobie sam. Chyba nie. Ale i tak wolałem nie widzieć tego... jego... jak próbuje. Sam widok tej piąstki spowodował, że chwiałem się stojąc nad przepaścią. Gdybym zobaczył całego elfa, to bym