Czarne złoto. Krwawe diamenty dalej w cenie.pdf

Kontynent afrykański posiada ogromne zasoby bogactw mineralnych, które mogłyby być źródłem, jego zamożności. Paradoksalnie, w znacznej mierze właśnie te bogactwa, eksploatowane przez międzynarodowe korporacje, są bardziej hamulcem niż czynnikiem rozwoju. Surowce eksploatowane na terenie Afryki w wielu przypadkach nie tylko nie przynoszą korzyści, ale generują szereg problemów natury ekonomicznej, politycznej i społecznej. Odkrycie złóż surowców może oznaczać dla kraju nowe problemy, niekonieczne prowadząc do rozwiązania starych. Zjawisko to jest na tyle powszechne, iż w literaturze przedmiotu pojawiło się pojęcie „klątwy surowcowej”, której ofiarą padały afrykańskie państwa, próbujące oprzeć swój rozwój na przemyśle wydobywczym. Zważywszy na fakt, że w ostatniej dekadzie Afryka posiadała 1/3 surowcowych zasobów świata, nie dziwi sytuacja, w której każdy liczący się gracz na gospodarczej arenie inwestycji, stara się pozyskać dla siebie jak najwięcej. Światowe koncerny z pewnością dbają o swoje interesy, niekoniecznie jednak o interesy afrykańskich państw. Warto zatem przyjrzeć się bliżej surowcom, przez które Afryka zamiast bogacić się, z każdym rokiem biednieje. Jako przykład posłuży Demokratyczna Republika Kongo. Historia wyjątkowo okrutnie obeszła się z krajem, którego ziemia kryje ogromne bogactwa – od złota i diamentów po miedź, kobalt i ropę naftową. W zakresie wydobywania surowców, Kongo zajmowało czołową pozycję nie tylko w Afryce, ale i całym świecie kapitalistycznym. Kraj ten dostarczał Zachodowi 50-60% kobaltu, ponad 60% diamentów, 16% tantalu, i kolumbitu, 14% berylu, 8% miedzi i 5% manganu. O zasobności Konga w surowce przekonali się już belgijscy kolonizatorzy, którzy masowo zakładali plantacje kauczuku, kawy, kakao i palmy olejowej. Z czasem miejsce najbardziej pożądanej kości słoniowej i kauczuku zaczęły zajmować inne surowce, jak miedź, diamenty, cyna, cynk, mangan, czy rudy żelaza. Podczas II wojny światowej, Kongo stanowiło strategiczną bazę dla Wielkiej Brytanii i USA. Znaczenie tego kraju wzrosło jednak po 1945 r., w związku z zapotrzebowaniem na uran, wykorzystywany do produkcji broni jądrowej. Mało kto wie, że z katangijskiej rudy uranu wyprodukowane zostały pierwsze amerykańskie bomby atomowe, w tym i te zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki. Obecnie w Kongu najbardziej pożądanymi bogactwami wcale nie są złoto i diamenty tylko koltan, znany jako kolumbit-tantalit, czyli ruda tantalu. Koltan wykorzystywany jest w układach naprowadzania rakiet wojskowych, do budowy silników rakietowych, a nawet poszycia promów kosmicznych. Największe zastosowanie znajduje jednak przy produkcji elektroniki – telefonów komórkowych, iPhone’ów, odtwarzaczy mp3, laptopów, czy konsoli do gier komputerowych. Ze względu na dużą odporność na wysokie temperatury i rdzę, na światowych rynkach kosztuje blisko 50 tys. euro za kilogram. Ile dostają za niego górnicy w Kongu? 50 euro, czyli tysiąc razy mniej. Zważywszy na fakt, że dwie trzecie ludzkości korzysta z telefonów komórkowych zapotrzebowanie na niego będzie jeszcze większe. Tylko w Japonii co cztery dni na rynek trafia nowy model komórki. Ich roczna sprzedaż na świecie to miliard sztuk. Szacuje się, że za pięć lat telefonów będzie więcej niż ludzi. Koltan dzisiaj jest tym, czym dla zachodnich koncernów był kauczuk, gdy ponad 100 lat temu John Dunlop opatentował oponę samochodową. W Europie ruszyła wtedy masowa produkcja ogumienia, a Kongo stało się głównym dostawcą kauczuku. Niestety fakt, że w DRK znajduje się 70-80%

światowych zasobów tego surowca wcale nie przyczynia się do jego rozwoju. Czy korzysta na tym kraj i jego mieszkańcy? W żaden sposób, wręcz przeciwnie. W Kongu koltan wydobywany jest nielegalnie. Większość kopalń pozostaje w rękach uzbrojonych po zęby partyzantów. Mieszkańcy, którzy podejdą zbyt blisko, giną. Dodatkowo koncerny dozbrajają miejscowych watażków, bo bardziej opłaca im się handlować z rebeliantami niż z rządem. Są po prostu tańsi. Czarne złoto Oczywiście najbardziej pożądanym surowcem w Afryce jest ropa naftowa. Jej udział w wartości produkcji afrykańskiego przemysłu wydobywczego, przekroczył już 70%, zaś obecnie Afryka dostarcza prawie 20% ropy naftowej, będącej przedmiotem handlu światowego. Zajmuje pod tym względem trzecie miejsce, po Bliskim Wschodzie i Ameryce Północnej. O atrakcyjności afrykańskiej ropy przesądza kilka czynników: dzięki mniejszemu ciężarowi właściwemu jest łatwiejsza do rafinacji; znajduje się głównie w szelfach przybrzeżnych, co ogranicza koszty i ryzyko transportu; a przede wszystkim jest alternatywą dla ropy z Bliskiego Wschodu jako regionu niestabilnego politycznie. Zważywszy na fakt, że świat zużywa każdego dnia 13 mld ropy, zapotrzebowanie na ten surowiec będzie coraz większe (pomijam oczywiście kwestię wyczerpania zasobów). Aby uzmysłowić sobie stopień uzależnienia ludzkości o ropy warto podeprzeć się kilkoma przykładami. Do produkcji jednego samochodu zużywa się 8 tys. litrów ropy, telefonu komórkowego – 16 litrów, telewizora – 300, a komputera – 600 litrów ropy. Wszystkie największe światowe koncerny prowadzą tu odwierty. Shell, ExxonMobi, British Petroleum, Compagnie Francaise des Petroles (CFP), ENI to tylko część z nich. Dzięki ropie, kilka krajów w Afryce zaczyna być postrzegane jako lokalne petro-potęgi, jak choćby Nigeria, Angola, Sudan, Gabon, Gwinea Równikowa, Kongo, czy Libia. Z drugiej stronie, kiedy wybuchnie konflikt, w którymś z tych krajów (jak choćby atak NATO na Libię w 2011 r.) wahania rynkowe natychmiast odczuwane są na całym świecie, a co za tym idzie cena baryłki ropy rośnie. „Krwawe diamenty” dalej w cenie Innym surowcem, o który walczą ze sobą zachodnie gospodarki jest miedź. Wiedzą o tym afrykańscy przywódcy, dlatego często wybuchają tu walki o dostęp do kopalni. Zambia, będąca przez dziesięciolecia drugim pod względem wielkości producentem miedzi wielokrotne musiała toczyć wojny o swoje złoża, m.in. z sąsiednim Zairem, którego wojska regularnie najeżdżały zambijskie kopalnie. Węgiel w Afryce występujący bardzo rzadko. Najwięcej jest go w Republice Południowej Afryki, która posiada 95% zasobów kontynentu. Dla handlu światowego liczą się przede wszystkim kraje takie jak RPA, które dominują pod względem konkretnych gałęzi przemysłu wydobywczego. Dla przykładu, Zimbabwe, posiada drugie co do wielkości złoża platyny na świecie, zaś Gwinea, drugie pod względem wielkości, złoża boksytów na świecie. Surowiec wykorzystywany do produkcji aluminium wydobywany jest w milionach ton. Niestety, niestabilna sytuacja polityczna, sprawia, że kraj uchodzi za jeden z najbiedniejszych na świecie, a korzystają na tym oczywiście bogate koncerny.

Współcześnie szczególną rolę odgrywają diamenty. Najlepszym tego typu przykładem jest „wojna diamentowa” w Sierra Leone, podczas której ciężkie walki między wojskami rządowymi a rebeliantami toczyły się o kopalnie tego kruszcu. Doszło nawet do tego, że Rada Bezpieczeństwa ONZ, w lipcu 2000 r. nałożyła 18-miesięczne embargo na handel diamentami z Sierra Leone. Powodów tej decyzji było kilka. 60% wydobywanych diamentów na świecie pochodzi z Afryki. Ich wartość można przedstawić w przeliczeniu na dolary, ale jest jeszcze inny przelicznik. Jest nim ludzki życie. Według grupy Global Witness z Wielkiej Brytanii 1% światowego wydobycia, pochodzący z Sierra Leone, równa się 50 tys. zabitych (inne źródła: 500 tys.) oraz co najmniej milionowi uchodźców. 6% świtowego wydobycia diamentów pochodzących z Angoli to 500 tys. zabitych i 1,7 mln uchodźców. Podobne relacje występują w odniesieniu do konfliktu w Kongo. Co piąty diament pochodzi z obszarów, na których toczy się wojna (inne źródła: 15%). Niestety, ale fakty są przytłaczające. 20% diamentów wydobywanych w krajach afrykańskich, trafia na rynki zachodnie nielegalnie. Nie mniej niż 4% diamentów znajdujących się w obrocie światowym jest wydobywane w krajach, w których dochody z ich sprzedaży, służą lub służyły finansowaniu konfliktów wewnętrznych, tj. Sierra Leone, czy Angola. Większość tzw. „krwawych diamentów” trafia nielegalnie do Stanów Zjednoczonych, które są odbiorcą 51% światowego wydobycia tych kamieni. Usiłowania zmiany tego stanu rzeczy podjęte przez wspólnotę międzynarodową (tj. wprowadzenie w następstwie ustaleń poczynionych w Kimberley w RPA, obowiązku posiadania certyfikatu legalności przez sprzedawców diamentów) przyniosły bardzo ograniczone rezultaty. Woda na miarę złota Przy okazji omawiania surowców naturalnych warto poruszyć jeszcze jedno bogactwo Afryki, które w pewnych miejscach jest cenniejsze niż wszystkie inne wymienione dotychczas. Chodzi o wodę. Mnożą się konflikty i napięcia wokół kontrolowania zasobów czystej wody, staje się ona bowiem podstawową kwestią strategiczną w wielu częściach świata. W ciągu 100 lat spożycie przez ludzkość wody pitnej wzrosło dwukrotnie. W tym tempie za 20 lat popyt zwiększy się do 650%. Taki wzrost konsumpcji będzie poważnym obciążeniem dla zapasów. Według prognoz ONZ i UNESCO, jeśli nie zostaną przedsięwzięte środki, które odwrócą obecną tendencję, to w 2025 r. dla 2,5 mld ludzi zabraknie wody pitnej. Amerykanie zużywają dziś 600 litrów wody dziennie, podczas gdy w Unii Europejskiej średnia wynosi 250-300 litrów, a w Afryce tylko 30, a źródła ich krajów nie odnawiają się. W Ugandzie tylko 15% ludności ma dostęp do bieżącej wody, głównie w miastach. Reszta zmuszona jest nosić wodę z odległych, niekiedy o kilka kilometrów, źródeł. Obecnie 26 państw na świecie ma problemy z dostępem do wody. Liczba ta wzrośnie do 66 w 2015 r. Rejonem najbardziej dotkniętym konfliktem o wodę jest obszar państw, przez które przepływa Nil. Aż trudno w to uwierzyć, ale w basenie Nilu żyje 300 mln ludzi (30% mieszkańców Afryki). Za pół wieku ma być ich blisko 700 mln. Wojna o Nil, bo tak została już okrzyknięta, z każdym rokiem przybiera na sile. Nil, zanim trafi do Egiptu, przepływa przez 9 państw (wśród nich znajdują się 4 najbiedniejsze na świecie). Oczywiście kraje te korzystają z jego zasobów, nawadniając pola etc. Dla Egiptu i Sudanu

jest to problem, bo przez to mniej wody trafia na ich tereny. Roszczenie sobie praw do wody z Nilu Egipcjanie uzasadniają umową międzynarodową, zawartą w 1959 r. z Sudanem, na mocy której Egipt i Sudan podzieliły między siebie zasoby Nilu (75% Egipt, 25% Sudan). Każdy inny kraj, który chce korzystać z wody musi złożyć wniosek, który rozpatrzony zostanie przez obydwa rządy. Gwarantem przestrzegania umowy została Wielka Brytania, która również podpisała stosowne pismo. Argumentem, którym politycy posługują się do dziś jest fakt, że pozostałe kraje w basenie Nilu mają coś, co dla Egiptu i Sudanu jest nieosiągalne – opady deszczu. Inne państwa mają deszcz, tylko nie potrafią z niego korzystać. Wykorzystują jedynie 4% opadów, twierdzą Egipcjanie. Z czasem umowa pozostała jedynie na papierze, a eksploatacja zasobów Nilu odbywała się w sposób niekontrolowany. W 1963 r. Egipt zabezpieczył się budując tamę w Asuanie, dzięki niej powstało długie na 500 km jezioro Nasera. Jest to swoista polisa ubezpieczeniowa Egiptu – mieści się w nim tyle wody, ile Nil prowadzi przez rok. Niestety, próby porozumienia się nie przyniosły efektów. W 1999 r. powołano nawet Nile Basin Initiative, w ramach której szukano kompromisu. Po 12 latach jest gorzej niż na początku. W maju 2010 r. 5 krajów (Etiopia, Kenia, Tanzania, Uganda i Ruanda) podpisały umowę, która unieważnia specjalny status Egiptu i Sudanu, a rządy tych krajów grożą interwencją wojskową. Klątwa surowcowa Warto zwrócić uwagę na jedną z przyczyn, dla których posiadanie surowców naturalnych, nie zawsze idzie w parze z rozwojem, a często wręcz przeciwnie. Do pewnego stopnia, bogate zasoby naturalne, wliczając w to diamenty i inne minerały – kojarzą się z wyższym ryzykiem wojny. Zasoby naturalne stanowią bowiem wygodny sposób utrzymania ruchów rebelianckich i są łatwymi do rabowania walorami, które zachęcać mogą do rebelii. Mogą one także pomóc rządom w finansowaniu armii lub zdobywaniu nowego poparcia. W tym miejscu warto przytoczyć choćby Liberię, gdzie trwająca siedem lat wojna domowa, nie trwałaby tak długo, gdyby nie było możliwości eksploatacji diamentów, drewna i innych bogactw naturalnych na eksport. Wojny domowe w Kongo- Brazzaville i Demokratycznej Republice Konga związane są odpowiednio z ropą naftową i diamentami, których zagraniczni nabywcy żądają nieugięcie. Tak długo jak te ważne i cenne bogactwa są osiągalne, tak długo będzie trwało zagraniczne jątrzenie i interwencje. Zwłaszcza, że bogactwa, do których walczące strony mają dostęp, ułatwiają zdobycie uzbrojenia dla kontynuacji konfliktów. Wyjątkiem od tej niechlubnej statystyki jest Botswana. Nazywana często „perłą Afryki”, podważa uniwersalność hipotezy klątwy bogactw naturalnych. Ze względu na gospodarczy i polityczny sukces, jaki odniosła w okresie postkolonialnym stanowi doskonały przykład dla innych krajów. Botswana swoją pozycję gospodarczą zawdzięcza rdzennym instytucjom, minimalnej obecności kolonizatorów w przeszłości oraz względnie homogenicznej strukturze etnicznej. Głównymi partnerami Afryki w światowym handlu jest w zasadzie kilka globalnych mocarstw. Jeśli chodzi o eksport, z Czarnego Lądu najwięcej sprzedaje się do Stanów Zjednoczonych (20,3% całkowitego wywozu towarów), Chin (9,7%), Włoch (7,1%), Francji (7%) i Hiszpanii (6,8%). Z kolei najwięcej towarów sprowadzanych jest z Chin (11,8% całkowitego przywozu towarów), Francji (8,6%), Stanów Zjednoczonych (6,6%), Niemiec (6,5%) i Włoch (6,0%). Handel intraafrykański stanowi

zaledwie 8,5% dla eksportu i 9,3% dla importu. Niestety, ale w Afryce kraje sąsiedzkie, postrzegane są bardziej jako konkurenci, niż partnerzy do interesów. Czy zasoby naturalne mogą być przekleństwem? Afryka jest kontynentem o największym na świecie zasobie surowców naturalnych. Jednak jest ona również najbardziej zacofanym kontynentem na świecie. Odpowiedź więc jest prosta – surowce naturalne są przekleństwem dla Afryki. Nigeria jest tutaj idealnym przykładem. Jest to kraj, który wydobywa najwięcej ropy naftowej na całym kontynencie, utrzymuje wzrost gospodarczy, jednak rośnie tam ubóstwo. Na 173mln mieszkańców ponad 100 żyję w ubóstwie. Wzrost PKB (około 7%) kusi coraz to nowszych inwestorów, którzy skupiają się głównie wokół sektora naftowego. Dlaczego skoro PKB rośnie ludzie są coraz biedniejsi? Związane jest to z bardzo wieloma czynnikami. Między innymi wszechobecna korupcja u szczytu władzy. Firmy wydobywające tutaj ropę korzystają z rajów podatkowych przez co do Nigerii trafia dużo mniej pieniędzy niż powinno z jej sprzedaży, czy wynajęcia pól naftowych. Sprawy ubóstwa nie poprawia fakt rozkradania dużej ilości zasobów oraz degradacja na ogromną skalę środowiska naturalnego. Niestety mamy do czynienia z wykorzystywaniem zasobów Afryki przez duże koncerny, jak i rządy zachodnich krajów, które często opłacają przywódców autorytarnych by utrzymać wpływy w regionie. Duże wpływy Francji, UK, USA, ale również coraz większe Chin, które przejmują coraz większa liczbę wydobywanych w Afryce surowców. Potęgi gospodarcze oparte na dochodach ze sprzedaży surowców naturalnych. Oczywiście jak od wszystkiego istnieją wyjątki od reguły tak i w tym przypadku mamy z takimi do czynienia. Przykład Arabii Saudyjskiej i Kuwejtu jest idealny. Kraje te zbudowały swoje bogactwo na zasobach naturalnych. Należy jednak pamiętać, że liczba krajów, dla których zasoby naturalne stały się bazą do wzbogacenia jest bardzo mała. Rosja i Wenezuela Rosja jest przykładem kraju, który swój roczny budżet opiera głównie na zasobach naturalnych. Konkretnie na przychodach z ich sprzedaży. Gdy ceny surowców naturalnych są wysokie, Rosja w szybkim tempie odnotowuję wzrost gospodarczy. Niestety budżet państwa planuje się w oparciu o zeszły rok, co przy dużych spadkach cen surowców może spowodować zapaść gospodarczą. Obecna sytuacja na rynkach, gdzie od pewnego czasu obserwujemy znaczny spadek cen ropy pogrąża gospodarkę Rosji. W chwili obecnej mamy do czynienia ze stagnacją rosyjskiej gospodarki. Rubel od dłuższego czasu systematycznie traci na wartości. Rosja stała się mocarstwem między innymi dzięki ogromnym zasobom naturalnym. Dziś jednak widać, że opieranie gospodarki głównie o zasoby może być także gospodarczą pułapką. Do zapaści gospodarczej również przyczyniły się sankcje nałożone na Rosje przez USA i UE w związku z wojną na Ukrainie. Wenezuela – jest to kolejny kraj nie leżący na kontynencie Afryka a borykający się z problemem jakim są zasoby naturalne. Ostatnie doniesienia medialne mówią o zapaści Wenezuelskiej gospodarki, która również jest oparta na sprzedaży surowców naturalnych. Skutki spadających cen ropy są w tym kraju ogromne. W sklepach brakuje podstawowych produktów, gigantyczna inflacja skutkiem buntów społecznych. Ludzie coraz częściej zajmują się przemytem towarów, ropy i jedzenia. Jest to kolejna gospodarka uzależniona od cen surowców energetycznych na rynku międzynarodowym.

Choroba holenderska Jest to określenie, którego po raz pierwszy użyło czasopismo „The Economist”. Oznacza ono regres gospodarki występujący w danym Państwie po odkryciu złóż naturalnych. Termin ten określał sytuację jaka miała miejsce w Holandii na przełomie lat 60/70 XXw., kiedy to odkryto duże zasoby gazu. Regres ten występuję w wyniku odkrycia jakiegoś zasobu, gdy kraj zaczyna eksportować surowce naturalne, jego waluta umacnia się. Potencjalni klienci na arenie międzynarodowej skupują walutę tego kraju. Gdy nie nastąpi zwiększenie podaży danej waluty, wzrasta jej wartość. Odbija się to na innych usługach i produkcji tego kraju, ponieważ gdy waluta umacnia się, to produkty importowane stają się tańszą alternatywą dla rodzimych usług i produktów. Kraj w takiej sytuacji zaczyna importować a krajowy przemysł zapada się. Demokratyzacja w krajach bogatych w surowce Jak to powiedział Winston Churchill: Demokracja jest najgorszym z możliwych ustrojów, tylko, że lepszego nikt jeszcze nie wymyślił. Demokracja to rządy ludu. Jednak lud wybiera swoich przedstawicieli, by Ci za nich przez dany okres czasu(kadencję) podejmowali najważniejsze decyzje w Państwie. W krajach, w których są duże zasoby naturalne oraz od lat panowały rządy autorytarne i od nie dawna przeradzają się w demokracje np. Nigeria, Burkina Faso, Wybrzeże Kości Słoniowej, nie jest ona złotym środkiem. Władza, która wygrywa wybory z hasłem walki z korupcją szybko przestawia się na wyzyskiwanie państwowej kasy. W celu wygrania kolejnych kadencji, rząd przekupuje obywateli obietnicami oderwanymi od rzeczywistości. Często przy próbach ich realizacji, już po wygranej, kolejnej kadencji doprowadzają kraj do ruiny finansowej a później do wojny domowej. Jak widać demokracja nie jest dobrym ustrojem dla krajów bogatych w surowce naturalne. Autokracja rozwiązaniem dla krajów bogatych w surowce? Przykład Chin, które bez demokracji a bogate w zasoby naturalne bardzo szybko się rozwijają. Jest to jednak mylne spostrzeżenie. Rządy autorytarne mają pozytywne skutki, ale tylko w krajach jednorodnych etnicznie, takich jak Chiny. W krajach gdzie jest duże zróżnicowanie etnicznie rządy autorytarne się nie sprawdzają. Przykład Saddama Husseina który na czele z partią Baas rządził Irakiem. Był on sunnitą i tylko do tej grupy ludzi był przyjaźnie nastawiony. Dyskryminował on szyitów. Do tego prowadzą władze autorytarne w krajach zróżnicowanych etnicznie. Przywódca zawsze będzie po „czyjejś” stronie. Tak więc, demokracja -zła, rządy autorytarne -złe. W takim razie jaki ustrój jest dobry dla krajów bogatych w surowce naturalne? Botswana Botswana jest to średniej wielkości państwo w środkowej części Afryki Południowej. Do roku 1966 kraj był kolonią brytyjską pod nazwą Beczuana. Uzyskała niepodległość jako jedno z najbiedniejszych państw świata. Sytuację zmieniło odkrycie złóż diamentów oraz reformy gospodarcze przeprowadzone przez prezydenta Seretse Khama.. Jest to państwo demokratyczne i bardzo szybko rozwijające się. Reformy Khama skupiały się na zaprzestaniu brania pożyczek od krajów Europy Zachodniej oraz USA. Szybko zorientował się, że koszty tych pożyczek są wyższe od korzyści. Wprowadził on nawet zapis w konstytucji , który zabrania zaciągania pożyczek w innych krajach. Do ważniejszych punktów reformy zaliczało się również wprowadzenie własności prywatnej oraz emerytury dla każdego obywatela, który ukończył 60 rok życia (bez względu na dochody). Warunkiem

na pobranie emerytury jest osobisty jej odbiór w specjalnym urzędzie. Poprzez własność prywatną oraz uniezależnienie się od kapitału innych krajów mieszkańcy w bardzo szybkim tempie zaczęli otwierać własne przedsiębiorstwa i pracować na własny rachunek. Statystyki z ostatnich lat pokazują, że aż 30% uprawnionych pobiera emerytury. Powróćmy do ustroju demokratycznego. Może nie jest on do końca taki zły? Botswana, kraj demokratyczny, bogaty w złoża(diamenty) i bardzo szybko rozwijający się. Jest to przykład kraju, który pokazuje, że można mieć ustrój demokratyczny, mieć duże zasoby surowców i świetnie się rozwijać. Zasługą są tutaj jasno wyznaczone cele kolejnych polityk oraz przeprowadzona reforma gospodarcza. Sąsiedzi mają znaczenie Dwa motywy analizy w badaniu udziału geografii:  Jeden motyw mówi o różnicy geograficznej między miejscami (Jeff Sachs)  Drugi natomiast, stawia pytanie, co jeśli wszystkie kraje zaczynają z tego samego pułapu, ale pewnym krajom udaje się złapać pewne okazje wcześniej. Obydwa te podejścia liczą się, gdy próbujemy rozumieć problem dolnego miliarda (Paul Krugman i Tony Venables) Praca Sachsa sugeruje, iż bycie otoczonym lądem obcinało około pół procenta przyrostu. Kontrargumentem dla tezy Sachsa było wskazanie krajów takich jak Szwajcaria, Austria, Luksemburg albo Botswana, które były krajami najszybciej rozwijającymi się na świecie, pomimo bycia otoczonym lądem. Jest prawdą, że otoczenie przez ląd nie skazuje kraju na biedę albo też słaby przyrost gospodarczy, natomiast 38% ludzi żyjących w społeczeństwach dolnego miliarda pochodzi z krajów właśnie otoczonych lądem. Jest to głównie problem afrykański. Dlaczego Uganda była biedna, gdy Szwajcaria była bogata? To częściowo tłumaczone jest właśnie faktem, iż dostęp Ugandy do morza zależy od infrastruktury Kenii. Jeśli jesteś otoczony lądem ze słabym połączeniem do brzegu, które są poza twoją kontrolą to bardzo ciężko integrować się z rynkami światowymi z jakimkolwiek produktem, który wymaga dużo transportu, więc można zapomnieć o produkcji, która do tej pory była najbardziej stabilnym motorem szybkiego rozwoju. Kraje otoczone lądem były zależne od sąsiadów nie tylko w zakresie korytarzy transportowych dla rynków za morskich, ale także bezpośrednio jako do rynków. Może Niemcy i Włochy stały na drodze Szwajcarskiemu rynkowi zbytu, ale były szwajcarskim rynkiem zbytu, Szwajcaria nie była odcięta od swojego rynku. Więc, dlaczego nie Uganda? Wszystkie kraje otoczone lądem z definicji są otoczone sąsiadami. Niestety niektórzy sąsiedzi są lepszymi rynkami zbytu niż inni. Szwajcaria ma Niemcy, Włochy, Francję i Austrię. Uganda ma Kenie, Sudan, Rwandę, Somalia, Demokratyczną Republikę Konga oraz Tanzanie. Można powiedzieć przynajmniej w ostatnich dekadach Szwajcaria miała lepszych sąsiadów. Co mogą zrobić kraje otoczone przez ląd? Być zarówno otoczonym przez ląd i pozbawionym surowców w złym sąsiedztwie sprawia iż rozwój jest bardzo trudny. Czy kraj może rozwijać się pomimo tego, jeśli rząd postępuje właściwie? Takie kraje, nie mają jednej oczywistej strategii wzrostu. Muszą więc być pomysłowe. Strategia 1: Zwiększyć "przelewanie się" wzrostu sąsiadów.

Handel między graniczny jest głównie sprawą zależna od infrastruktury transportowej i polityki handlowej. Jednakże, handel między graniczny zależy od infrastruktury transportowej po obydwu stronach, więc połowa problemu leży poza kontrolą rządu kraju otoczonego lądem. Co z polityka? Kraje otoczone lądem wykazują duże zainteresowanie integracją regionalną, eliminacją wewnątrz regionalnych barier handlowych, redukcją zewnętrznych barier handlowych regionu. Regionalne bariery handlowe generują niewidzialny transfer z biednych otoczonych lądem krajów do ich bardziej zindustrializowanych i bogatszych sąsiadów. Wewnątrz regionalnego bloku handlowego, otoczone lądem kraje powinny lobbować na korzyść jak najmniejszych barier handlowych. Ale ponownie, zależy to od sąsiada. Strategia 2: Usprawnić politykę ekonomiczną sąsiadów. Implikacją "przelewania się" jest to, iż gdy gospodarki zaczną być integrowane, to kondycja i wyniki gospodarki sąsiadów zaczynają znaczyć więcej. Im szybciej sąsiedzi rosną, tym szybciej kraje otoczone lądem wzrastają. Nie tylko kraje otoczone lądem nie mogą sobie pozwolić na pomyłki w polityce, nie mogą także pozwolić, aby ich sąsiedzi popełniali pomyłki w polityce. Wynika z tego dobry dobór polityki ich lepiej usytuowanych sąsiadów jest dobrem regionalnym i bywają w deficycie poprzez indywidualne decyzje narodowe. Strategia 3: Poprawić dostęp do Morza. Dostęp do morza jest niesamowicie ważny dla krajów otoczonych lądem. Koszty dostępu zależą od infrastruktury transportowej i decyzji politycznych sąsiadów z dostępem do morza. Strategia 4: Stań się rajem dla regionu. Dużo usług handlowych jest świadczonych raczej na szczeblu regionalnym niż światowym - na przykład, niektóre usługi finansowe. Często te usługi są zależne od wdrażania dobrej polityki. Jeśli jeden kraj w regionie podoła, aby wdrożyć politykę wyraźnie lepsza niż jego sąsiedzi, to powinno przyciągać tych usługodawców i eksportować ich po regionie. Klasycznym przykładem jest tutaj Liban, który stał się finansowym centrum całego bliskiego wschodu. Strategia 5: Don't Be Air-locked or E-locked. Technologia handlu do pewnego stopnia, zmieniała się na korzyść krajów otoczonych lądem. Transport powietrzny jest dużo bardziej istotny niż kiedyś. Otoczone lądem kraje są na gorszej pozycji, ze względu na fakt, iż są małymi rynkami dla usług powietrznych. Jednakże, niskie koszty są możliwe nawet na średnią skale, kluczem jest deregulacja. Nigeria daje dobry model jak, polityka otwartego nieba, może radykalnie zmniejszyć koszt usług powietrznych i zwiększyć ich częstotliwość. Możliwe, że te korporacje, mogą postawić fundament pod regionalny, o niskim koszcie, usług powietrznych dla otoczonej lądem Afryki. Generalnie, otoczeni lądem potrzebują tanich i tnących koszty korporacji, jak Ryan-Air, EasyJet i South West Airlines. To co mają, to bardzo drogie i źle zarządzane krajowe linie lotnicze, najlepszym przykładem są te z Zair, których samoloty były czasowo dawane pod rozkazy pierwszej damy i jej wycieczek zakupowych. Także usługi internetowe mają teraz potencjał, aby dostarczyć szybkiego wzrostu ekonomicznego. Internet jest atrakcyjny, ponieważ dystans staje się bez znaczenia. Dwoma filarami bycia kompetentnym wewnątrz usług internetowych to posiadanie dobrej infrastruktury telekomunikacyjnej jak i posiadanie pracowników z

wykształceniem ponad podstawowym. Dobra telekomunikacja zależy od polityki regulacyjnej i konkurencyjnej. Strategia 6: Encourage Remittances. Kraje otoczone lądem i ich gospodarki mają mniej opcji na rozwój, są bardziej wystawione na znaczną emigracje. To oczywiście zależy od chęci rządów innych krajów, aby pozwolić imigrantom z dolnego miliarda i ponadto wysysa to talent ze społeczeństwa. Jednakże, emigracja może być obrócona w niejako zaletę (choć nie do końca) poprzez pozwolenie imigrantom na robienie dużych przelewów. Maksymalizacja przelewów zależy od kilku kroków. Jeden to edukacja ludzi tak, aby mogli być zatrudnieni w lepiej płatnych ekonomiach, zamiast po prostu być pracownikami bez umiejętności w sąsiadujących krajach, które są niemal tak samo biedne. Innym jest stworzenie możliwości szukania pracy w takich warunkach i gospodarkach. Kolejnym krokiem jest zachęcenie obywateli, aby przelewali część swoich zarobków. To zależy od systemów bankowych i kursów wymian. Zbyt duże kursy wymian na przelewach doprowadzą do zniechęcenia. Długoterminowa strategia w tym przypadku jest, aby zachęcić do inwestowania w kraj np. poprzez budowę domu dla rodziny i emeryturę i zbliżając drugą generację emigrantów do kraju. Strategia 7: Stworzyć transparentne i przyjazne dla inwestorów środowisko dla poszukiwania zasobów. Tereny otoczone lądem z niskim przychodem i brakiem surowców są aktualnie potężne. Wydaje się prawdopodobne, iż mają one surowce, które jeszcze nie zostały odkryte. Główną wadą poszukiwania jest ryzyko postrzegania przez kompanie wydobywcze. Nie wszystkie kompanie przejmują się złym postrzeganiem, bo nie wszystkie mają reputacje do utrzymania. Jednakże widzimy tutaj przykład "niekorzystnej selekcji problemu", firmy, które są przyciągnięte do ryzykownych środowisk są tymi, które nie dbają o reputacje nt. słabego zarządzania i nie mają interesu w tym, aby pomóc uniknąć problemów pułapek zasobowych. W 2006 roku v-ce Prezydent Chin podróżował po Afryce z wypowiedzią "Nie będziemy zadawać pytań". Strategia 8. Rozwój wiejski. Ponieważ kraje otoczone lądem nie mają opcji na szybką industrializacje, cześć ich populacji będzie kontynuować byt wiejski przez długi czas. To implikuje, iż legislacja dla gospodarek wiejskich, powinna otrzymywać wyższy priorytet niż inne gospodarki. Podczas, gdy polityka gospodarcza dla terenów zindustrializowanych jest w miarę standardowa na całym świecie, tak polityka wiejska musi być dostosowana do konkretnego regionu. Strategia 9: Przyciągnąć pomoc. Nawet najlepszymi staraniami rządów z tymi strategiami kraj raczej pozostanie biedny przez długi czas. Więc powinien próbować przyciągnąć donatariuszy i pomoc.