TBiU-216 - Pistolet P-08 Parabellum.pdf

*t* "*ot- T, zt6 =6- ^\ łłrol*

Rodzicom, Łucji i Kubusiowi dedykuję .'. saa|@6kl plśolst3fuźbowy

WsTĘP 22 sierpnia 1 908 r' cesarz W lhelm l pzebywają cy na zamku Wihemshóhe podpisał decyzię o L]zbloieniu Wo]sk pruskich W nową broń królką W rnie]sce$rysłUżonych przestarzałych rewolwe_ tów , z' 79 i Wz 83 wprowadzono pistolet samopo' Marzalny konslrukcj G. Luge6 oznaczony jako ,'Plslole 08''. W k]ka dni późn ej (31.08'1908) lakt ten polwierdziło pruskie Minislerstwo Wojny W Ber_ linie' We Wżeśniu1 908 I' Kró eslwo Bawari podjęlo decyzję o zaprzeslan u produkcji rewo WeróW WŻór 79 i 83 _ niał je zasląpić ''Pislole 08"' Nikl nie spodz ewal się chyba, że pisma te rozpoczęły osza_ łam ającą karierę pstoelu, który porn mo lego, że zoslał Wyprodukowany W ogromnej iczbie ok. 2 308 000 sztuk (lata 1909 1945)' slał się legendą i jesl W chwl obecne] jednym z najczęściejkolek' cionowanych WzoróW broni palnej' Dugo można by speku ować' gdzie i kiedy zo_ dz]a się legenda tego pislolelu' Najprawdopodob_ nie] ]ednak miało to miejsce W lalach l Wojny śWatowe]' Angielscy i llancuscy żołnierŻew ab]_ ryncie okopóW, rowów dobiegowych, ziemianek i na ziem nicŻyjei spolyka niemiecke oddz a]y szlumowe (slosstruppen) uzbrqone W poręczne pislo]€ty sarnopowla2alne' epiej nada]ące się do Wa ki w ciasnych przeslrzeniach transŻe i zemia_ nek' We Wspomnieniach i altykułach z al perw_ Poaw.kcii_ polowani€ na wszy' Pocnówka poĆży polowei ż 1915 r. Żbiory au(ola' szego W XX W' śWiatowego konfliklu naiczęścej poiawiającą się nazwą niemieckjego sprzętu woj' skowego jes1 ''Parabellum"' czylając le re]acje od_ nos s]ę często Wrażenie' Źe armia nemiecka nie miała inne] broni panej poŻa lym pstoletem' a ar_ lylera i olnichvo były nie slo1nym Uzupełneniem arsenalu armii cesarza Wilhe ma. H]storia powtórŻy|a się W trakce || wojny śWialo_ we]' choć tula] mała trochę nny WydźWięk.Każdy źołnerz piecholy chcał mleć krótką broń palną klóra regularn nowo przysłuliwała $Yłącznje olice_ rom, podoficerorn i W niektórych fomac]ach, lzw' specialnych lub e|itarnych' Większościżołniezy' czernu nie,,szarej piechocie"'''? od ojcóW, braci i kuzynóW' klózy Walczy] W poprzednim konflikcie, słyszeli magiczne słowo 'Parabe]lum" ub ',Lugel' i zdecydowana węksŻośó z nich za punkt honoru (oraz objaw zrnyslu praktycznego) poslaw ła sob e Żdobycie iego 'magicznego' p stolelu' Legenda rosła' a wśród kolekc]oneróW pistolelóW konslfukcii G' Luqera krąży od Wielu ]uż at aneq_ dola o najbogalszym w le pistolely anlykwa acie _ kanale La lvlanche' Tysiące psloletów Wylądo'Georg Luger (1349-1923)

Pośzukiwany fup woienny _ PaĘbe uń| zbiory wało na dnie kanału W momenc e' kiedypowracają_ ce po zakończeniu || wojny świalowei do Albionu jednoslk brytyjskie dowiadywa]y sę o przepisach celnych' odalach odpow edzialności kamei (dys_ cyplinarnej) za posiadanie nielega nei (lub niercgu' aminowej) brcn] palnei' chcąc uniknąć prawnych konsekwencji posiadania zdobycznego pstoletu, większośćz nich wo]ała pozbyó się lego gorącego towaru' wyrzucając go za burlę stalku' którym powracali do ojcŻyŻny' W placy te] mowa]esl o pstolecie Poa pojawiać sę będzie róWnież nazwa ,'Parabel|um'' i ,,Lugel'' W elokrotn e spotykałem sę z pytaniarn]' klóra na_ zwa tego pistoletu jesl lachowa, a której UźWają tylko laicy' Prawdę powiedz awszy' każda z nich jesl prawidłowa, choć lóżne iesl ich znaczenie' P'08 lo olicjalna nazwa pislo elu sfużbowego kon_ slrukcii G' Lugera' pŻyiętego do uzbrojenia armii niemieckiejw 1908 r' Nazwa la odnosisię \łyłącŻnie do modelu slandardowego o lulie dłUgości100 rnm' beŻ samoczynnego bezpecznika' z któ€go slrŻela_ no amunic]ą ka ' 9 rnm Pala. Jedynym Wyjątk em jest plzyjęty do uzbrojenia W 1913 r. 'dfugi P08"' nazywany częslo przez ko ekcjoneróW niezbyt ia_ chowo modelem ''ańyleryjskim'' (W skócle lóWnież ''Ari'08')' l'/imo innej dłUgościluly nnegoceownika w oficja nych dokumentach na4 vanyiesl on,,lange P slole 08". 2 ,,Dfugi'' PoaćzęŚtÓ nazylvany arrybryjskin. w zachod_ naej terml no lo9l l kolekcio nerskiej o kreślanyja ko A''_03 skąd Wzięło się określenie 'PanbellL]m"? od 21 kwietnia 1 900 r' słowo ,,Parabel um" stało się ol cja _ nie zaĘestrowanym i zastrzeżonyrn znakiem l]r_ mowym Deutschen Waiien- und Munilionslab ken (DWl'l)' B}ł lo róWnież leleglaficzny adres DW\/ na liścieczy w lelegńrnie zamiasl pełnego ad_ resu z podaną ulicą numerern kodem pocztowym Wystarczyło napisać zwrot 'Parabelum" i mialo się pewność,źeprzesylka dojdzie do adlesala' Już od 1900 r' W Niemczech pojawło slę określenie ,'Pala_ bellum_P slolen'' dla pisto]elóW plodukowanych Wła_ śnew iimie DW]\'ł i bJ,ło lo logiczne naslępsiwo kojazenia produklu z W},łwórą Pzykładem tego może być np. polskipisto et yls' klóry na zachodn]m rynku kolekcjonerskirn lepiej Żnany jest jako Ba_ dom_Pisto''' Nic dŻiwnego zatem, że najsłynniejszy plodukl l my DWv _ p slolel P08 częs|o nazywa_ ny jest pislolelem Parabel/um. Na całym śWiecieprzyjęle jest oznaczan e broni palnej nazwiskiern ]e] konstruktora' Naqmnnie uł' Wane są dla karabinóW okeśenla ,,l\,4aL]sel' czy ''Mannichel'' dla pjstolelóW _ 'Browning" i rewo_ ]Welów_''co]t'' Podobnie było W Niemczech prŻed 1908 r' Zanim pojawiła się olicjalna nazwa P08, w p smach urzędowych uŹJ^Vano określen]a,'9mm pstoet Lugel' lub ,,pislolet systemu Borchardt- Luge/. W niernieckich kalalogach handlowych li- telaluże fachowej slosowano częściej nazwę ,p]_ slolel Parabellum", nalomiasl w lileralurze ango- saskiej przyięlo się określenie ''pistolet Lugera' z dodatkiem oznaczającym mode' ]\,4ożna więc plzy)ąć' że naŻwa la jesl w 1ym samyrn slopniu prawidłowa' co ,,pislolet Parabe lum''. PoczĄTKl Hislol]a P08 sięga końca XlX Wieku' a dokład_ niej loku 1893' kiedy w Niemczech pojawł sę protolyp pistolelu samoczynnego konslrukcji Hugo Borchardta (prawa paleniowe z 9.09.1893). Na rynek pistolel len lralił w 18s4 r' jako c 93 (W lym czase prŻyjęly był podwójny system oznaczania

broni palnej: ,,1'l - model" zarezerwowany byl dla egzemplarzy olicjalnie plzyjętych na uzbrojenie armii, natomiast symbo- lem ,,C - konslrLrkcja określano broń przezna_ czoną na rynek cywilny)' Wyprodukowano go w li- czbie ok. 3000 szluk. Po- czątkowo c 93 produko' Wany był W firmie LóWe, szybko jednak produkcję przeniesiono do DWIV, gdzie głóWnyrn konslruk_ lorem był W tym cŻasie G' Lugel. c 93 miał skomp|ikowaną konslruk_ cję' ecz porn mo tego stał się pierwszyrn W h]slorii pistoelem samopowta- rza|nym' klóry odn ósł sU. kces komercyjny. Byl tak' że pieMszym etapem na drodze do P.0& Od 1894 r. w Szwajcarii prcWadzone były państ_ WoWe plóby poiawiaią_ cych się W lym okresre na rynku pstoletóW samo- czynnych' W celu zna]ezien a następcy rewolweru służbowego Wz 1882 PocŻątkowo leslowano ]ły_ łącznie pislolety syslemu Bergmanna'schmeissera oraz Nłannlcheń' Nieco później pojawił się Mauser c 96 a W 1897 l. do pób stanąłlównież prezen- lowany przez G. Lugera pistolet Borchardl C93, klóry zyskał sob e juŹ Wcześniej uznanie W Amery' ce pryWatnych kręgach szwajcarii' Firma DWtrł W ązała z nim nadzieje na ollzymanie dużego kon_ lraktu od żądu szwajcalskiego' spośródtestowanych pistolelóW najlepiej wy_ padl c 93, choć kom sja miata wie|e zaslrzeźeń pod jego adresem' ostalecznie zoslał on skiero_ WanY do macieżVste] fabryk, W celu dokonania przeróbek wymaganych pżez stlonę szwajcar- ską' Po roku do daszych pńb p2ekaŻano lzw' model przeiściowykonslrukcjj Botchaldla'Luge_ ra' klóly okazal sę lepszy od Wszystk]ch kon_ kulenlów' Po wprowadzen u przez G' Lugera kilku daszYch zm an pislolel ponownie lraiilW rę_ ce olicerów arm i szwajcarcklej (był lo tzw' Ver- suchsmodell ll|) W lrakcie oslatn ej seri prób w 1899 r' Żostał przez nich bez zasIŻeżeń za- akceptowany. 4 maja 1900 r. parlament szwaj- carski pod]ął decyzję o Wprowadzeniu do uzbro_ Konslrukcia plslobru ao'.ńardt c ."os m \ jenia na miejsce rcwoweńw wz' 1878 1882 pislo etu Borchardia-Lugera kal. 7,65 mmlako,,ps- tolelu służbowego1 900''' Nalgroźnlelszy konku.ent pasloletu G' Lugera _ M'!_ sel c 96' Na ząęciu ńodel 12 łal. 9 mm P'ra

lllarynae 2 1. Torpedo.Dlvlslon uŻbrolenl m.ln. w pistobry Malire u. Pami*- ka Że gkolenla plechoty' rok 1914/1915. zboryauloB W marcu 1902 r. rozpo" częto próby poligonowe 55 poprawionych pstoletóW Mauser c 96 15 pislo]elóW lvlannlchera i 55 pistolelóW Borchardt-LugeL Pisldel [lannlche€ blany b/ pod uwagę jedynie jako broń, w którą ewentualnie rnog_ liby zaopalryWać się pry_ walnie oficerowie. Bez- spżecŻnie zwycięzcą iych lestóW slał się pislolet Pa- rabellun,iiawwe'sj zmlen onel - bez bezpie- cznika samoczynnego, PŻeŻ nasiępnyc$ 5 lai ptowadzone były ko]eine w połowie at 90' XlX W' W Niemczech W kręgach Wojskowych sposl2eżono, że wprowadzone do uzbrojenia rewo]wery Wz' 79 i Wz 83 ńa skutek znacznego postępu W lechnice broni strze|eckiej sta]ą się pŻestaŻale. Konieczne WydawaIo się za_ stąpienie ich nowszą konstrlkc]ą odpowiedzialna za leslowanie brcni piecholy była Gewehr Prtj_ lungskommission _ oddział Wydzialu P echoty pfus- kiego l''łinislerslwa Wojny utwolmny w 1877 l'' mąą- cy za zAdanie prowadzen]e badań i prób nowych modeli bmni palnej, amunicj oBz oplŻylŻądowana do niej, np. oplvki, kabur itp. W 1896 r kom sla rozpoczęta lestowanie p slo elu Mauser c 96 (z pig loletu tego 20.08.1896 r. slzelal sam cesatz Wilhelm ll). ogólem dla potŻeb G'P'K' zakupiono W zakła_ dach łausera ok' 500 sztuk c 96' W 1899 r' pozycia Mause6 Wydawala się być pevtna _ mial zapew_ niony dla swojego c 96 konllald na pistolel sfużbowy amii niem eckiej. Na jego nie9częście w 1900 r' pojawił się pistolet Parabel/Um. W grudniu 1900 r' G'P.K' zamawiało w DW[,l piefusŻe egzemplarze pislolelu model 1900' PieMszym testom poddane Żoslałyone W ma]u naslępnego roku od lazu zyskały sobie pełne Uznanie' G'P.K' miała oczywiściepewne zaslże_ żenia _ głównie co do liczby części(59 w sto_ sunku do 37 w c 9ą, klóre zostały przekazane G. Lugercwi. Po dokonaniu pierwszych poprawek (redukcja klku mniej islolnych części)pislolel ponownie trafił na poligon i dzialał lam bez za' rzulu. Nawet przy zaslosowaniu amunicji o 15% mniejszym i 10% Większym ładunku nie stwier_ dzono żadnych zacięć i usŻkodzeń' Podobnie było w lrakcie pób odpolności na ŻabludŻenia' rdzę i Wilgoć' Bardzo Wysoko oceniono lównież precyzję broni i amun cji kal' 7,65 mm. 4 próby' ldóre mialy na ce]u już nie Wybór jednego pistoletu spośrodkiLku lestowanych' lecz wprowadze_ nie islolnych Żmian do pislolelu G' Lugera, lak aby jak najepiej doslosować go do potrŻeb jednostek liniowych. zmiany te b}4y dośćislohe: Żmieniono kaliber na I mrn, zre4gnowano z bezpieczn ka sa- moczynnego| zmieniono pazur Wyciągu, ldóry slal się jednocześniewskaźnikiem obecnościnaboju W ko_ ńoŻe a@z zeŻygnotlana z Urządzenia zatrzymują' cego zamek w tylnym położeni!po oddaniu oslal" niego stzafu. Lufa zośalaskócona do 100 mm, zm]eniono również sprężynę głóWną z płaskej na sp]ralną w 1 904 r' lvlarynalka cesarska zamóWiła W DW\,'| 8000 szluk pisto etów PaąbellLn z lulą dlugości 150 mm i o kaliblze 9 mrn. Był 10 pielwszy model pisloletu konslrukcji G' Lugera, ldóry zoslał olicialnie wprowadzony do uzbrojen a wojsk niemleckich. W 1907 r. zmodylikowane pislolety G. Lugera Wplowadzono do !Żbloiena eksperymentalnych oddzialóW karabinów maszynowych- W lutym 1908 r' G.P'K' zdecydowala, że jedyne pislo|et Lugera spelnla wymogi stawlane przez pruskie Ministerslwo Wo]ny i będzie on następcą rewol weńw wz' 79i wz' 83' 22 sierpnia 1908 r. olcjalnie wprcwadzono do uzbrojenia armii niemieckiei pistolel G. Lugera, który olrzymał naŻWę ''PistoLe 08''' Bezpoślednio po podjęci! decyŻji o Wprowadze' niu P08 do uzbroienia armii w listopadzie 1908 r. pańslwo pruske reprczenlowane pzez dylekto€ Królewskiej Fabryki KarabinóW spandau podpisało z firmą DWM iDeutschen Wat'en_ und lvlunilions_ fabriken) umowę o Wyprodukowaniu 50 000 szluk pistolelóW, 9000 WycioróW 0eden na 6 pisloletóW) i 50 000 śrubokĘlóW cena iednego pisloleiu Wy'

nosila 46 marek (karabin uŻ. 98 koszlował 60 ma' lek)' DWtł mialo jednocześniezapewnić wsŻystkjm olicelom, klóżv zaopalrywali s]ę W broń kótką na Wjasny koszt' możLwośćŻakupu tego pisloletu po stałej cenie. Późnie]sze zapotrzebowanie pokryć miala Kńlewska Fabryka KalabinóW W Eńurcie' Dlaczego Dwful? W 1908 r. byla 1o iedyna firrna W pańslwie niemieckim, ldóra moqla podjąć plodu_ kcję pistolelu Para'el/um' Wiąlało się lo z tym, że wszelkle prawa palenlowe posiadał jej naczelny konstruldor G. Luger' a plodukcję kilku już modeli pislolelóW jego konslrukcji prowadzono tam od co naimniei ośmiulal' 7 kw elnia 1909 r. wprowadzono olicjalnie do armiifuleral do pistolelu P08 i od lego dnia rozpo- częlo syslematyczne pŻesylanie nowych pistole' tów do jednosiek. BUDOWA PISTOLETU ,,Pistolel 08. ''Jesi to p]stolel samopowlażalny, lo znaczy, że ciśn]enie gazów prochowych nie tylko Wypycha pocisk z luly' ale lównież olwiera i zamyka zamek' wyrzuca łuskę i napina iglicę ofaz sprężynę 9łó_ Opis pisloletu częścipisloleiu: lula z komorąnaboiową komo- ń zamkowa' zamekl chwyt z pMką ulządzenia spustowego' plzyŹądy celownicze, mechanizm spustowy, bezpiecznik, mechanizm magazynka oraz dwie okładki ze śrubamimocLrjącymi' Do każdego pisto]etu naleł lakŻe osplŻęl dodal- mocującym' Po pEwej slronie W]dełek umieszczo- ny jest wyrzutnik. Do zamka na|eżą lrzon zamka, przednie i tylne kolanko zamka' łącznik splężyny gilównej oraz spĘżyna główna' W trzon]e zamkowym znajduje się iglca' splężyna iglicy ]lłok sprężyny' Na góŹe' z przodu tŻonu zamkowego osadzono pazur Wy- ciągu ze sprężynką' lglica ma postać puslego We- Wnątrz cylindra, który z przodu wyprowadzony jesl w szpic. sprężyna ]glicy umieszczona Wewnątrz iglicy popycha niąW spłonkę naboju' Pazul lvycią- gu wspólne z lvylzulnikiem słuźydo wylzucania fusek' on pozwala popżez swoje położenierozpo- znać' czy W lule znajduje się pocisk' Łącznik stanowi połączenie zamka Że sprężyną główną składa s]ę z: dźwigni'haka i dlążka łącznika. spręźynagńowna jesl okręcona Wokoł dąźka łącznika poprzez łącznik popycha colnięty po slrzale zamek olaz komorę zamkową ] lufę do pŻodu. chwyt łączy częścii umoźl]Wia posługiwanie się bronią Na nim są umieszcŻone: z przodu rygie] i płyika urządzenia spuslowego' w kaMąku spust Że sprężynką częśćśrodkowa _ naŻywana ramą chwyl(] tworzy wraz z obiema okładkami lęko- jeśó' W niej m]eścisię mechanizm magazynka' urządzenie do zaląmywania zamka w ly]nym po- łożen]u'spręłna głowna i bezpiecŻnik' Pł]/lka urŻądzenia spustowego lrzymuje na stałe spusl W Wfrezowaniu' chroni spust i dźWignię spuslu olaŻ zapobiega niezamierzonym oddziały_ wanio'T popze/ nacis'( Lb Uderze1a na pŻednią częśćdźwigni spuslu' Prekról plślobrudużbowego Poa & ńaiwcreśńlelsze| weFii z chwyt m pŹy3rosowdnym dÓ Płaśki.lspĘżyny gfównej) wg inslrukcii woi9kow.i Bg|beF la r 1938 r. zbiory autoa. kowy oraz fuleral, Lufa składa się z gwin- towanego pŹewodL] oraz komory nabojowej. Lula ma 6 bruzd prawoskręl_ nych' klóle nadają pocis_ kow oblol w plawą stronę' Pom]ędzy bruzdami Żnai dują się pola. Ka|ibel (od- stęp pomiędzy polami) Wy_ nosi I mm. Komora Żamkowa obej_ muje zamek' skfada się z Widełek, Wewnątż kló- rych znajdują się prowad' nice zamka' a na zewnątrz prowadnice komory zam- kowej w chwycie. Po lewej stronie widełek zna]duje się dźwign]a spuslu wlaŻ ze spręźyną j trzpieniem gilb 1 *lillk 08 in só$laióill

Rygielogranicza ruch do przodu komoryzamko- wej i lufy. lJlŻądzenie do zalrŻymywania Żamka W iylnym polożoniu pżyt2ymuje lrzon zamka po odpaleniu o6ta1niego naboju lub plzy odciągnjęciu Żamka pŹy pustym magazynku' Pżyrządy celownicze składają się z muszki i szczeńinki' szczerbinka jesi wykonana jako częśó lylneqo kolanka Żamka' podstawa muszki jako pŹednia częśćluly' częściurządŻenia spuslowego: spusl ze sprę_ żynką spustu, Ęcznik spuslu' dźwignia spustu ze sprężyną i trzpieniem. cŻęścibezpiecznika to ruchomo połącŻone dźWignia i rygiel bezpiecznika. cŻęścimechanlzmu magazynka: magazynek ońz zalżask magazynka' |\,łagazynek ma poje' mność8 nabojóW' okladki są poĘczone z chMem za pomocą śrub' Do ospr'ęlu dodalkowego należąmagaŻynek zapasowy' śrubokęt(do poluzowylvania i dokĘca' nia śruboktadek' do osadzania i Wyciągania ig|icy' otwór w śrubokręciedo ładowania i lozładowylva_ nia magazynku) oraz kabura'. (wg E' Glueder' lnstrukch wojsk lądowych' wydanb dla żolnieżyvloisk ączności'Be in 1938-1939, s. 15G-152). nozKŁADANlE l SKŁADAN|E PlsToLETU cŻęściowelozkladanie pistolelu, pżeprowadzane w celu konselwacji broni, polega na rozIoźeniu egzem_ plaŻa na trzy podslawowe glupy części:llię z komoą Żamkową (widelki)' chwyt z ryglem i Mką osłaniają- cą urządzenie spuslowe oraz zamek z iglicą Dalsze rozkfadanie pisloletu pro- wadŻone było łłaściwie WyĘcznie W warsztalach rusznikarskich. W pierwszej kolejności nalsży w}'jąć magazynek i loŻładować bloń' wylzu' cając nabój znajdujący się W komorŻe naboiowej. Po SPBAWDZENIU (!), czy pi' slolet jesl na pewno loŻ- iadowany, oddajemy "su- ch/ stżał'a następnie chwytamy broń prawą dło_ nią w len sposób, aby kciuk obejmował chwyl' a palce rnocno opierały się o górną częśćzamka (patrz rysunek)' Naslępnie palcami przesuwamy zamek maksymalnie do lylu do pozycji 'odryglowa' ny'' a lewą dłonią pŹekĘcamy rygiel (W doł) i deli- katnie zdejmujemy Mkę ostaniającą ulządzenie spuslowe. Teraz możemy zsunąć lufę Wraz z zam_ kiem do ptzodu. Po Wyciągnjęciu kolka łącznikowego (na lewą stlonę) należy podągnąć za gałki zamka do góry i wysunąć zamek z komory zamkowej. oslatnim elapem jesl wyciągnięcie ig|icy z trzona zamkowego. Trzymając zamek w lewejdłoni palcem Wskazującym dłoni prawej (lub śrubokrę_ tem) delikatnie nadskamy na tlok sprężyny iglicy i po wciśnięciupżekĘcamy w lewą stlonę do momentu, aż Wysunie się z Wpustu. W lakim poło' żeniu moźemy iglicę Wraz z lłokiem i sprężyną wysunąć do tyfu' składanie pisloletu odbywa się W odMotnej ko_ lejności'z tym że należy parnięiać o k]lku dodat" kowych czynnościachi pozycjach' w jakich naj_ szybciej i prawidłowo pŻebiega ien proces. PrŻy Wsuwani! zamka do komory zamkowej na' leży nacisnąć palcem pŹedniączęśćdźwigni spu' slu' Po wsunięciu zamka ipołącŻeni! go z komoą zamkową za pomocą kolka łącznikowego obńca_ my pistolel "do góry nogami" (muszka w dole' chwyt na górze) i w lakiej pozycji Wprowadzamy Etapy relkładania i Bkładania P'l', ';__ wg ińśtrukcjilirńy owM' Berliń /' Ea ł {

chw}t w prowadnice' Naslępnie oblacamy całość do normalnej pozycji (chwyt na do|e) ] lekko pże- chylaiąc broń na bok przesuwamy lulę z komolą Żamkową j zamkiem do lylu, obseMując polożenie haka łącŻnika'klóry musiŻahaczyć się o dźwignię |ącznika' PRODUCENCI P.08 DWIVI, BEBLIN Firma DWM (Deulschen Waften- und lvlunilion- sfabriken) z siedzibą w Be inie była pieŃszym i oryginalnym wylwórcą pistoletóW Poa od 1900 l. DW\/ miało zasilzeżony znak firmowy 'Pala_ bel!m''' który był skróconym adresem iirmy, a za_ razem stał się synonimem całej lodŻiny pislo]elóW konsirukcji G' Lugela, w tym oczywiście Poa Historia firmy DWM jesl dośćskomplikowana i nie ma tulaj miejsca na jej szczegołowe pżed_ siawienie' W zasadzie była ona konlynuacją fir_ my Ludwig LóWe & cie'' założonej W 1870 r'. klóra prcdukowała pocŻątkowo masŻyny do szy- cia, a od wojny pruskojrancuskiej (1870/1871) lozpoczęła pfodukcię karabinóW wojskowych. W lalach 1880-18s0 L. LóWe rozbudował swoją iimę pozyskując akcje film: lvlauser z oberndoF fu, Peiper z Libge i vickerc. Dalsza rozbudowa iirmy polegała na pżejęciu fabryk amunicji Lo- renza _ powstał koncern DeutŚche l\/lelallpa_ ilonenfabrik' klóry W listopadzie 1895 r' zmienił nazwę na Deutschgn Walfen_ und l\/Unilionsiab_ ken (DWM). Fabryki DW[4 produkujące brcń palnązlokalizo- wane b!4y w Berlinie-Charlottenburcu (gdzie mie- szkali H. Bolchardl i G' Luger) i Wittenau' Począt_ kowo P08 produkowano w Charlotlenburgu, a od maja 1916 l. w Żakładach W Witlenau. pMki ulŻądzenia spuslowego i podajnikido maga" zynkóW Ptodukcja P08 W DWI\,I rozpoczęła się po podpisaniu w lislopadzie 1908 r. kontraktu na dostarczenie armii pruskiej 50 000 sztuk tych pistoetóW' PieMsze regu|aminowe pislolely P08 wyprodukowano i skierowano do jednoslek w 1909 l. Były !żylkowane od momentu wprowa_ dzenia legulaminowych fulerałów, co nastąciło 7 kwielnia 1909 r. Bządowe przepisy dolyczące oŻnaczania pislo- lelóW P08 ukazały się w 1910 l' _ stąd egzem- p aŻe z 1909 r. są oznaczane W inny sposób, nie odpowiadający późniejszym pŻepisom' Podobnie było z częściąegzemplaży z lat 1 91 0/1 91 1 ' klóre były przygolowane już Wcześniej'a W tych lalach zoslały tylko Wprowadzone do uzbrcjenia. WsŻyslkie pisiolety P08 produkowane w DWM mają na zamku lłoczony monogram firmy (Wyjąl_ kiem są pislolety plodLrkowane dla Bulgarii). Wy- slępuje on lakże na częścipisloletóW montowa- nych W okresie międzywojennym, a|e jesl lo j!ż inna hislo a... Bok 1909 na pisiolecie nie wybijano roku produkcji' co odpowiadało dotychczasowym me- lodom oznaczenia pistolelóW plodukcji''c}twilnej'' oaz Marine u' Numery seryjne pistolelów z lego roku ograniczone sąnumeramiod 1 do ok' 4000b' Pislolety 0€' doslalczane pŻez DWl\,4 dla oficerów do prywatnego zakup!' miav numerację ciągłą nie podzie|oną na bloki litelowe, zgodną z nu- melacją broni przeznaczonej na rynek cywilny' Rok 1 91 0 _ po raz pierwszy pojawił się Wybity na pislolecie rok produkcji' Pozoslało lo praklyką do końca Wojny W 1918 r' Numery seryjne pis_ tolelów datowanych ''1 91 0" mieszcŻą 6ię od 4000b do 10000d' Wynika z lego, że wlaz z pocŻątkiem roku nie rozpoczęto nowej numeracji' lecz kon' lynuowano tę z roku popżedniego' Hok 19] 1 _ pislolety posiadały nurnerację z blo_ ku ''e''' W roku tym zakończono lealizację kontraklu porniędzy pańslwem pfuskim a DWM na lvyplodu- kowanie pieMszych 50 000 pistolelów P08 d|a aftnii' DalsŻą produkcję tych pistolelów przejęła Kólewska Fabryka KarabinóW W Eńurcie. Lata l912-1914- okres ograniczonei produkcji pislo|etóW P08' co spowodowane b/o systema- tycznym Wzroslem produkcji W zakladach w Eńut cie' Pistolely z tych lal miały ciągłąnumeracją od 1 do blok! "C'. Lata 1915-1918 _ ponownie w DW\,4 ruszyła masowa produkcja pislo|etu P 08 osiasając ślednio roczną wielkość130000 sŻuk. od 1915 l. pis- lolely produkcji Dwlvl b!4y numerowane zgodnie lniĆiaĘ DwM wyb||ańe W okresie l Wojny śWialowej zaklady DWt/l plo_ dukowały dziennie 1350 sńuk karabinów Wz 98 i 7o0 pislolelów Poe Poza tym wykonywano lakże karabiny maszynowe wz. 08 i wz. 08/15, lolnicze karabiny maszynowe Wz '4olazamunicję slnele- cką i arlyleryjską w trakcie niemieckiej okupacji Belgii podczas l Wojny światowejWzakładach Pei_ peru' kiórych udzialowcem było DW\/, produkowa_ no kule i Jlezowane częścido P'08' glv 10 pŻede wszystkirn; ig|ice, dźWignie bezpiecŻnika' spusty'

widok lewei strony Ą0a produkcii DwM zań.k z kÓńorą z.ńkową piatobru Porprodukcji DWlł Ż z Uzędowymi pŻepisami o oŻna_ czeniach i numeracji P08 Każdy rok rozpoczynano od numeru 1, a dalej produkcja liczona ą,+a W 10' "tysjęcznych b]okach lileowych. W sume produkcia Pod w wy- lwórn DWV| Wyniosła 750 000- 800 000 pislo]eióW, przyjęlych do uzbrolenia armil niemiecklei. Poza tym wyprodukowano do 1914 r. ok. 15 000 pislo ety P08na rynek c}Ą/v ]ny oraz ok. 1 0 000 pislo elóW dla Bułgari' Pistolely na rynek ą,l/vilny lóż_ niły się od brcni wojskowe] iedynie odmiennym systemem numeracii, Pi9lolet P08w rękach powslańcóW śląskichw l92l r' zbory alloE' brakiern wybitego na pistoecie roku produkc] oraz cywinymi slemplami pżestżeania' Numelacja ptodrkcji P.AgptzezMczanej na rynek q vilny iest ciąglła(nie podzielona W bloki]iterowe) i meścis]ę pomędzy numerem 45000 a 73500' P]slolety sprzedane BUłga były slandardowy_ mi P08 wyprodukowanymi w lalach 1910-1912- od niem eckich P.08 ńżnily się opisem na bez_ pieczniku i pazurze Wyciągu wykonanym cyrylicą Poza lym monogram DWM przen]esiony zoslał nad komorę nabo]ową a na zamku pojawia się godło Bułga W poslac] slojącego na lynych łapach lwa na tarczy helaldycznej pod carcką koloną' Pisto|ely te b},]y dodatkowo zaopalrzone r 909 2t 0oo 1910 24 000 1o1l 5000 1912-1914 ok_ 40 000 1915 1916 125 o0o 1917 260 000 1918 130 000 ok. 735 000

orbHb nb/EHb steńple występuiąc€ na P.03 produkowan€j w owM KBÓLEWSKA FABBYKA KARABlNóW' EBFI]FT ERFURT W stżerniączko do rnocowania smyczy W dolnej pańiichv!rylu' W cesarslwie niernieckim isln av caery państwo_ we iabryki karabinóW: W Gdańsku, Eńulcje' spandau i Arnbergu' Państwo z reguv slarało się lokować zamóWienia na broń slżelecl.ą dla armji niemieckiej Wlaśnie W lych zakładach, aby ulżyrnać ch zdo|no' ściprodukcy]ne i dać zalrudnienie $rykwalilikowanej kadrŻe pracown]kóW Mialo to oczwiśdegĘbsze' ekonoTniczne znaczen e' sląd też kont@k Ż DWl'/ jako fLlrną pr}łvatną ogtan czał się do Wyproduko[a- nia ly ko 50 000 sŻuk pisloletóW P'08' Dalszą prcdu_ kcję, po pŻesŻkoLeniu pracownikóW ] plŻygotowan u palku maszynowego, miała prŻejąć Wytwómia pań_ sn/Vowa _ W tym pzypadku fabryka w Edurcle' klóra na ufuchom enie prodLrkci] LlŻyskała dotację l^/ysoko_ ści260000 marek (ok' 2,5-3 milionóW euro)' Produkcia pisto elów P'08 rusŻyła W Eńurcie W 1s11 r. już po ukazan]u się oficjalnych, rzą_ dowych przepisów oŻnaczania pistolelóW s]użbo_ wvch. Wszystkie pislolety produkcji KFK Eńuń odpowiada]ą dokładnie tym przepisom| od począ- lku produkcji wybjano na brcni rok produkcji, slosowano iednolity syslern nurnelacji i oznaczeń' W sumie w lalach 1911-1918 wyprodukowano w Eńurcie ok' 655 000 pisloietóW P'oa 1911 6800 1912 r9 000 1913 23 000 1914/1915 123 000 1916 50 000 1917 260 000 1918 173 000 654 800 Prgwa l lewa slrona plslotetu P'08 rc.e3ń€' prcdukc|l E.fuńu (na chwyci. bńk llślwymocuiącol)

SPANDAU W kolekcjach europejskich do tą pory nie spo_ tkano P08 ze Spandau. Ptzez wiele bl faklowano je jako 'ałsŻerslwa. Po dokładnym przeanalizo' Waniu Żachowanych pistoletóW slwierdzono, że mamy do czynienia z produkcjąfabryki w EńUrcie. Wnioski nasuwaly srę same' Jednak po dokta' dniejszym przyjŻeniu się całemu problemow oka_ zało się' źeobecnośćpisloletóW sygnowanych 'spandau', a Żmonlowanych z częścrWykonanych w Eńurcie niejesl wcale lak nieprawdopodobna. W spandau do 1918 r. funkcionowała iabryka amunicji' przy klórej działałakomisja odbioru arnu_ nicii9 rnm Para' Każda seria lejamunicjibla pzez niąteslowana pod kątem pżydatnościd]a pisloletu P0& sląd komisja miala na stanie pewną' ograni. czonąilośćprsloletów Wyprodukowanych W labryce W Edulcie' klóre W spandau mogły zoslać ozna_ czone stemplem Właściciela(a nie prcducenta). Z zachowanych dokumenlóW Wynika' źe w Spandau niqdy nie produkowano pisloletu P08. Tego' cŻy mamy do czynienia z fałszelstwem' czy oryginałem chyba nie zdołamy rozstrzygnąć nigdy. S|[,4SON & Co wSUHL Na lrcnći.. zb]ory alloB spośrod pistoletóW Wprodukowanych w Eńurcre szczególnie rŻadkie są pistoleĄ/ pochodzące z pielw_ szego roku prodlkcji z Wybilą qłą ''1911'' a Wedfug źródełamerykańskich nie spotyka się p]slolelów z datą ''1915''' Te dwa modele należą do najczęś.iej poszukiwanych pŻ ez kolekcjonerow 'eńunó '' Pistolely produkowane przez labrykę W Eńurcie są pŻez zbieraczy niżej cenione od tych z DW{vl. Prawdopodobnie wiąe się lo z laktem, iż Właśnie DW\I jesl pietuszym i oryginalnym producentem P'08' Poza Iym pistolely z Eńurlu są oplycznie mniej efeklowne - niezbyt slarannie wykonane i wykończone' l\łałoŻnany jesl jednak iakt' że żołnierzel wojny śWiatowej zdecydowan]e Wyźei cenili sobie Właśniepistolety z Eńuńu' kióre W ich opinii btły badziej precyzyjne i dokładniej spaso' Wane niż odpowradające im wylwory DWl'.ł' Po zakończeniu l Wojny śWialowej cały park maszynowy fabryki W Eńuoje' niezbędny do pro' dukc]iP0a Żostałza darmo pzekazany prywainej iimie Simson & Co. w Suhl. KRóLEWSKA FABRYXA KARAB|NóW W SPANDAU W kolekcjach amerykańskich znajduje się ok' luzina pislo|etów P'08 z inskrypcjąlinnoWą sugeru' jącą że zostały Wyprodukowane W Klólewskiej Fabryce Karabinów W spandau' Najwcześnrejszy znany egzemplarz ze slemplem "spandau" ma numel 12 i lok plodukcji 1917' na]wyższy Żnany numel seryjny to 177 na pistolecie pochodŻącym z 1918 r. 10 Bestrykcyjne poslanowienia lrakiatu welsalskie- go nie ty ko ograniczyły liczebnośćwojska niemiec_ kiego (Reichswehry), ale lakże dokładnie określały, jaki sprŻęt Wojskowy i w jakiej ilościmoże być na terenje Niemiec WylwaŹany' Wskazano lakże' kló' re p2edsiębiorslwa mogązająć się ]ego produkcją z całego polężnego kompleksu zblojeniowego' do_ dalkowo rozbudowanego podczas l Wojny śWialo_ Wej' ł]ędzyaliancka Wojskowa Komisja Konlroli wskaŻała 8 przedsiębiolstw mogących zaopatry- Wać Beichswehlę| - F. Ktupp AG, Essenrdziala o kal. ponad 170mm, _Hheinmelall' D0sseldoń-Delendorl: dŻiała o kal. do 170 mm,

_ Weyelsberg_Kirschbaum & co.' solingen: bloń biała, - Polte, l/agdeburg: amunicja, - WASAG, neinsdod: proch, _ Telelunken' Be in: splŻęt łączności, _ carlZeiss' Jena: spżęt optyczny' Produkcję broni palnej' w lym pislo|eiów Poa Żlecono pryWalnej lłmie simson & co. z suhl wT!ryngii. Do wybLrchu l Wojny śWialowejprcdukowano tulaj głównie bloń myś|iwskąW 1915 r' labryka simson & co' olrzymaIa rŻądowe zlecenie na plodukcję karabinóW wz 98' klóra ruszyła w 1916 r' Wy_ twaŻano 250 kalabinóW miesi9cŻnie (dla pońw_ nania' W Żakładach N4au6el - 1125' DWt'4 _ 1350' KFK Ambeo _ 675, KFK Eńult_275 sŻ'). P'zez wiele lat historycy i kolekcjonel7y P06 z całego świalapróbowali rozwiązać zagadkę' dlaczggo produkcja iego pislolelu lrafiła Wtaśnie do suhl' 6koro pŻynaimniej dwa duźe zakłady z doświadczeniemi' co Wazniejsze' z odpowi€dnim parkiem maszynowym z|ecenia tego nie olżymały' Do począlku lal 90. xX Wieku w lileralurze pżed_ miolu lunkcjonowała teoria' sformułowana przez hisloryków z byłei NRD, o ''źydowsko_kapilaljslycz_ nej'' afeŻe, gdzie jeden z Wysokich ulzędnikóW Komisji Konlloli mialby mieć lomans Ż có*ą sim- sona i d|atego tam lra'ilo zlecenie. Jak w WięksŻo- ścitakich przypadków, prawda okazała się bana|na - wedlug relacji kuzyna Simsona inne fkmy po prcsiu nie vlykazav najmni€jszego zainleresowa' nia prcdukcjądla Reichswehry' któla mogła Żaku- pić jedynie niewielką ilośćsprzęl!' a wymagała produlłóW o najwyższej jakościi niezawodności' osiatecznie umowę regulującąwarunki plodukcji olaz' co było bardzigj islolne, Wyposażenie za_ kładów W slhl podpisano 25 maja 1925l. lJmowa działała wslecz i bla ważna od 1 kwielnia 1924 l' do 31 marca 1933 r. cav osprzęt niezbędny do produkcji pisto|etu P'08 |maszlny' plzylządy' naŻędzia i rysunki) za_ ktady simsona pŹgjęłybszdalnie z KFK W Eńurcie' Produkcja ruszła plawdopodobnie juŹ W 1925 r' W styczniu 1933 r' pŻedfużono umowę na kolej_ nych 5lai, do 31 marca 1939 r', co pżez cztonków NSDAP (eszcze pŻed przeięciem Wiadzy 30 sly_ cznia 1933 l') zoslało oklŻykniete ,,źydowską per ljdid. Na skulek naciskóW parlii nazisiowskiej' a szczególnie gauleitela Turyngii FlilŻa sauckla' od połowy 1933 r' rozpoczęlo dzialania zmieŹają_ cedo zmiany charalderu fkmy na bardziej ,,aryjski", co ostalscŻnie doplowadziło do zelwania umowy z Heercswatlenamlem i od 1934 r. jedynym do- slawcą pisloletów P08 zoslata lirma l\,4ausel' Ro- dŻina simsonóW uciekła do szwajcarij' późniejwy' emigrowała do UsA' Wyróżnia się lrzy podslawowe wańaniy pislo|etu P0d produkcjiSimson & Co.l _ pislolely z Wybią na komoŻe nabojowej dalą prcdul@ji i z pslną nazwą limy slMsoN & co'' SUHL Wy{oczoną na prŻednim kolanku zamka' Żna- ne są egzemp|aże z dalą 1 925' 1 926' 1 927 i 1 928' Numeracja każdego z roczników lo4oczyna się od ,,1'' i jesl konlynuowana do numerów '700'-"800';_ pistolely bez dał produkcji i z pełną nazwą limy slMsoN & co'' SUHL Wytłoczoną na pŻed' nim kolanku zamka' Numelacja lozpocŻyna się okolo numeru "100'' ijest ciągłado około "1700''; - pisiolely bez daly produkcji i bez pelnej nazv/y Wytwórcy, na plŻednim kolanku zamka pojawia sĘ duża, dfukowana lilera ''s''. Numelacja rozpoczynala się poniżejnumefu ''100'ikończy 6ię okofo ''1900a'' Kod li.my Sim$n wybii.ny n. Żńku pi8tolgtók późń.l predu- kcil Na podstawie analiŻy numelacji szacujg się, że w zalładach simson wyplodukowano okolo 12 000 pislolelóW P08' Poza produkcją nowych pistoletóW wykonywano hkźenaprawy oBz pŻerabiano pi_ slolgty sŁżbowe z Woiennej produkcji 191/V1918' łykoŻ'sfując do lego celu lakże częścipozyskane wraz z calym parkiem masrynowym fabrykiz Eńunu' N. śżglńlcv.Żbiory allola 11

Pistolety le tGliały głównie dojednostek Beichs_ wehry, nieliczne do iednostek policji pruskiej. Nie spotyka się pistolelóW produkowanych na rynek cywilny - zgodnie z postanowieniami traktatu wer- salskiego bylo to nielegalne. Na pistoletach produkcji Simson & Co. spovka się WyĘcznie stemple odbioru lechnicznego republiki Weimarskiej. Jesl to stylizowane godlo państwowe (oŻeł) i numer oznaczaiący konkrelnego ulz9dnika lub placóWkę odbioru technicznego' Najczęściej jest io 'oŻeł-nad-6' i 'pr2eł-nad-33'' BŻadziej Występują slemple odbiolu Heeleswaffenamtu, klóle przypo_ minaią leąą drukowaną literę ',H'' z kombinacją liter i cy'{r umieszczoną pomiędzy ramionami' slemplem przeslrzelania iest stylizowany oŻei' Dwa rod2.lestempl| odb|oru lechńlcznegowystępqą- @ na pbroletach prcdukcll flrmy slmśon. Pislolety plodukcjifirmy simson & co' 2 suhlsą baldŻo posŻ]kiwane pżez ko]ekcjonelów osiąga_ jąWysokie ceny na rynku antykwarycznym. Jesl to zrozumiale' biorąc pod uwagę niewielkąliczbę Wy_ produkowanych egzemplaŻy' l(óra odpowiada miesigcznej produkcji l/ausera. spolykane są nieslety kopie tych pislolelóW prze_ labiane z reguly z populamych DWMó\ cz! i,tau- selóM PŹelóbka polega najczęścej na zesz|i'owa_ niu roku produkcjl iW},twórcy oraz na Wypolerowaniu powiezchni, wygrawerowaniu nowych napisow i Mómym ol.sydowaniu' Kżdy pislolei pozbawiony oryginalnej oksydy należy tlaklować z dużą nie' ufnoścjąBaldzo istolna jesl lechnologia Wykonania inskrypcji firmowej' ldóra W oryginale b}ła zawsze (|) |łoczona' Poza tym dobrze iest zwrócić uwaq9 na lyp siempli odbioru technicznego lub ich bnk. l,łAUsEH' oBEHNDoBF/NEoKAB lin-Karlsruher Indusirie Werken AG (BKIW). Pod kon]ec lal 20. xX W' podjęlo decyzję o zamknięciu produkcji plsloletu P.08 w filii DWI'/ w Wittenau i przeniesieniu całggo palku maszynowego' prŻy- żądóu lablic i rysunków do zakładów l\,4ausera W obemdorlie nad Neckarem' Pżeprowadzka roz_ poczęła się na począlku 1930 r' Poza osprzęlem labryka Mausera otŻymała z zapasóW DW],ł baldŻo dużo połfabrykalów, nie. WykońcŻonych pistolelóW olaz częściowoplolilo_ wanej, specjalnej stali, a lakże 7 wzorcowych pis- PŻekaŻ}łVanie produkcji do oberndońu nie od' bywalo się bez zgrŻylów' Pracownicy WarsztaióW W Wittenau sabotowali tanspoń sprŻęiu' gdtłżcię_ żko było im pozb}"lvać się 'bgendy Palabellum', dzięki której slali się sławni na calym świecie' Zagrożone byly róWnież ich miejsca pracy' łaszyny Wys}łane koleją były źlemomwane i docierav do obemdońu uszkodzone' ginę' rysunki lech' nicŻne i plany plodukcyjne' Na dodalek placownicy l\,'lausela nie mieli pojęcia o produkcji pislolelu P08' Pomimo lych lrudności pod kierowniclwern Augu_ sla Weissa _ ldóry od 1923 l. odpowiedzialny byl za produkcję pistolelów W DWl''ł' a W maju 1930 l. plzeniósł się do obemdońu _ uda]o slę w miaĘ srybko utuchomić podukcję pisloletów Parabel/U.n. Nazwę ,,Parabellum'' slosowano W lym czasie ce]o_ Wo' aby Wprowadzić w błąd alianckie komisje _ p]s' loleiy P08 mogła plodlkować W!łącznie fima sim- son & co'' suhl' Już w listopadŻie 1930 l' (z dwumiesięcznym poślizg]em) odbw się odbiory pierwszych 300 egzemplarzy P.08 pŻezna!Żanych da Holandii. Oticjalne doslawy dla Beichswehry (od marca 1935 r. Wehmachl) produkowanych w Obe- mdońie pistolotóW P08 rozpocŻęły się W 1 934 l' PiefusŻe plslolety plodukcji łausela mają nu_ merację z b|okóW lilerowych ,,s''' ,,|" i "u". są lo jednak pistolety' ldóre zostaly 'ożone z części wyprodukowanych jeszcze pŻeŻ DWlrł' od bloku ''V'' zaczęlo slosować częściz Własnej plodukcji' a dopierc W 1936 l. loŻpoczęto plodukcję P08 W oparcru wyĘcznie o e|emenly wyhvorzone W za_ kładach Mausera' Konstrukcyjnie pisloleiy le nie różnily się od pisioletów z DW],4 i Eńuńu poza jednym szczegó" łem' Ty]na cŻęśćchwytu posiadała wyploiibwaną łezkę' któń miała zapobiegać Wysuwaniu się kolka Ęczącego ly|ne kolanko zamka z tzw' Wide|cem' Byla to charalderyslyczna cecha pistolelów l''łause' la od około 1935 r' W latach 40' Wprowadzono bakelilowe okładki' l\,4iesięczna produkcja W latach 1 935-1 942 wyno_ siłe 10 00s-12 000 sztuk' ffiFłmy DW[,{ z Bo ina oraz l\lausel z obemdońu naLeżały do lego samego koncemu o nazwie Bel_ 12 wE-4 Em

llość 1934 1-ok.9O0a 11 000 I935 54 oOO 1936 50001-4500p 89 500 1937 45OOp-100002 oraz od l-soob 120 000 1938 500H500n 114 000 1939 4500n-40002 123 500 1940 80002-10O0Oz olż ]-50o0n 137 000 1941 5000n 100002 oraz 1-10000a 145 000 1942 110 000 ok.910 oo0 Kod fmy Mausel ówn]eż ulegałzmianje' Do oku 1940 Wyb]jano kombinac]ę ilery ''s" i liczby 'l2' rczdzielonych ukośnikiem(''s/42')' w ńżnych ]alach stosowano odmienną falduĘ |ilely ''s''' Począwszy od 1 939 r na kolanku zamka pojawia s ę kod "42''' l(óry od 1941 r' pżybiela oshtecznąformę ''byf'' Pisiolety numerowane były W 10000 blokach litercwych (1-10000, 1a-10000a, 1b 10000b ild.). Bardzo isloiną dla kolekcjoneróW cechą numeracji Po8jesl tŻW. zgodnośćnumeróW' Większośćislol_ nych elementów brcni byla oznaczana pelnym lub fragmenlarycznyrn numerem konkretnego egzem- plaża' sprawdzając' czy te numelki pokrywająsię z pełnym numerem pisloletu' możemy stwierdzić' czy jest on 'komplet€m z epoki"' czy leż 'sklada_ kiem' złożonym z kilku różnych egzemplaą- ocą,l/viśc]e tylko komplelne P08 o pełne] zgodno' ścinumeróW posiadają Wymiemą Wańośćkolek' cjonelską i rynkową Pistolety dla woiska Wszystkie pistolely produkcji lvlausera pzezna' czone dla Wehmachlu były stemplowane zgodnie z obowlązującymi w amii niemieckjej przepisami. Na kornorze nabojowej wybijany był lok produkcji' a na p2ednim kolanku zamka kod wylwólcy' Ewollcla oŻnaczeń kodowych 'irńy Mauser wybila- nych na plŚtolet ch wehrmeclń! W pierwszych dwóch lalach produkcji kodowano daię ich wylworzenia' Na pistoletach z 1934 f' występuje drukowana litera ''K'', a na tych z 1935 r' lilera "G''' W kolejnych latach wybijano już pełną czlerocyllową dalę. 0d 1941 I' na komorze nabo- jowei poiawia się dwucllowa data produkcji (''41''). Rok produkcji wybijany na komorze nabojowej Kod wbiiany na zamk'l K (1934) 5- r) G {1935) Tfi] 1936 ł!{? ) 1037 1938 1939 1940 194 t 41 5_t-l Ąż Gotowy do gtżalu. zbiory aulora Na broni wojskowej v!ryslępują typowe slemp|e przsstrzelania i odbioru lechnicznego o odmien- nYm rysunku niźna pislo|etach plodukcj] simson & co' W listopadzie 1935 r' wesz' W łde plzepi- sy' które okrcślałynowy kszlał orła _ sklzycła były proste i odpowiadały W przybliźeniuparlyj' nernu ernblemalowi NSDAP' 'slary'oŻeł mógf być używany do marca 1 937 r. Na pistolelach z obemdońu spotyka się stemple odbioru 'ożeł_nad-63"i 'orzeł-nad'655' d]a pis' tolelóW tutaj plodlkowanych oraz''orzel-nad-66- dla pistoletów pŻelabianych i naprawianych. '=€+bę= 6Ó 6ss M stemple odbioru rechniczn.go wysĘpuią.e na piś- loletach Maueń (a) ol4 oŻnacanle wFlępujące n. broni Kri€qsńarlng (b) 13

Pslolety policyjne posiadają cywilne stempe przeslzelania olaz policyjny slempe odbioru' klóry hłożyożełpańslwowy z dużą |iterą alfabelu' Na]częściejsąlo]tery] K, F, c iL] na nieklórych magazynkach spotyka się także lllerę D' Na prŻed_ n m kolanku zamka w plsloletach tych wybity jest znak jirmowy zakładów lvlausera, tzw' 'Mauser_ -Tonne" (,,mauserowska beczka"). ożnacz€ni. modelu pistolelu Wysrępuiące na P.oa od od 1941 r' na ]ewej slron e tylnej cŻęścichwytu wybijano oznaczen e lypu pistoelu (,,P.08') zgod- nie z nowymi przep sami oznaczania sprzęlu wojs_ kowego. Na pistolelach produkowanych w firmie Kriegholl brak lego slempla. Poza lyrn na pistolelach służboqch P.08 mażna spolkać stemp e Luftwafienarnlu (choó 1e Występu_ ją glóWn]e na pislo]etach plodukcji K eghotl) oraz Krieqsmarineamtu (''orzeł'nad'M'). Tak oznaczone pislolety są dośćżadkie. Pistol€ty dla policii Pzepisy niemeckie móWią że każdy mundu' rowy policjanl powinien być |zbląÓny w P'08. około 1930 r' polic]a otżymała25 000 pislolelóW nazywanych pftez kolekcjoneróW 'sneak Lugel' L]b ,,schleichea', co można tłumacŻyć]ako coś ukrylego,skradającego się' poza prŻepisarni''' chodzi tu o pislolely Wyplodukowane częściowo W Berlinie' ae także W oberndońie' są one po' zbawione jakichkolwiek oznaczeń producenla oraz roku produkcji. Posiadają jedyne slemple prŻe' slżelania i odb]oru lechnicznego i numer seryjny z b|okóW,,s'', ''l" ''u''' Doslawy pislo]etóW plodukc]] Mausera d|a polici rozpoczę]y slę W 1938 (z tego roku mamy pierwsze dane) i tfuały do ]942 r' zamek i komora żamkowa pistolelu Aoa przeŻnac2o_ Jeden z€ stempIi poli_ cylnvch wyslępulących ]lość 1938 275 1939 8200 1940 44AA 1941 6400 1942 5800 25 075 Numery seryne policytnych P.08 z lal 1 938 1 942 m eszczą się Ż reguły W b|okach lilero_ wych:,,v",,,w",,,x",,y". cechą charaklerystyczną jesi dodalkowa nurne' racja występująca na magazynkach' Magazynek podstawo\ły był oznaczany clrą '' 1", a magazynek Na pislolelach pol cyjnych stosowano oŻnaczenia jednoslek i lormacii po]icy]nych zb iżone do starych pruskich stempli pulkowych. Byla lo kombinacia iler i c],4r oznacza]ąca fornac]ę pol ryjną (np' s' _ schu_ żpolzei), miejscowośó (np. Br. _ Bres]auMrocław), lewil (np' lV _ rewir czwańy) oraz numer bron (np' 1 22). Oznaczenia le wybilane byly na chwycle. Najistolnieiszym elemenlem odlóżniającym p s' loely policyjne od Wojskowych są' poza oznacze' niarni, dodatkowe zabezpeczenia - tzw, bezpie- cznik schjvy, uniernoż|iwiający oddanie strzału po rczłożeniupisloletu i przypadkowym naciśnięcu dŹwigni spuslu' oraz rŻadko spolykany bezpiecznik pomys|u Walhera' klóry Uniernożliwia oddanie strzalu prŻy Wyjęlym magazynku' W obu przypad_ kach chodzi oczywiścieo sytuację' kiedy W komo' że nabojowej pozostawiono n eodpalony nabój' Pislolety na ekspoń Pomimo dużego zapotrŻebowania Wehrmachlu na broń palnączęśćplodukcji zakładóW W obemdo_ rl]e llafała na ekspon' BW lo z regńy pjstolely' * 14

Góra ord lewa sl'ona chwyru pisroblu P'oa produkcia lirmy Mau*r dla marynarki Królestlva Holandii ldóre nie do końca pomyśniepŻeszływszyslkie testy i próby odbioru Wojskowego' Taka praldyka slosowana była iUż w pierwszych latach plodukcii Poa w DWl''ł kieowano lakie pistolety d0 pryr,vat nego obrotu hand|owego, a W KFK Eńurt oznaczano je slemplem 'Bc" lub złomowano' W okres]e międą^Vojennyrn ilalach ll Wojny śWalowej p slolety P'08lralv m'in' do Hoandii, Pelsji' Tuicji' Pońugalii i Bułga i' Pomiędzy 1930 a 1936 r' do rnarynarki Króle_ slwa Holand] trafiło dokladnie 1169 pisloietów P08' Pierwsza pańia miała na kolanku zamka ieszcze monoqlam DW\,4, kolejne iUżznak l]mow Mausea' Typową cechą tych pislo]elóWjesl napis RUST ze stzalką W miejscu niemieckiego GEsl_ CHEBT (zabezpieczony). W 1935 r' szach Persji zamówił 3000 slandar dowych pislo]etóW P'08 oraz 1000 dlug ch P08' zostały one dostarczone w maju czeMcu 1936 l' Wszyslkie inskrypcje ońz nurneracja oznaczenie modelu na p]stolelach Wykonane byly W języku larsi (perskim), a na komorŻe nabojowejWyb]ly był heń perski' W latach 30. Bepublika Turcji zakupiia da swoich oficeów sfuzby bezp eczeńslwa około 1000 pislole' lóW P08' Posadająone niemieckie slemp|e odbioru ,'oŻe|_nad'63" oraz lureckie oznaczenia i inskrypcje' W 1942 r' Pońugalia przejęta 4578 pislolelóW P' 0a By' lo egŻemplaŻe pŹygotowane d a Weh l- machlu (,,by''' 42) ze slemplern 'orzeł_nad_l35'' i numerach 685n-5263n' Kaburydo lych pislo|etóW Wkonano w Portuoalii. Także W 1942 l' Bułga a Żakupła lesztki pro' dukcji lvausera (5600 szl.) dla swoiego wojska. Doslawę zrealizowano w lislopadzie tegoż loku' Brak b ]ższych danych dotyczących Wysłanych pi stolelów' KRIEGHOFF w SUHL Firma Kreghoffjest ostatnim z wojennych produ- cenlóW pistolelóW słuźbowych P08' Jej produkl slał się najbardziej poszukiwanym W kręgach kolek_ cjonerskich' Pistolety 1ej WJ,,lWómi doczekały się odrębnych opracowań' Własnej hislolii i''' polęż- nego rynku kolekcjonerskiego' gotowego płacic du_ Źe sumy pienędzy za egzemp|arze komp|etne i w dobrym stanie. Daczego? Najploście]można wytłumacŻyć ten lenomen tym, że W poróWnaniu z masową plodukcją DWM' Eńurlu czy l''4ausera było lych pistolelów naprawdę niew]ele. Doda]ąc do lego jeszcze ]egendę wojsk lolnlczych i spadochronowych Luftwaiie, niczego więcej nie lrzeba' Niczym ciepłe buleczk|' P'08 produkcii Krieghot'a spzedawaó będą się same.'' Różne rypy lnsłryp.ll llrmowel występującej na pis_ lobrach produkcji Krieghofi Do końca nie Wyiaśniono' dlaczego W labryce bloni Hein ch K egholl W suh lozpoczęlo produk_ cję pistolelów Poa Najczęście]poMaża się' że Góring, jako zagoŻaly myś|iwy'korzystał z broni myśliwsk]ej firmy Krieghoff, która produkowała m'in' egendarne WśIód myśliwych dry]ngi' Będąc lwólcą sił powietrŻnych lll BŻeszy miał moŹliwość Wybolu plodUcen1ów uzblojenia i Wyposażenia jed" nostek Luttwatle''' i wybrał Kreghoff. Zap ecze maszynowe, poffabrykaty i malerialy firma Krieghotl prŻejęła po ''upaństwowionej" fab' ryce simsona Ż suhl i iUż w 1934 r' podpisała kontrakl Luitwaffe na dostarczenie 10 000 pislole- tóW Podjednostkom |otniczym' Najnowsze bada_ nia Wskazująjednak na innego odb orcę pislo|etóW z firmy Krieghoff. Po proslu w 1934 r. olicjalnie Luftwatle jeszcze ne istniała' !&e&KRIECHOFF KRIECHOFF qT IIJI sllHt sllHl 15

\l ,'27 Podśa9ow6 cz9śclpbrol.ru P.o& 1_zespć'łlu'yzmuszkąlkomoryzamkorel{wldeł*D'2_rŹonamka'3_pżedniełolankozanka' 4_lylnekol.nkozańka'5_PazllwyciąguŻe.pĘłńĘ6_iqlic.'7_spĘłńaiglićy'3_rłok 6plężyny' 9 _ dźwigńia ĘcŻńił., 10 _ wyżl'lńlk, 11 _ dźplgń|a spuat! Ź tżPl.n|.ń l sprgłnką, 12 - spĘłnadźwlgnl śpusro'13 _ kołek Ęzńlkowy' 14 _ chwyt' 15 _ uŹądŻenle do zarrŻymyw.nla u mk. w lylnym potożenlu 4 spĘłnĘ16 _ hał Ęcalka' 17 _ dĘiek Ęąnlka ć śpĘłnągńówną 'l8 _ 6pEl ze 8pĘłnką19 _ PMka użądzenia 9Pu6iowego' 20 _ rygiel' 2i _ ĘcŻńik gPlJ8t!' 22 _ ż'lża.kń.g.żynkl ż. sPlgłńą 23 _ dźwlgńlE b.Źp|.cłlk!' 24 - ryql.l b.żplecalka' 25 - pud.lko mao.2ynka 2 rżpbnlem moculącym' 26 - podalnlk. 27 - ''ouzlk'' podalnlka' 23 _ spĘżyna magazynła z g['ówĘ 29 _ denko magazynka' 30 _ oktadk Ł 16

Pl3|olgt Ł0d produł any pż.ż DwM dla Bułgarli Pżyklad |ednego ' kllku znańych P'l', z ozńacańlem KFK spdndau P.a|8 żwcżgsnol ptodukcii fi ny Plerwsż. ożńaffil. kodore l kodow.ny rok p.odlkc,i P|śol* lów prcdukcIl Mau..ra N.lw@śnieju ..rla plstole!ów Ż DwM z l9o9' podobne dnac& nie wyŚręPuio na pkrobrach pro dukowanych na rynek cy{llny I na ebpor! m.in. dlE Holandll slandardore enacz6ńi. plśrole ru dużbowego Po3 prcdukc|l P.żyldad ożnae.nia pi5tolelów ożna@nle aBka pi.tol.tów Gtar.bi *rii 'irńy slmson/suhl PieM6ż. 3grl. plstobrów Ż wybi ianą detą prcdukcjl l Żmieniony'ń 17

Pi3tolel A0A produkcjl llrmy Kri.shofi Funkcjonowa5r jed'ak rozne pseudocywlne o- ganizace sporlowe o chalal(erze lolnczym' Wać_ nie dla ]ednej z nich o nazwie ''LuftspoftveÓand'' 'ilnd Krieghotl z suhl rozooczęla produbę pis_ lolelu P08' Ponieważ był to konlrakt ,,cywilny', pislolely . e mlał kodowanego Wylworcy l na ko_ lanku zamka Żna]duie się pelna nazwa Wraz z logo lir'ry. eodoolie nure'acja broni ne oopowiadi. o?episor arm nremieckle.: pislolely byly numero- Wane W sposób ciągły' bez podŻiału na bloki ilero_ we' numelacja nie lozpoczynata się od nowa W każ' dym loku produkcyjnym, a drobne częścinie by' oznacŻane końcóWką numeru seryjnego' W marcu 1935 r' powslała LufiWatle i na pEeło_ mie 1935 i 1s36 r' iima K eghoil rozpoczęla doslawy dla lel nowej lornacji zbrojnej. Pelen kon' trakt 10 000 pistoletóW Wykonano do 1937 l' Z po' zos1ałych cŻęścipodzespołóW W latach 1938-1945 wyprodukowano dla olniclwa niemiec- k]ego jeszcze okdo 2200 P.08' Poza lym około 1625 pislo]etóW P'08pżygotowano na rynek cywil_ ly' od b'oni wojskowe roz../ sę obecnosc'ą lilerk ''p" pży numerze seryjnym (podobnąŻasadę stosowano w Szwajcarii). Numeracia dostaw dla Lui1waffe wyg|ąda mniej Więcej lak: - pierwsza doslawa (1935-1938)nr 1-10000; - druga doslawa (1940) nr 10000-11000; doslawa wojenna (1940-1944) nr 11000- 12000; - oslatnia produkcja wojenna nr 13000-13200. Lala doslawy (a nie plodukcji' jak miało to miej_ sce W prŻypadku DWtrł' Eńurlu czy Mausera)Wybi_ jane b)4y na komorze nabojowel. Pierwolnle kodo- wano je lerami "G" (1935) i ''s" (1936)' Później slosowano już numeracię alabską:36' l936' 1937, 1938, 1S40, 1941 (rnniejsze cy,lry), 1941 (normalne cytry), 1942, 1943, 1944 i 1S45. Logo prcducenta wybijano na lylnym koanku zamka' Do 1936 r. była |o kolwica Ż inicjałami HK 1B slojąca na napise SUHL (egzemplarze Ż da1ą ',G'' iwczesne,'s''). Począwszy od 1936 l' uzupelniono inskrypcję o pelną naŻwę iimy' odląd kolwica z in cjałami znajdowała się nad napisem KBIEG' HOFF SUHL. Uwaga - na pstolelach P08 pro- dukcji K egholf niqdy nie stosowano kodu WV1Wói_ cy znanego np' z FG'42 ''tzB'' ' Każdy pislolet lak oznaczony ]est zwykłym fabzelsh/vem I Slemple odbioru lechnicznego i przeslrzelania Wyslępujące na ''krieghoffach" są typowe dla broni Lullwaije' przedslawiaią stylizowanego o a ze skżydłami skierowanymi do dołU' częslo z lilerą ,,L'' W kołtQ lub ',L2"' PrŻykhdowe sremple odbloro Lullw.lle wysrępujące na pIstolól.ćh 'irmy Kriegholl Pistolety produkowane w Krleohoff, nawel te z 1945 r'' charakleryzująsię badzo dobrąjakością i starannym WykońcŻeniem' Wszystkie częścibyły zewnęlŹnie oksydowane, a spust, dźWignia beŻ- piecŻn ka' dźWign a zalrzasku zamka i ŻWaniacz magazynka polerowane i zapuszcŻane na żóllo (częslo kolekcjonerzy blędnie okrcślająże części te są złocone)' W przec]Wieństwe do produkc] łausera, do końca woiny stosowano ',źółte" czę_ ści'Każdy ,,kieghoif'' z oksydowanym bezplecz_ nikiem czy spuslem można traklować jako podób' kę lub egzemplarz przelabiany iWlóńie oksydowa_ ny. Podobnie Wewnęlrzne sllony zamka i chwylu byly po oksydacii polercwane' a częścip]stoletu z pielwsŻej se i 10 000 szl' były polerowane jesŻ- cze p2ed plocesern oksydowania' Dodatkowące' chą chataklerystyczną,,krieghoff óW'' są bake|itowe okładki wprowadzone już W 1935 l' Wyńżnia się llzy podslawowe odmiany okładek: do 1936 r' iANz a /(tr\\

drobne radelkowan e brązolq/ kolo| 1936_1939 grube radełkowan e ibrązowy koor; 1940-1945' podobnie jak w Pr8 produkcji l ausera, czarny plaslik grube ladełkowanie' Na Wewnętrznej slro_ nie najwcześniejszych i najslalanniej Wykonanych okładek z bake lu Wyslępują oznaczenia prcdu' cenia (HRs - H' Rómmler AG, spremberg oraz kod ''32''), stempel Pańslwowego lJrzędu lvlalera_ łóW z Be ina_Dah]em (l'lPD W kolku) ikodowe oz|acze| a ladzap rnale ałU i zawańościW nim żywicy(,,8964''''64''). sreńple wyslępujące ńa we9ńę1żnel stronIe okhdek piŚtoletów produkowanych w Xrieghotf Wiee emoc] WślódkolekcjonelóW budz zagad_ nenie' klo używal lych pisloetóW' WęksŻość z nch z delerminacją upera sę, źebyły one plodukowane dla spadochroniaŻy' Być może... spadochroni.że po zdobyciu chańea na KrecIe. zwraca uwaqe smycz wykonana z lanki spadochronu. PieM/otnie byly kierowane do wszyslkich jedno- stek pod|egłych Dowódzlwu wojsk LotnicŻych' Na zdjęciach z at przedwojennych' kampanii wrześ- niowej oraz walk na Zachodzie w 1940 r. kabury z P'08 widoczne są zaróWno na pasach załóg samolotów, jak i ]ednoslek naziemnych LufiWat'e' W końcu 1941 l' Wszedł W życie zakaŻ uŹytkowa_ nia P.08 plzez pelsonel alaiący' i to z dwóch powodóW' Po pieMsze' duża kabura psloletu UlrLr' dnia]a poruszanie się na pokladze samolotu' nie Wsporninaiąc iuż o syluacii, kiedy uszkodzoną maszynę lżeba b}'ło szybko opuścić'Po drugie, powslaje coraz więcej nazemnych jednostek bo' jowych Luflwatle (także spadochrcnowych), które polrzebująskulecznej broni krótkiej. od tego czasu Widać na Żdjęc]ach u personelu |alającego całą paelę kabul do pistoelóW kal' 7'65 mm, a u je_ dnoslek naziemnych duźekabury ,,dziew ąlek '' żohieżedywlŻll polowel Lutlwatńe na parrolu' zbiory Bioląc pod UWagę, że niemiecka kompania strze_ ecka miała na stanie około 45 P08' a kompana karabinóW maszynolvych aż 77 Poa lo łalwo poli- czyć' że nawel gdyby ca]a produkcja firmy Krieghoff lral]ła W lęce Fallschirmjager, slarczyłoby ich jedy_ nie na oko]o 15 pułkóW spadochronowo_strzelec_ kich' nie wlicza]ąc pozoslałych fomacji ze strul(ury dywizji spadochrcnowo_stlzeleckiej''- a gdŻe dyw| zje po owe Luitwaife, jednostki Flak-u itd.? Jedyne W 1940 r' Lultwaffe olzymala około 34 000 P08' lakże W skali ca|ą Ll Wojny światowej dostawy firmy Krieohoii by]v ]edynie kropą W mo_ rzu potzeb iednostek Luflwaiie i chyba ]Uż n qdy nie dowiemy się, kto tak naplawdę używałlych pistolelóW' oDBlóH TEcHNlczNY Puejmowan e nowo v!ryplodukowanych pistoletóW P08 puez wojsko naslępowalo po baldzo osllej, państwowej kontroli ]akośc],czyli lzw odbioue lech_ ncŻnym' Była ona znacznie bardziej rygorystyczna n ż kontlo a blonj plodL]kowanej na rynek cwilny' 19

Po raz pieMszy zasady sprawdzania i pzeslrze- lania nowych pisloletów P08 zostały opisane pod_ cŻas zawierania umowy pomi9dzy DWltł i Królew_ ską FabryĘ Ka€binóW W spandau w 1908 r' W siedzibie Dw|t'| powstał specjalny oddział 0d- bioru lechnicznego skladający się z oficeróW wojsk lądowych oraz UrzędnikóW państwowych' Pelsonel pomocniczy rekrutował się z pracownikóW firmy' W klólej mieśca się placóWka odbioru lochnicz' nego' Tesv' któle pŻeplowadzała ta p acóWka' polegaly W pieMszym rzędzie na sprawdzeniu Wszystkich istotnych eiementóW broni pŻ y pomocy odpowiednich WzorcóW, a naslępnie po zmonlowa' niu całego pislo]elu oceniano' jak dany egzemplarz funkcjonuje. w końcowej fazie testóW naslępowało pŻestrzelan]e pislo|etu. sprawdzano zamki' położenie iglicy' pazur Wy_ ciąg! oraz luly, a takźedopasowanie obu maga_ ŻynkóW. Funkcjonowanie pistolelu teslowano za poll]ocą nabojów ćwlczebnych. Po Żaładowaniu do magazynka 8 nabojóW bloń b/a Ęcznie plzełado_ wylvana' Jeżeli pislo|et sprawował się prawidłowo, był kierowany do pŻeslrzelania, w lrakcie l(órego oddawano dwa silŻav' Posługiwano się nabojami o zwiększonym o 2070 ładlnk! prochowym' w naslępnei ko|ejnościplzeprowadzano plóby celności'Pracownicy placówki odbioru technicz_ nego oddawali z kaźdegopisloletu 8 strzałóW Ż 'podpó i'' na 50 metróW' Prawidłowy Wynik uzyskiwano' gdy co najmniej 50% przestrŻgl]n układałosię w prostokącie o vlysokości15 iszelo' kości10 centymellóW' Jeślipistolelnie spelniałtej normy, ponownie iraliał na stoł monlerski. W dal_ szej kolejności sprawdzano jeszcze raz funkcjo_ nowanie brc.i plŻeŻ addanie ośmiuszybkich slrzalóW W ku]ochwyt. Broń, która pomyś|nie przeszla te plóby, na lulie i po lewej slronie prowadnic zamka otrzymywała wojskowy slempel pŻeslrŻelania' Naslępnie pis_ lolei był czyszczony ilozbielany na głóWne części: lu'ę z prcwadnicami zamka' zamek, chwyl' płylkę uządzenia spustowego' spust' ig icę i magazynki' Dokładn]e splawdzano' czy na częśc]achtych nie pojawily się rysy lub pęknięcia. Jeżeli Wszysiko było W porŻądku' poszcŻególne cz9ścilekko sma_ rcwano' składano i jeszcze laz splawdzano lunk_ cjonowanie za pomocą nabojów ćwiczebnych, a na koniec _ wykorŻyslując sla]owy Wzożec naboiu _ oceniano właściwepołożeniezamka' Jeżeli nie stwierdzono żadnych UsŻkodzeń i nieprawidłowo_ ści,pislolet olŻymyr'ałslemple wojskowego od_ bioru lechnicznego. W 1 91 3 r. ukazaly się pańŚtwowe pżepisy do1y_ czące odbioru technicznego pisloelów P08' opra' 20 cowano je W Klólewsko'Plusk rn Biuże Konslllk- cyjnym Piechoty w Spandau. Nie posiadamy dokładnych inlormacji, w jaki sposób plzebiegal odbiór technicŻny pisiolelóW po l wojnie świalowej'PruWdopodobnie odbywał się podobnie jak w oklesie pżedwojennym' PielwsŻe ]n'ormacje pochodzą dopiero z począlku |al 30. ] dotyczą produkcjiW firm]e Mauser' odb],lvało się lo W tŻ ech etapach. Tzw biav odbi& wykonywano leszcze przed oksydowaniem bloni' Po złożeniuegŻempla2a (e- szcze bez okl-adek) nabijano numer seryjny na chwycie pod lllą Wlłaczano kod wytwórcy i rok plodukcji' wybijano końcóWkę numeru seryjnego na sp!ściei dźwigni bezpiecznika. Pozostałe czę' ścib}ły jeszcze nieoznaczone' Taki plslolet bl manualn]e sprawdzany' czy dziala poplawnie olaŻ przestŻ eliwany Wzmocnionym nabojem. o i|e pró_ ba Wypadła pomyślnie (udawało się to za pierw_ szym raŻem' w ok' 58o/o świeżoWyprodukowanych P'0ą' nabijano piefuszy stempel odbioru lechnicz- nego i kierowano bloń do oksydowania' Po ponownyrn zmonlowaniu już 'czarnego' pis_ toletu' tyrn lazem z okładkami, ponownie spraw_ dŻano jego działanie, poprawnośćWykonania czę_ ścii dokładnośćich spasowania' Po ''zdaniu eg' zaminu' nabijano drugi stempel odbjolu lechnicŻ_ nego i kierowano pistolel na slrzelnicę' PŻestrzelanie odbywało się W obecnościoficera lub urzędnika Wojskowego i polegało na Wystrzela_ niLr W kulochwyl' z wolne] ręki dwóch pełnych magazynków. Naslępnie oddawano osiem slżałów do larczy oddalonejo 50 melróW. Jeże|ipislo|et nie miałzacięó i pięć pŻestrzelin w larczy mieściłosię W oklęgu o średnicy17 cm, nabijano trzecii ostatni stempel odbior! lechniczneqo. OZNACZENIA PŻepisy o oznaczaniu nowych pistolelóW P08 zoslav oplacowane W 1910 r' W Biuże Konstruk_ cyjnym Piechoty W spandaLr' Powslały one na skulek rozpoczęcia produkcji pistolelóW W labryce W Eńurcie' Pislolely P08 produkowane przez pry_ walną wylwórnię (DW\,4) nie b}4y stemp|owane w 6posóbdokładnio określonyw pŻepisach z roku 1910 . Plzepisy le były wielokrclnie zmieniane _ dostosow]łvano je do zmian Wplowadzanych w produkowanych pisloletach, Ostateczna wersja pŻepisów pochodziz 1914 r' zasady slemplowania pisloletóW P08 obejmo_ wały okeślenielodza]u i wielkościstempli, a lakżs miejŚca ich lvybicia olaz wielkośći lokalizację nu' merów seryinych broni' slemple obejmowav|

fl E ffim ffi'4 lluśracledo praplśów 8templowania piŚrolerów sfużbowyćh Porż i910 r zbiory Joach]ma GónŻa a) siempel odbioru lechnicznego Ż koloną W tlzech Wysokościach| 4,2, 3'2 i 2 mm; b) numery seryjne w dwóch Wysokościach:2,1 i 1,5 mm; c) oznaczenia iabryczne ] stemple ogólne, lzn' orzelheEldyczny o wysokości3,2 i2,9 mm;nazwa labryki (DW[4 |ub Eńuń); rok produkcji o wysokoścr 3'2 mm iszerokości 9 mm; sfupek Ustawienia muszki o Wysokośc]3 4 mm o€z oznaczenie kali_ bru o wysokości 1,5 mm wybijane na spodzie lufy (mieŹony między po|ami). PoŻa tym wprowadzono oznaczenie magaŻynków zapasowych, ldóle na spodzie denka poza pelnym numerem seryjnym oirzymyr/vav slempel "+". slemple odbioru lechnicŻnego slemple odbioru technicznego zmieniały swój \ł}gląd W zależnościod zmiany uslroju i gocła państwowego Niemiec' Do 1918 r' była to korona umieszczona nad golycką |ilerą która odpowiadała pieMszej iilerze nazwiska kontrolującego dany pistolet i|ub ich par' lię) ulzędnika' W przypadku odbioru usankcjono. Wanego pżez żąd (cesarza)' kolona była Żakoń_ czona kŻyżem. Po powstanlu Bepubliki Weimarskiej godlem państwa stał się oŻel (''Beichsad]ed). Jego slylizo_ wany wizerunek o lóżnym rysunku i slopniu upro_ szczenia w połączeniu ze znajdująą się pod spo. dem cyilą slał się obowia7ującym siemplem od_ bioru technicznego w lalach 1918-1937. W lislopadzie 1935 r' wplowadŻono nowe godlo pańslwowe nawiązujące do olŁ NSDAP (prosle, a nie opadające skądła)' W elekcie slale stemple mogły być używane ry{ącznie do marca 1 937 l' Po lej dacie Wybijano or' o proslych' trzycŻęściowych skrzydlach. Dodalkowym oznaczeniem odbiorów lechnicz' nych b],ł slempel przeslŻelania nabijanyw P08 na lufie' komoże zamkowej i',wide|kach') i t2onie Żamka' Wybijanogo po pomyślnym oddaniu dwóch stlzalów nabojern o zwiększonym o 20% ładunku prochowym' slempel ten mial kształ orła heral_ dycznego. zgodnośćnumeróW PrŻepisy z 1910 r' określa]yzasadę numelacji pistoletów' która polegała na nurnelowaniu P08 w blokach po 10 000 sztuk z dodalkowym ozna- czeniem literowym. Teoretycznie produkcja powin- 21

na zaczynać się W nowym roku od c},fry 1 do 10000 nasiepnie od la do 10000a, lb do 10000b iid. Żasada ta nie dotyczyła pieMszych 50 000 sztuk P08 wyplodukowanych W DWLł' któle bly W la' lach 1909-1911 numerowane ciąg]e _ numeracja nie rozpoczynała się od nowa w kolejnych lalach produkcii. Wszysikie pistolely P08 były oznacŻone pełnym nlmelem seryjnym olaŻ dodatkowo dwoma oslat nimiMlaminumeru. Byly one wybijane na wsŻyst_ kich gilównych częściachskladowych pistolelu olaz Większości pozostałych częściskładowych broni' Wydaje się dziwne, że na pisloletach przezna_ czonych dla Wojska wprowadŻono lak skompliko_ Wany i placochłonny system oŻnacŻania posŻcze- gólnych elemenlów pislolelu, numerem seryjnym lub jego fragmentem. Bylo to jednak dzialanie Pisiolety P08 produkowane były pŻy zachowa' niu minimalnych tolelancji pomiędzy poszczegól- nymi częściamipistoletu' d|alego nie b/y one Wza_ jemnie wymienne' Elemenly pistolelu o numerŻe 8602a pasowały tylko i wyĘcznie do tej broni' a jakakolwiek Żamiana częściz pisloletem numel 8603a byfa Żabloniona, gdyż mogła doplowadzić do Wad|iwego działania pistolelóW' |\,łeloda ta jest zupelnie niepraklyczna W przypad_ ku pistolelóW nabywanych pŻez osoby pr}Ąłalne (sląd leż broń plzeznaczona na rynek cywilny W zasadŻi€ była oznaczana wyfącznie pełnym nu- melem seryjnym). W 1€kcie czysŻcŻenia bloni z rcguły lozbiera się jeden egzemp|aŹ i nie ma możliwościzamienienia części.W przypadku pis_ lolelów wojskowych w rusznikarni często rozbiera' nych, w celu naprawy lub konserwacji, kiika pis- iolelóW naruz i WlaśnieW iym p2ypadku' aby nie poŻamieniać cŻęścjŻ lóżnych egŻemplaży, nie_ zbędne jest oznaczeniejak największej ilościistol_ nych elemenlów pełnym lub skróconym numerem seryjnym. oznaczanig dużej ilościczęściP08 num€lem seryjnym ma je6ŻcŻe jedno islolne Żaslosowanie' Dla wszyslkich, klóży zajmują się tymi pistoletami zawodowo czy hobbistycznie, jest to idealna wska- zóWka na lemai kondycji danego egzemplaŻa' Najbardzigj cenione i najdrożsŻ€ są egzemplarze o pelnei zgodności nlmelóW' co śWiadczy'że ma- my do czynienia z egzemplaŹem w pelni oryginal nym' a nie ze 'składakbm'' czyli pistoletem złożo' nym z częścipochodzących z różnych pislolelów. Każdy kolekcjoner w pielwszej kolejnościpowinien spEwdzić zgodnośćnumsróW tylko w ten spo- sób można beŻ dokładnego badania pistolelu oke- ślićjego Wańośó' Dodatkowe oznaczenia _ Bc. Na nieklórych egzemp]aŻach P'08 po_ chodząrych z Królewskiej Fabryki KarabinóWW Er' furc]e można 6po1kać łybity po plawej strcnis komory zamkowej ("Widełek') slempel sktadający się z |iler Bc pod koroną Jest to oznaczenie komisji rewizyjnej (Revisions-Commission). s'lempel Hc n. Pbtolecie produĘi KFK Eńuń z 1917 r. slempel len bl wybijany' gdy lłóraśz części pislo]elu nie mieściłasię W granicach lolerancji' lecz mimo tego bloń funkcjonowala boz żadnych zacjęć' EgŻempIaż taki btł pŻedstawiany specjal- nemu użędnikowi' który decydował, czy bloń ta może być pzekazana odbiolcy. Aby zabezpieczyć się pŻed reklamacjami, taki pislolet był oznaczany slemplem komisji rewizyjnej. slgmpli''Rc nig spolyka się (mogą zdaQyc się wyjąiki) na pistolelach plodukcji DW\,4. - BG. W muzealnych i prywahych kolekcjach znajdują się pojedyncze egzemplarze pislo|etóW P08 z wczesnych lal produkcji, kióre po lewej sllonie chwylu mają wybijane oznaczenie ''RG'' oraz dodatkowy numer broni. oznaczenie to było stosowane na bloni oddzia_ łów żandarmerii niemieckiej (Heichs_Gendarme e) na terenie anel(owanej po wojnie 1870/1871 r. Alzacji i Lolaryngii' Pistolely te są bardzo żadkie' _ slemple iednoslek wo|śkowych i lormacii policji' W amii niemieckiej pżed lwojnąświatową broń pa|na oraz caly osplzęt do niej był oznaczany syslemem literowo_c}'frowym, klóry pozwalał roz_ poznać' z jakiej jednostki pochodzi konkrelny eg_ zemplalz. oznaczenia le były wybijane przez rusz- nikaŻy w jednoslkach beŻpośrcdniopo oląmaniu nowej pańii spŹęiu od ploducenla. 9 luĘo 1912 r' kiedy to łprowadzono plan mobi_ lizacyjny i zaczęlo zdawać sobie sprawę z moźliwości wybuchu konllildu órojneqo, odsląpiono od ozna_ czania P@ stemplami jednoslek wojskowych. Dlale- go leż nie spolyka 6ię w zasadzie pistoletóW poduk_ cji wojennejz lat 191Ł1918' na ldórych Wybijane Ę

le oznacŻenia' z jednym wyjąlkiem: broń przejęta w okesie międzywojennym przez Beichswehrę i policję majuż nowe slemple tych lormacji. slemple 'pdkow€' na pistol€lach odpowiadały pŻepisom ze stycznia 1909 l. i składały saę Ż kom_ binacji dużych i małych litel onz cyjr oŻnaczają_ cych odpowiednio fomację (pułk piechoty' kawale_ i' ady|glii ilp.)' numer pułku' kompanii i numel konkrelneoo pistoletu w tej kompanii (nio należy go rny|ić z numerem seryinym). w 1923 r' Weszły W życie pŻopisy o oznaczaniu uzbloj€nia i Wyposażenia Beichswehry, którc mwią_ ŻWały do przepisów Ż 1909 r. W 1934 r' Dowodz_ tło Wojsk Ędowych zakaŻalo wybijania na broni slempli umożliwiaiących idenMikację jednostki. Feasumuiąc st€mple "pulkowg" wyslęplią Wyłą_ cznie na pisloletach P08 wyprodLrkowanych w la- tach 190$-1914, na pisloletach wyprodukowanych W latach l wojny śWiatoweji pzejęlych później pżez Fleichswehrę oraz na pislolelach p.odukowa- nych dla Reichswehry do roku 1 934. Slemple lormacji policyjnych w zasadzie odpo- wiadają opisanym Wyżej oznacŻeniom na broni Woiskowej. skiadav się z kombinacji dwóch dU_ ć! r 6"** *#;".-_ lL]LJ l{'8,r, I oznako'.nl. p|srÓI.ió' Rdcfuw.hry '9 B.Dv. 464' Berlln '924 zbiory Joachińa Gfuza oa.km.n|. pbtol€lół pollcyinych w9 "wań.n$rwallungvoB.hri'r der pńu3ślsch.ń PollBi'' z '1932 r zb ory J@chima GóńŻa łch liter (czasem oŻnaczsnie dwulitercwe) z klop_ kami (pielwsza 2 nich okleśla 'ormację poljcyjną druga miaslo) oraz cy'ą rŻymską {oznaczaiącą numel rewifu' obwodu) i arabską (numer konkel- nego pislolelu). Na pistolelach występuią stemple: schużpo|iŻei (S.), Kriminalpolizei (K.), Landjagerci (1.) i Land- jćiggl€iscfulg (Ls'). slemple byly wybłane na chwyci€ pistolelu, ka_ buże, śrubokręciei wyciorŻe' ZI/1IANY TECHNICZNE Urądzenle u atrzymu|ące zamek w tylnym Po_ łoźenlu(,,Kamrneńang'') Począlkowo wszystki€ pistolely Parabellun po' siadaiy urŻądŻenie ŻatŹymljące Żamek w tylnym położeni! po wystżeleniu ostalniego naboju z ma_ gaŻynka (patenl G' Lugeta z 1900 r.). Dopiaro w llakcie prób poligonowych, aby Żmniejszyć ilość częścipistolelu' na spocialne życzgnio G.P.K' zre- zygnowano z lego uŹądzenia. lnaczej było z pisloletamj pŻeŻnaczonymi dla casalskiej maryna*i wojsnnej. Wszyslkie wprowa- dzone w 1904 l' pislolety Mańe 04 bez wzglęóu na rok produkcia i sedę posiadają 'Kammeńang'' 2.Plsto/c 08 e &hrr!;ben z jćha. ż'P a8