Katarzyna Litwińczuk
Korekta
Małgorzata Ablewska, Katarzyna Szol
Skład
Tomasz Erbel
Wydawca
Czerwone i Czarne Sp. z o.o. S.K.A.
Rynek Starego Miasta 5/7 m. 5
00-272 Warszawa
Skład wersji elektronicznej
pan@drewnianyrower.com
Wyłączny dystrybutor
Firma Księgarska Olesiejuk Sp. z o.o. S.K.A.
ul. Poznańska 91
05-850 Ożarów Mazowiecki
ISBN 978-83-7700-157-8
Warszawa 2014
Spis treści
Karta tytułowa
Karta redakcyjna
Od autora
Rozdział 1. Zamiast wstępu
Niebezpieczna profesja
Prawda i legenda
o szpiegowskiej robocie
Ze szpiegowskiej kuchni
Rozdział 4. Operacja „Że-
lazo”
Bracia Janoszowie
Początek afery
Złoty interes
Podział łupu
Kramik na Rakowieckiej
„Żelazo II”
Nietykalni
Zabić Adama Michnika
Gangsterzy i politycy
Rozdział 5. Mistrz szabli
Major Pawłowski aresz-
towany
Szablista wszech czasów
Finanse mistrza
Współpraca z UB
W służbie wywiadu
Archiwalne niedyskrecje
Agent „Paweł”
Problemy
Zakład karny w Barcze-
wie
Ostatnia walka
Rozdział 6. Opowieści kapi-
tana Czechowicza
Powrót „asa wywiadu”
Student historii
W poszukiwaniu azylu
Rozgłośnia z Mona-
chium
Na szpiegowskiej drodze
Trucizny agenta
Prywatne życie szpiega
Medialny show
Człowiek, który uwierzył
w swoją wielkość
Rozdział 7. Szpieg za Spi-
żową Bramą
„Ignacy” i inni
Ojciec Konrad Hejmo
Edward Kotowski
Student z Krakowa
Dylematy
Wśród jezuitów
W Watykanie
W pobliżu Jana Pawła II
Raporty
Paryż
Kontrowersje
Pytania bez odpowiedzi
Rozdział 8. Prawda i legenda
o Marianie Zacharskim
Młodość agenta
Kontrowersji część
pierwsza
Na szerokie wody
Zamrożenie
Szpiedzy i technologie
Tenis i drinki
William Bell
Szpiegostwo i finanse
Kontrowersji ciąg dalszy
Dożywocie
Wymiana
Emerytura agenta
Rozdział 9. Życie prywatne
pułkownika Kuklińskiego
W rodzinie Kuklińskich
Wietnam
Pod żaglami
Kobiety w życiu pułkow-
nika
Basia
Finanse Ryszarda Ku-
klińskiego
Kamuflaż i samotność
Dyskusje i spory
Ucieczka
USA
Zakończenie
Przypisy
Ważniejsza bibliografia
Okładka
Od autora
O
rdery mam dla żołnierzy,
a dla szpiegów tylko
złoto” – mawiał Napoleon
Bonaparte, co doskonale ilustruje
ówczesną opinię o pracownikach
wywiadu. Działalność szpiegow-
ską przez wiele stuleci uważano za
niehonorowy sposób prowadzenia
wojny. Nie bez powodu schwyta-
nych wywiadowców przeciwnika
z reguły karano śmiercią, często
bardzo okrutną.
Szpiegostwo towarzyszyło
jednak ludzkości od zarania dzie-
jów. Już w czasach antycznych
ogromną wagę przywiązywano do
rozpoznania sił i zamiarów wroga,
a piękny literacki opis takich dzia-
łań możemy znaleźć w Iliadzie
Homera, w której Odyseusz
w przebraniu przekrada się za
mury Troi. Właściwie nikt nie wy-
obrażał sobie prowadzenia wojny
bez działań wywiadowczych,
a skoro wywiad był może niezbyt
chlubną, ale jednak normą, to nie-
uchronną konsekwencją tego stanu
rzeczy było pojawienie się kontr-
wywiadu. I tak już miało pozostać.
Obiegowe i niepochlebne
opinie na temat działań szpiegow-
skich zaczęły się zmieniać dopiero
wraz z rozkwitem literatury sensa-
cyjnej. A kiedy literaturze w su-
kurs przyszła kinematografia,
funkcjonariusze wywiadu stali się
bohaterami masowej wyobraźni.
Ich losy intrygowały bez względu
na to, czy byli oni postaciami au-
tentycznymi, czy też wytworami
fantazji autorów i scenarzystów.
Czasami granice te ulegały zresztą
zatarciu, w efekcie czego nie-
Copyright © Sławomir Koper, Czerwone i Czarne Projekt okładki FRYCZ I WICHA Zdjęcia: Jacek Bednarczyk/CAF/PAP (okładka); Archiwum IPN; ADM-CAF/PAP; Grzegorz Rogiński/Reporter; Tomasz Praż- mowski/MSiT/Forum; Cezary Langda/CAF/PAP; Stefan Maszewski/Repor- ter; Michał Sadowski/Fotorzepa/Forum; An- drzej Iwańczuk/Reporter. Redakcja Witold Grzechnik Redaktor prowadząca
Katarzyna Litwińczuk Korekta Małgorzata Ablewska, Katarzyna Szol Skład Tomasz Erbel Wydawca Czerwone i Czarne Sp. z o.o. S.K.A. Rynek Starego Miasta 5/7 m. 5 00-272 Warszawa Skład wersji elektronicznej pan@drewnianyrower.com Wyłączny dystrybutor Firma Księgarska Olesiejuk Sp. z o.o. S.K.A. ul. Poznańska 91
05-850 Ożarów Mazowiecki ISBN 978-83-7700-157-8 Warszawa 2014
Spis treści Karta tytułowa Karta redakcyjna Od autora Rozdział 1. Zamiast wstępu Niebezpieczna profesja Prawda i legenda o szpiegowskiej robocie Ze szpiegowskiej kuchni
Ofiara małżeńskiej miło- ści Problemy rodzinne pod- pułkownika Goleniew- skiego „Carewicz Aleksy” Uciekinierzy Rozdział 2. Wtórnik z Pozna- nia Szpiegowskie wtórniki Heinz Peter Arnold
Porucznik Jerzy Kacz- marek Spotkanie po latach Brema Śmierć Heinza Arnolda Ostatnia wymiana szpie- gów Międzynarodowe Targi Poznańskie Rozdział 3. Sprawa André Robineau
Powojenna szpiegomania Yvonne Bassaler Skomplikowana młodość agenta Warszawa Szczecin André i kobiety Okęcie Proces Wyrok
Rozdział 4. Operacja „Że- lazo” Bracia Janoszowie Początek afery Złoty interes Podział łupu Kramik na Rakowieckiej „Żelazo II” Nietykalni Zabić Adama Michnika
Gangsterzy i politycy Rozdział 5. Mistrz szabli Major Pawłowski aresz- towany Szablista wszech czasów Finanse mistrza Współpraca z UB W służbie wywiadu Archiwalne niedyskrecje Agent „Paweł”
Problemy Zakład karny w Barcze- wie Ostatnia walka Rozdział 6. Opowieści kapi- tana Czechowicza Powrót „asa wywiadu” Student historii W poszukiwaniu azylu Rozgłośnia z Mona- chium
Na szpiegowskiej drodze Trucizny agenta Prywatne życie szpiega Medialny show Człowiek, który uwierzył w swoją wielkość Rozdział 7. Szpieg za Spi- żową Bramą „Ignacy” i inni Ojciec Konrad Hejmo
Edward Kotowski Student z Krakowa Dylematy Wśród jezuitów W Watykanie W pobliżu Jana Pawła II Raporty Paryż Kontrowersje Pytania bez odpowiedzi
Rozdział 8. Prawda i legenda o Marianie Zacharskim Młodość agenta Kontrowersji część pierwsza Na szerokie wody Zamrożenie Szpiedzy i technologie Tenis i drinki William Bell
Szpiegostwo i finanse Kontrowersji ciąg dalszy Dożywocie Wymiana Emerytura agenta Rozdział 9. Życie prywatne pułkownika Kuklińskiego W rodzinie Kuklińskich Wietnam Pod żaglami
Kobiety w życiu pułkow- nika Basia Finanse Ryszarda Ku- klińskiego Kamuflaż i samotność Dyskusje i spory Ucieczka USA Zakończenie
Przypisy Ważniejsza bibliografia Okładka
Od autora
O rdery mam dla żołnierzy, a dla szpiegów tylko złoto” – mawiał Napoleon Bonaparte, co doskonale ilustruje
ówczesną opinię o pracownikach wywiadu. Działalność szpiegow- ską przez wiele stuleci uważano za niehonorowy sposób prowadzenia wojny. Nie bez powodu schwyta- nych wywiadowców przeciwnika z reguły karano śmiercią, często bardzo okrutną. Szpiegostwo towarzyszyło jednak ludzkości od zarania dzie- jów. Już w czasach antycznych ogromną wagę przywiązywano do rozpoznania sił i zamiarów wroga,
a piękny literacki opis takich dzia- łań możemy znaleźć w Iliadzie Homera, w której Odyseusz w przebraniu przekrada się za mury Troi. Właściwie nikt nie wy- obrażał sobie prowadzenia wojny bez działań wywiadowczych, a skoro wywiad był może niezbyt chlubną, ale jednak normą, to nie- uchronną konsekwencją tego stanu rzeczy było pojawienie się kontr- wywiadu. I tak już miało pozostać. Obiegowe i niepochlebne
opinie na temat działań szpiegow- skich zaczęły się zmieniać dopiero wraz z rozkwitem literatury sensa- cyjnej. A kiedy literaturze w su- kurs przyszła kinematografia, funkcjonariusze wywiadu stali się bohaterami masowej wyobraźni. Ich losy intrygowały bez względu na to, czy byli oni postaciami au- tentycznymi, czy też wytworami fantazji autorów i scenarzystów. Czasami granice te ulegały zresztą zatarciu, w efekcie czego nie-