Fascynujące pierwiastki.pdf

31.07.2016 Prószyński i S­ka http://www.proszynski.pl/Fragment­fld­11­31636­.html 1/4 Informujemy iż strony www.proszynski.pl oraz księgarnia.proszynski.pl firmy Prószyński Media Sp. z o.o. wykorzystują pliki cookies do poprawnego działania. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień przeglądarki odnośnie plików cookies oznacza zgodę na ich wykorzystywanie. Szczegóły znajdziesz w Polityce prywatności / cookies Nie pokazuj więcej tego komunikatu Aktualności 28.05.2016 Relacja z Warszawskich Targów Książki 23.05.2016 ­ Nagroda im. Kuryłowiczów dla tłumaczy książki „Nasz matematyczny Wszechświat” 23.05.2016 ­ Żegnamy Marię Czubaszek Wywiady 09.05.2016 "Koran mam w małym paluszku" Zapraszamy do przeczytania wywiadu z Tanyą Valko.  18.02.2016 ­ Widziałem, dotknąłem, powąchałem 16.07.2015 ­ Tanya Valko ostrzega, naucza, poucza Posłuchaj i zobacz 03.03.2016 Jak wysoko sięga miłość ­ spotkanie autorskie Spotkanie z autorkami "Jak wysoko sięga miłość".  15.06.2015 ­ Najnowsza powieść Katarzyny Puzyńskiej już w księgarniach! Fascynujące pierwiastki. W krainie fundamentalnych składników rzeczywistości Hugh Aldersey­Williams Prolog  Podobnie  jak  alfabet  czy  zodiak,  układ  okresowy  pierwiastków  należy  do obrazów  graficznych,  które  wydają  się  na  stałe  zakorzenione  w  naszych wspomnieniach. Ten, który pamiętam ze szkoły, wisiał na ścianie za biurkiem nauczyciela  niczym  nastawa  ołtarzowa,  a  jego  błyszcząca  papierowa powierzchnia  pożółkła  od  wieloletniego  kontaktu  z  chemikaliami.  Nie  mogę pozbyć się tego obrazu, mimo że od lat rzadko zapuszczam się do pracowni chemicznej. Obecnie układ okresowy wisi na ścianie w moim gabinecie.  Albo  jest  to  przynajmniej  jedna  z  jego  wersji.  Widnieje  na  nim  znajomy, schodkowaty kontur przypominający linię dachów na tle nieba oraz ustawione w schludne stosy ramki, po jednej na każdy pierwiastek. Każda z nich zawiera symbol i liczbę atomową pierwiastka znajdującego się w danej pozycji. Jednak w tej tabeli nie wszystko jest takie jak należy. Tam bowiem, gdzie powinna się pojawić nazwa każdego pierwiastka, znajduje się zupełnie inna, która nie ma nic wspólnego ze światem nauki. Symbol O nie reprezentuje tlenu, lecz boga Orfeusza, a Br to nie brom, lecz artysta Bronzino. Wiele innych miejsc zajmują, z jakiejś przyczyny, postaci kina z lat pięćdziesiątych XX wieku.  Układ  okresowy,  który  tu  opisuję,  to  litografia  brytyjskiego  artysty  Simona Pattersona. Fascynują go diagramy, które służą nam do porządkowania świata. Jego praca polega na rozpoznaniu znaczenia danego obiektu jako symbolu porządku, a następnie na wprowadzaniu zamętu w jego treści. Najsłynniejsza praca artysty przedstawia mapę londyńskiego metra, na której stacje wzdłuż każdej  linii  zostały  nazwane  imionami  świętych,  nazwiskami  odkrywców  lub piłkarzy. Na skrzyżowaniach linii również można dostrzec osobliwości.  Nie budzi zatem zaskoczenia jego pomysł na taką samą zabawę z układem okresowym.  Wkuwanie  go  w  szkole  na  pamięć  budzi  w  Simonie  ponure wspomnienia.  W  rozmowie  ze  mną  stwierdził:  „Wygodnie  było  uczyć  w  ten sposób, ale nie byłem w stanie tego zapamiętać”. Mimo to zapamiętał kryjący się w tabeli zamysł. Po dziesięciu latach od ukończenia szkoły stworzył serię odmian  układu  okresowego,  w  których  symbol  każdego  pierwiastka  rodzi mylne skojarzenie. Cr nie oznacza chromu, lecz Julie Christie, Cu to nie miedź, lecz Tony Curtis. Następnie zaś zaczął sabotować nawet swój enigmatyczny system – zamiast Ag, symbolu srebra, nie pojawiła się w tabeli, dajmy na to, Jenny Agutter czy Agatha Christie, lecz oczywiście Phil Silvers. W tym nowym zestawieniu  tabelarycznym  zdarzają  się  momenty  przewrotnej  logiki  – następujące kolejno po sobie pierwiastki beryl i bor (oznaczane symbolami Be i B) zastąpiły nazwiska obojga Bergmanów, odpowiednio: Ingrid oraz Ingmara. Bracia  aktorzy  Rex  i  Rhodes  Reasonowie  pojawiają  się  obok  siebie, przejmując symbole renu (Re) i osmu (Os). Kim Novak (Na, sód) i Grace Kelly (K, potas) dzielą tę samą kolumnę tabeli jako czołowe aktorki Hitchcocka. Na ogół  jednak  nie  ma  tu  systemu,  tylko  własne  skojarzenia  –  ubawił  mnie  na przykład  fakt,  że  Po,  symbol  polonu,  radioaktywnego  pierwiastka  odkrytego przez Marię Curie i nazwanego przez nią na cześć rodzinnej Polski, oznacza nazwisko polskiego reżysera Romana Polańskiego.  13 / Al / Aldebaran  14 / Si / Sirius  15 / P / Princeps  16 / S / Sinistra  17 / Cl / Capella  18 / Ar / Arcturus  Teraz podoba mi się fantazja artysty, ale w czasach szkolnych potraktowałbym dość  pogardliwie  taki  nonsens.  W  miarę  wymyślania  przez  Simona  coraz bardziej szalonych skojarzeń ledwie już przyswajałem przekazywane mi przez autora  informacje.  Pojmowałem,  że  pierwiastki  stanowiły  uniwersalne  i podstawowe  składniki  całej  materii.  Nie  istniała  rzecz,  która  nie  była  z  nich zbudowana,  ale  tabela,  w  której  rosyjski  chemik  Dmitrij  Mendelejew  je pogrupował, była czymś więcej niż tylko sumą owych niezwykłych elementów. Nadała  bowiem  sens  buntowniczej  różnorodności  pierwiastków  dzięki umieszczeniu  ich  kolejno  w  rzędach  według  liczby  atomowej  (czyli  liczby protonów w jądrach ich atomów) w taki sposób, że nagle wyszło na jaw ich Strona główna / Popularnonaukowe / Fascynujące pierwiastki. W krainie fundamentalnych składników rzeczywistości Pomoc Mapa witryny English   szukaj wyszukiwanie zaawansowane KSIĘGARNIA Nowości Zapowiedzi Bestsellery e­booki Duże Litery Druk na żądanie Klub KOBIETY TO CZYTAJĄ Literatura polska Literatura światowa Literatura faktu, historia Biografie, wspomnienia Fantastyka, fantasy Kryminał/Sensacja/Horror Dla dzieci i młodzieży Popularnonaukowe Humanistyka Komiks Albumy Kulinaria Poradniki Słowniki, atlasy, encyklopedie, edukacja Audiobooki CD Serie Autorzy Katalog alfabetyczny Katalog chronologiczny O wydawnictwie Czasopisma Przyślij swoją książkę Dla mediów Praca

31.07.2016 Prószyński i S­ka http://www.proszynski.pl/Fragment­fld­11­31636­.html 2/4 więcej » 14.04.2015 ­ „Jedenaście tysięcy dziewic" Joanny Marat! Bestsellery TOP 20 1.  Nienachalna z urody Maria Czubaszek 2.  Łaskun Katarzyna Puzyńska 3.  Kobiety z ulicy Grodzkiej. Matylda Lucyna Olejniczak Fotogaleria 1234 pokrewieństwo  chemiczne  (mające  naturę  okresową,  co  ujawnia  ustawienie pierwiastków  w  kolumnach).  Wydawało  się,  że  układ  Mendelejewa  żyje własnym  życiem.  Moim  zdaniem  to  jeden  z  najwspanialszych  i  najbardziej niepodważalnych systemów w świecie. Tak wiele zjawisk wyjaśniał w sposób tak  naturalny,  że  wydawało  się,  iż  istnieje  od  zawsze  i  wprost  nie  mógł  być jednym z nowszych odkryć nowoczesnej nauki (choć gdy go ujrzałem po raz pierwszy, liczył sobie niespełna sto lat). Jego siła stała się dla mnie symbolem, chociaż  i  ja  zacząłem  na  swój  nieśmiały  sposób  zastanawiać  się  nad rzeczywistym znaczeniem owego układu. Wydawało się, że tabela zabawnie umniejsza  własną  zawartość.  Niepohamowana  logika  kolejności  i podobieństwa  sprawiała,  że  same  pierwiastki  ze  swoją  nieporządną materialnością stawały się nieomal zbędne.  W  istocie  na  podstawie  układu  okresowego,  wiszącego  w  mojej  klasie,  nie można było się przekonać, jak wygląda każdy pierwiastek. Uderzający fakt, że za tymi cyframi kryją się prawdziwe substancje, uświadomiłem sobie dopiero po  ujrzeniu  ogromnej,  oświetlonej  tabeli  z  pierwiastkami  chemicznymi  w londyńskim  Science  Museum.  Zawierała  ona  bowiem  rzeczywiste  próbki. Każdy  prostokąt  znanej  mi  już  siatki  mieścił  niewielki  szklany  pęcherzyk,  w którym błyszczała lub unosiła się próbka odpowiedniego pierwiastka. Nie było wiadomo, czy wszystkie są prawdziwe, lecz zauważyłem, że kustosze pominęli wiele  rzadko  występujących  lub  radioaktywnych  pierwiastków,  wydawało  się więc  uzasadnionym  założeniem,  iż  pozostałe  próbki  były  autentyczne.  Tutaj wyraźnie dostrzegało się wiadomości przekazywane nam w szkole: że metale zajmują środek i lewą część układu, a cięższe z nich znajdują się w dolnych rzędach  –  w  większości  szare,  chociaż  jedna  kolumna  zawierająca  miedź, srebro i złoto tworzyła barwną smugę; że pierwiastki niemetaliczne o bardziej zróżnicowanych barwach i fakturach skupiają się w prawym górnym narożniku tabeli.  Od  tego  czasu  zacząłem  gromadzić  własną  kolekcję.  Nie  jest  to  łatwe. Nieliczne  pierwiastki  występują  w  naturze  w  czystej  postaci.  Zwykle  są  one związane chemicznie w minerałach i rudach. Rozpocząłem więc poszukiwania w  pobliżu  domu,  korzystając  z  doświadczeń  zgromadzonych  w  ciągu  wielu stuleci,  w  których  ludzie  wyodrębniali  pierwiastki  z  rud,  aby  je  następnie wykorzystać.  Rozbijałem  przepalone  żarówki  i  wycinałem  z  nich  włókna wolframowe, po czym chowałem poskręcane druciki do małej szklanej fiolki. Kuchnia  dostarczyła  mi  glinu  w  postaci  folii  aluminiowej,  garaż  –  miedzi zawartej w przewodach elektrycznych. Rozpiłowałem na chropowate kawałki zagraniczną  monetę,  o  której  usłyszałem,  że  została  sporządzona  z  niklu  – choć nie była to amerykańska pięciocentówka składająca się, jak wiedziałem, głównie z miedzi. W takiej postaci – by tak rzec, bardziej „pierwiastkowej” – miała dla mnie większą wartość. Odkryłem, że mojemu ojcu pozostało trochę listków  złota  z  młodości,  kiedy  zajmował  się  liternictwem  dekoracyjnym. Wyjąłem kilka z szuflady, gdzie spoczywały w ciemności przez trzydzieści lat, i pozwoliłem im raz jeszcze zabłysnąć.  To  było  zdecydowanie  ciekawsze  doświadczenie  niż  w  Science  Museum. Mogłem nie tylko oglądać próbki z bliska, lecz także zbadać dotykiem, czy są ciepłe,  czy  chłodne,  jak  również  zważyć  w  ręku  –  niewielka,  jasna  sztabka cyny,  którą  odlałem  w  małym  piecu  ceramicznym  ze  stopionej  rolki  stopu lutowniczego, była zdumiewająco ciężka. Mogłem pobrzękiwać lub grzechotać nimi,  uderzając  o  szkło,  by  ocenić  charakterystyczną  barwę  dźwięku,  jaki wydawały. Siarka przypominała barwą pierwiosnki i skrzyła się leciutko, można ją było przesypywać i odmierzać łyżeczką jak cukier puder. Jej piękna w moich oczach nie przyćmiewał nawet lekko gryzący zapach. Ów zapach przypomniał mi się właśnie teraz za sprawą kupionej w sklepie ogrodniczym puszki siarki do odkażania szklarni. Woń przypominająca suche drewno, którą wyczuwam na swoich palcach w trakcie pisania, nie kojarzy mi się z piekłem, jak naucza Biblia,  lecz  przywodzi  na  myśl  zgłębianie  tajemnic  podczas  eksperymentów przeprowadzanych w dzieciństwie.  Zdobycie  innych  pierwiastków  było  bardziej  pracochłonne.  Cynk  i  węgiel pochodziły z baterii – cynk z obudowy pełniącej funkcję jednej z elektrod, a węgiel  z  grafitowego  pręcika  wewnątrz,  służącego  jako  druga  elektroda. Podobnie było z rtęcią. Droższe baterie rtęciowe służyły do zasilania różnych gadżetów elektronicznych. Do czasu rozładowania się baterii tlenek rtęci, który stanowił źródło energii, ulegał redukcji do metalicznej rtęci. Odcinałem piłką do metalu oba końce baterii i wygarniałem osad do buteleczki. Podgrzewając ją, mogłem  oddestylować  metal.  Obserwowałem  wtedy,  jak  gęste,  toksyczne opary  ulegają  kondensacji  i  tworzą  się  lśniące,  drobne  kropelki  łączące  się następnie w pojedynczy, ruchliwy paciorek. Obecnie taki eksperyment byłby ze względu na zagrożenie zdrowia zakazany, tak jak nie wolno już używać tych baterii.  W owych niewinnych czasach kilka pierwiastków można było jeszcze nabyć w aptece.  Tak  właśnie  zdobyłem  jod.  Inne  dostałem  w  niewielkim  sklepie chemicznym w Tottenham długo po ich wycofaniu z handlu wskutek restrykcji, jakimi  objęto  ich  sprzedaż,  gdyż  stanowiły  oczywiście  materiały  wyjściowe między  innymi  do  produkcji  bomb  i  trucizn.  Chociaż  rodzice  z  pewnym zadowoleniem  przyjmowali  moją  pasję,  zabierając  mnie  tam  samochodem, owe  podróże  wzdłuż  odległych  odcinków  Seven  Sisters  Road  do  lichego sklepiku pod huczącymi wiaduktami kolejowymi, kuszącego zapachami niczym rynek korzenny, zawsze odczuwałem jak tajemniczą przygodę.  W pracy nad układem okresowym czyniłem duże postępy. Wykreśliłem siatkę tabeli  na  tablicy  ze  sklejki  i  powiesiłem  swoje  dzieło  w  sypialni.  Wszystkie nowo  zdobyte  próbki  wkładałem  do  jednakowych  fiolek  i  przypinałem  w odpowiednich miejscach siatki. Pierwiastki w czystej postaci często były raczej bezużyteczne z punktu widzenia chemii, o czym dobrze wiedziałem. Przydatne chemikalia – te, które wchodziły w reakcje, wybuchały lub dawały piękne kolory –  stanowiły  w  większości  kombinacje  pierwiastków,  zwane  związkami chemicznymi,  te  zaś  przechowywałem  w  szafce  w  łazience,  gdzie przeprowadzałem swoje eksperymenty. Natomiast pierwiastki stanowiły obiekt Kontakt Jak kupować Polityka prywatności Foreign rights Bądź pierwszą osobą wśród znajomych, która to polubi Prószyński i … 34 tys. polubienia Polub tę stronę  

31.07.2016 Prószyński i S­ka http://www.proszynski.pl/Fragment­fld­11­31636­.html 3/4 namiętności kolekcjonerskiej. Każdy z nich miał swój początek, niepodważalne miejsce  w  kolejności  i,  jak  się  wydaje,  również  koniec.  Niewiele  wówczas wiedziałem  o  zażartej  zimnej  wojnie  między  naukowcami  amerykańskimi  i radzieckimi, pragnącymi dołączyć w drodze syntezy nowe pierwiastki do listy 103,  którą  wbiłem  sobie  do  głowy.  Jako  kolekcjoner  postawiłem  sobie oczywiście  za  cel  –  jakkolwiek  nieosiągalny  –  skompletowanie  całego zestawu.  Chodziło  jednak  o  coś  znacznie  donioślejszego  niż  zbieranie  dla samego  zbieractwa.  Oto  gromadziłem  najbardziej  elementarne  cegiełki,  z których zbudowany jest świat, a nawet Wszechświat. Moja kolekcja nie miała w sobie  sztuczności  świata  znaczków  czy  kart  z  piłkarzami,  gdzie  reguły  gry wyznaczają  arbitralnie  inni  kolekcjonerzy  lub  (co  jeszcze  gorsze) przedsiębiorstwa  produkujące  dane  przedmioty.  Miało  to  zasadnicze znaczenie. Pierwiastki były zawsze. Narodziły się zaraz po Wielkim Wybuchu i będą  trwały  jeszcze  długo  po  wymarciu  ludzkości,  całego  życia  na  Ziemi,  a nawet  po  tym,  gdy  sama  planeta  zostanie  pochłonięta  przez  własne, powiększające się Słońce przeistaczające się w czerwonego olbrzyma.  Taki system świata wybrałem – równie kompletny jak każdy inny do wyboru. Historia, geografia, prawa fizyki, literatura – każda z tych dziedzin, zgodnie z własnymi zasadami, jest wszechogarniająca. Wszystkie wydarzenia dzieją się w historii, mają miejsce w geografii, dają się sprowadzić wyłącznie do interakcji energii i materii, ale ich podłoże materialne stanowią ni mniej, ni więcej tylko pierwiastki.  Wielkie  Rowy  Afrykańskie,  turniej  Field  of  the  Cloth  of  Gold, pryzmat Newtona, Mona Lisa – nie mogłyby powstać bez pierwiastków.  W  tym  czasie  naszą  szkolną  lekturą  był  Kupiec  wenecki.  Przez  czterdzieści minut wcielałem się w Bassania – to niezgorsza rola, choć nie przepadałem za czytaniem na głos. Dobrnęliśmy nareszcie do sceny, w której przychodzi kolej Bassania, by wybrać jedną spośród trzech szkatułek, zawierającą podobiznę Porcji, dzięki czemu będzie mógł zdobyć rękę damy i poślubić ją. Pechowiec, któremu  przypadła  rola  Porcji,  szczebiotał  na  scenie,  podczas  gdy  ja zmagałem się z tremą, oczekując na swoje wejście. „Pozwól mi wybrać / Spójrz na  mnie,  żyję  na  łożu  męczarni”  –  wyrecytowałem  monotonnie  i  całkowicie beznamiętnie.  Następnie  musiałem  wybrać  jedną  z  wyimaginowanych szkatułek. Jestem pewien, że żaden z widzów nie zdołał w ogóle wychwycić toku myśli kreowanej przeze mnie postaci, wsłuchując się w mój pozbawiony jakiegokolwiek wyrazu głos, gdy odrzuciłem najpierw „pstre złoto”, następnie srebro  („wyblakły  /  I  nędzny  sługo,  zmieniający  panów”),  zanim  wreszcie zdecydowałem się na „ubogi ołów”. Ale w mojej głowie coś nagle zaskoczyło. Trzy  pierwiastki!  Czy  Szekspir  był  chemikiem?  Później  przekonałem  się,  że chemikiem,  a  raczej  spektroskopistą,  był  również  T.S.  Eliot  –  w  poemacie Ziemia  jałowa  przedstawia  wyrazisty  obraz  nabijanego  ćwiekami  drewna kadłuba  statku  („sczerniałe  w  morzu  drzewo,  nabijane  miedzią  /  zielenią  i oranżem płonąc wśród barwnych kamieni”; zieleń pochodzi od miedzi, barwa pomarańczowa od zawartego w morskiej wodzie sodu).  Niejasno zaczynałem zdawać sobie sprawę, że historia pierwiastków wiąże się z kulturą. Złoto miało swoje znaczenie. Srebro oznaczało coś innego, ołów – coś  jeszcze  innego.  Ponadto  owe  znaczenia  brały  swój  początek  przede wszystkim z chemii. Złoto jest cenne, gdyż występuje rzadko, lecz uważa się je za  ozdobę  niegustowną,  ponieważ  to  jeden  z  nielicznych  pierwiastków występujących w naturze w formie rodzimej, niezwiązanej z innymi, skrzącej się żywą barwą, a nie ukrytej pod postacią rudy. Zacząłem się zastanawiać, czy wszystkie pierwiastki mają swoją mitologię.  Często  już  same  nazwy  mówią  o  ich  historii.  Pierwiastki  odkryte  w  epoce oświecenia  noszą  nazwy  zaczerpnięte  z  mitologii  klasycznej  –  tytan,  niob, pallad, uran i tak dalej. Z kolei nazwy tych, które wyodrębniono w XIX wieku, przeważnie  odzwierciedlają  fakt,  że  one  same  –  bądź  ich  odkrywcy  – pochodzą z określonej krainy. Niemiecki chemik Clemens Winkler wyizolował german. Szwed Lars Nilson odkrytą przez siebie substancję nazwał skandem. Maria i Piotr Curie wyodrębnili polon i nazwali go – nie bez pewnych trudności –  na  cześć  czule  wspominanej  przez  Marię  ojczyzny.  Nieco  później  nauka zaczęła  przeobrażać  się  w  duchu  silniejszego  poczucia  wspólnoty.  Nazwę europ nadano w 1901 roku, a pod koniec nowego wieku jakiś niepozbawiony poczucia  humoru  urzędnik  jednego  z  banków  europejskich  zarządził,  że związki  tego  pierwiastka  należy  zastosować  do  produkcji  barwników luminescencyjnych  do  znakowania  banknotów  euro  w  celu  łatwiejszego wykrywania egzemplarzy sfałszowanych. Kto by pomyślał? Nawet mało znany europ pewnego dnia dostąpił zaszczytu zaproszenia na salony kultury.  Tak  więc  pierwiastki  zasiedlają  naszą  kulturę.  Nie  powinno  to  nas  dziwić  – bądź co bądź wszystko się z nich składa. Jednak powinno nas zaskakiwać to, jak  rzadko  zauważamy  ten  fakt.  Za  niedostrzeganie  tego  skojarzenia  część winy  ponoszą  chemicy,  którzy  zakładają,  że  studiowanie  i  nauczanie  tego przedmiotu  powinno  odbywać  się  w  wyniosłym  odizolowaniu  od  świata. Jednakże nauki humanistyczne też nie są bez winy – na przykład ku swemu zdumieniu przekonałem się, że autorka biografii Matisse’a ukończyła dzieło, nie zamieściwszy żadnej wzmianki o barwnikach, których używał artysta. Być może to dość nietypowa opinia, ale jestem pewien, że samemu Matisse’owi ta sprawa nie byłaby obojętna.  W  naszej  kulturze  pierwiastki  nie  zajmują  stałych  miejsc,  tak  jak  w  układzie okresowym.  Na  grzbiecie  jej  kapryśnej  fali  wznoszą  się  i  opadają.  John Masefield  w  znanym  wierszu  Ładunki  wymienia  w  trzech  krótkich  strofach osiemnaście towarów symbolizujących trzy ery światowego handlu i grabieży, a jedenaście z nich to albo pierwiastki w czystej postaci, albo materiały, których wartość wynika ze szczególnej natury jednego z pierwiastkowych składników – od  pięciorzędowych  galer  z  Niniwy,  wypełnionych  wapienną  bielą  kości słoniowej,  aż  do  pokrytych  brudem  brytyjskich  kabotażowców  z  ładunkiem „węgla znad brzegów Tyne, / szyn kolejowych, sztab ołowianych, / Drewna na opał, wyrobów z żelaza i tanich, cynowych tac”.  Od  chwili  odkrycia  każdy  pierwiastek  wyrusza  w  podróż  w  bezkres  naszej

31.07.2016 Prószyński i S­ka http://www.proszynski.pl/Fragment­fld­11­31636­.html 4/4 kultury. Może ostatecznie stać się wszechobecnym elementem, jak żelazo czy węgiel.  Może  występować  na  szeroką  skalę  w  ekonomii  lub  polityce, pozostając w znacznej mierze w ukryciu, jak krzem czy pluton. Albo, jak europ, może  stanowić  tylko  ozdobnik  doceniany  wyłącznie  przez  znawców.  Swoje szkolne  wypracowania  („Dlaczego  Bassanio  wybrał  ołowianą  szkatułkę?”) pisałem piórem marki Osmiroid; nazwa ta pochodziła od osmu i irydu, które producent wykorzystywał do wzmacniania stalówek.  Podczas  stopniowej  asymilacji  danego  pierwiastka  zaczynamy  lepiej  go poznawać. Doświadczenia ludzi, którzy go wydobywają, wytapiają, kształtują i sprzedają,  nadają  mu  znaczenie.  Dzięki  tym  procesom  możemy  własnymi mięśniami  odczuć  wagę  tej  substancji  i  zmierzyć  stawiany  przez  nią  opór, dlatego Szekspir mógł opisywać złoto, srebro oraz ołów i mieć świadomość, że opis będzie zrozumiały dla widowni.  (…) © Prószyński Media Sp. z o.o. 1998­2016. Wszelkie prawa zastrzeżone. Projekt i realizacja Structum. Powered by InfoBiz Server.