Użytkownik religioznawstwouj wgrał ten materiał 7 lata temu.
Komentarze i opinie (0)
Transkrypt ( 5 z dostępnych 5 stron)
1
dr Daria Szymańska-Kuta
Instytut Religioznawstwa UJ
CYWILIZACJE A RELIGIA
STAROŻYTNOŚĆ I ŚREDNIOWIECZE
Charakterystyka kursu:
1. Cele kursu:
• zapewnienie wiedzy wprowadzającej w problematykę religioznawczą ujmowaną z perspektywy historycznego rozwoju cywilizacji, ze
szczególnym uwzględnieniem:
− dynamiki procesu cywilizacyjnego i jego wpływu na kulturę, społeczeństwo i religię;
− historycznych uwarunkowań zmian zachodzących w obrębie religii;
• zapewnienie wiedzy ogólnej na temat historycznego rozwoju cywilizacji i religii
• przygotowanie studentów do kursów z zakresu historii religii, jak i do kursów z zakresu teorii religii.
2. Priorytetowe treści kształcenia:
• przebieg procesu cywilizacyjnego
− prezentacja historycznego rozwoju cywilizacji Starego Świata od epoki brązu do średniowiecza z wyróżnieniem kolejnych faz
rozwojowych cywilizacji
− charakterystyka poszczególnych typów formacji cywilizacyjnych (organizacji politycznej, społecznej, kulturowej i religijnej),
dominujących w kolejnych fazach rozwoju cywilizacji
• dynamika procesu cywilizacyjnego, epokowe przeobrażenia cywilizacyjne
− transformacje cywilizacyjne (rewolucyjne zmiany, momenty przełomowe w dziejach ludzkości, takie jak transformacje epoki osiowej),
które uruchomiły dynamikę cywilizacyjną i doprowadziły do kluczowych przeobrażeń, zarówno zmian cywilizacyjnych jak i zmian w
obrębie religii
− nowe elementy w cywilizacji i w religii, które pojawiły się w kolejnych fazach rozwoju cywilizacji
• perspektywa porównawcza
− przegląd i analiza porównawcza cywilizacji Starego Świata pod kątem ogólnych tendencji dominujących w kolejnych fazach rozwoju, a
także zmian i przeobrażeń cywilizacyjnych zachodzących równolegle w poszczególnych cywilizacjach (akcent pada więc na podobieństwa
socjo-kulturowych wytworów człowieka – powtarzające się zjawiska występujące równolegle w wielu cywilizacjach – a nie na różnice
wynikające z unikatowych cech patrykularnych cywilizacji, na których koncentrują się kursy z zakresu poszczególnych tradycji
religijnych);
• relacja cywilizacja – religia
− wpływ typu formacji cywilizacyjnej na formy religii
− wpływ zmian cywilizacyjnych na zmiany zachodzące w religii – punkty zwrotne w rozwoju cywilizacji, w których zmiany cywilizacyjne
pociągały za sobą zmiany w obrębie religii, np.
/rozwój starożytnych imperiów a pojawienie się religii światowych;
/wpływ zainteresowania człowiekiem prywatnym, jakie pojawiło się w epoce hellenistycznej – i przejawiało się zarówno w filozofii,
literaturze jak i w sztuce – na pojawienie nowych form religijności prywatnej, stanowiących zapowiedź przejścia od dominacji społecznych
funkcji religii / publicznych form kultu (charakterystycznych dla cywilizacji przedosiowych) do interioryzacji i prywatyzacji religii oraz
nowego rozumienia religii jako takiej, jakie rozwijało się od epoki hellenistycznej (G.G. Stroumsa).
− wpływ zmian zachodzących w religii na zmiany cywilizacyjne, np.
/czy i w jaki sposób pojawienie się „monoteizmów rewolucyjnych” (w rozumieniu J. Assmanna) i ich dominacja w średniowiecznych
cywilizacjach śródziemnomorskich wpłynęły na stosunki społeczne, religijne i etniczne w cywilizacjach średniowiecznych, w tym na
zmiany w postrzeganiu „innego” – wytworzenie nowych kategorii wykluczonych (schizmatyków, innowierców, niewiernych, etc.).
Plan wykładów
1. Wprowadzenie w problematykę kursu
2. Z historii badań nad cywilizacjami
BIBLIOGRAFIA (do tematów 1-2)
Arnason J.P., Civilizations in Dispute. Historical Questions and Theoretical Traditions, Leiden 2003.
Bellah R.N., Religion in Human Evolution. From the Paleolithic to the Axial Age, Cambridge (Mass.) 2011.
Bogucka M., Kategorie i funkcje społeczne kultury w perspektywie historycznej, Warszawa 2013.
Bowden B., The Empire of Civilization. The Evolution of an Imperial Idea, Chicago 2009.
Braudel F., Gramatyka cywilizacji, Warszawa 2006.
Burke P., What is Cultural History, Cambridge 2008.
Childe G., O rozwoju historii, Warszawa 1963.
Childe G., Postęp a archeologia, Warszawa 1954.
Eisenstadt S. N., Utopia i nowoczesność, Warszawa 2009.
Elias N., O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne, Warszawa 2011.
Elias N., Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, Warszawa 1980.
Ph. Bagby, Kultura i historia. Prolegomena do porównawczego badania cywilizacji, Warszawa 1975.
Rethinking Civilizational Analysis, (eds.) S.A. Arjomand, E.A. Tiryakian, London 2004.
Spengler O., Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej, Warszawa 2001.
Toynbee A.J., Studium historii, Warszawa 2000.
Trigger B., Sociocultural Evolution. Calculation and Contingency, Oxford 1998.
2
CYWILIZACJE PRZEDOSIOWE
I. Cywilizacje wczesne (archaiczne) oraz rozwinięte cywilizacje starożytne w epoce brązu
Egipt, Mezopotamia, Lewant, Anatolia, cywilizacja Indusu, Chiny, cywilizacja egejska
II. Cywilizacje starożytne w epoce żelaza
Chiny, Indie, Iran, Babilonia, Asyria, Egipt, Grecja, Rzym, Izrael
3. Formowanie się wczesnych cywilizacji
BIBIOGRAFIA
A Comparative Study of Six City-state Cultures, (ed.) M.H. Hansen, Copenhagen 2002.
A comparative Study of Thirty City-State Cultures, (ed.) M.H. Hansen, Copenhagen 2000.
Akkermans P.M.M.G., Schwartz G.M., The Archaeology of Syria. From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (ca.16.000-300 BC), Cambridge 2003.
Chang K.C., Early Chinese Civilization. Anthropological Perspectives, Cambridge (Mass.) 1976.
Hsu C.-Y., Linduff K.M., Western Chou Civilization, New Haven 1988.
Schmidt K., Budowniczowie pierwotnych świątyń, Warszawa 2010.
The Archeology of City-States. Cross-cultural Approaches, (eds.) D. Nichols, T. Charlton, Washington D.C. 1997.
Yoffee N., Myth of the Archaic State. Evolution of the Earliest Cities, States, and Civilizations, Cambridge 2005.
4. Rozwój stosunków społecznych
BIBLIOGRAFIA
Cultural Borrowings and Ethnic Appropriations in Antiquity, (ed.) E.S. Gruen, Stuttgart 2005.
Cultural identity in the ancient Mediterranean, (ed.) E.S. Gruen, Los Angeles 2011.
Dandamaev M.A., Lukonin V.G., The Culture and Social Institutions of Ancient Iran, Cambridge 2004.
Demetriou D., Negotiating Identity in the Ancient Mediterranean. The Archaic and Classical Greek Multiethnic Emporia, Cambridge 2012.
Ethnic Constructs in Antiquity. The Role of Power and Tradition, (eds.) T. Derks, N. Roymans, Amsterdam 2009.
Gruen E.S., Rethinking the Other in Antiquity, Princeton 2011.
Isaac B.H, The Invention of Racism in Classical Antiquity, Princeton 2006.
Oates J., Mesopotamian Social Organisation. Archaeological Evidence [w:] The Evolution of Social Systems, (eds.) J. Friedman, M.J. Rowlands, London 1977, s. 457–
485.
Poo Mu-chou, Enemies of Civilization. Attitudes Toward Foreigners In Ancient Mesopotamia, Egypt, and China, Albany 2005.
Postgate J.N., Early Mesopotamia. Society and Economy at the Dawn of History, London-New York 1992.
The Court and Court Society in Ancient Monarchies, (ed.) A.J.S. Spawforth, Cambridge 2007.
The Evolution of Social Systems, (eds.) J. Friedman, M.J. Rowlands, London 1977.
5. Kobieta i mężczyzna – w przestrzeni publicznej i prywatnej
BIBLIOGRAFIA
Brosius M., Women in Ancient Persia. 559-331 BC, Oxford 1998.
Człowiek Egiptu, (red.) S. Donadoni, Warszawa 2000.
Człowiek Grecji, (red.) J.-P. Vernant, Warszawa 2000.
Człowiek Rzymu, (red.) A. Giardina, Warszawa 2000.
Gender Through Time in the Ancient Near East, (ed.) D. Bolger, New York-Plymouth 2008.
Hughes S., Hughes B., Women in Ancient Civilizations, Washington D.C. 1998.
Mapping Gender in Ancient Religious Discourses, (eds.) T.C. Penner, C. Vander Stichele, Leiden 2007.
Woman’s Religion In the Greco-Roman World. A Sourcebook, (ed.) R. Shepard Kraemer, Oxford 2004.
Zhou Y., Festivals, Feasts, and Gender Relations in Ancient China and Greece, Cambridge 2010.
6. Paralelizm świata ludzi i świata bogów
BIBLIOGRAFIA
Ancient Religions, (ed.) S.I. Johnston, Cambridge (Mass.) 2009.
Born in Heaven Made on Earth. The making of the Cult Image in the Ancient Near East, (ed.) M.B. Dick, Winona Lake 1999.
Bottéro J., Religion in Ancient Mesopotamia, Chicago 2004.
Chang K.-Ch., Art, Myth and Ritual. The Path to Political Authority in Ancient China, Cambridge (Mass.) 1983.
Cult Image and Divine Representation in The Ancient Near East, (ed.) N.H. Walls, Boston (MA) 2005.
Death Rituals, Ideology, and the Development of Early Mesopotamian Kingship. Towards a New Understanding of Iraq’s Royal Cemetery of Ur, (ed.) A.C. Cohen,
Leiden 2005.
Frankfort H., Kingship and the Gods. A Study of Ancient Near Eastern Religion as the Integration of Society and Nature, Chicago 1948.
Gillmeister A., Strażnicy ksiąg sybillińskich. Collegium viri sacris faciundis w rzymskiej religii publicznej, Zielona Góra 2009.
Gohary J., Akhenaten’s Sed-Festival at Karnak, London 1992.
Imaginary kings: Royal images in the ancient Near East, Greece and Rome, (eds.) O. Hekester, R. Fowler, Stuttgart 2005.
Ritual and Politics in Ancient Mesopotamia, (ed.) B.N. Porter, New Haven 2005.
Roller L.E, In Search of God the Mother: The Cult of Anatolian Cybele, Berkley – Los Angeles – London 1999.
The Court and Court Society in Ancient Monarchies, (ed.) A.J.S. Spawforth, Cambridge 2007.
Troy L., Patterns of Queenship in Ancient Egyptian Myth and History, Uppsala1986.
What is God? Anthropomorphic and Non-anthropomorphic Aspects of Deity in Ancient Mesopotamia, (ed.) B.N. Porter, Winona Lake 2009.
7. Religie antyczne – religie ofiary
BIBLIOGRAFIA
Ancient Mediterranean Sacrifice, (eds.) J.Wright Knust, Z. Varhelyi, Oxford 2011.
Ancient Religions, (ed.) S.I. Johnston, Cambridge (Mass.) 2009.
Bottéro J., Religion in Ancient Mesopotamia, Chicago 2004.
Bremmer J., Greek Normative Animal Sacrifice, w: A Companion to Greek Religion, Ed. D. Ogden, Oxford 2007, s. 132-144.
Greek Sacrificial Ritual, Olympian and Chthonian, eds. R. Hägg, B. Alroth, Stockholm 2005.
Heyman G., The Power of Sacrifice. Roman and Christian Discourses in Conflict, Washington D.C. 2007.
Mauss M., Esej o naturze i funkcji ofiary, Kraków 2005.
Violent Origins. Walter Burkert, René Girard, and Jonathan Z. Smith on Ritual Killing and Cultural Formation, (ed.) R.G. Hamerton-Kelly, 1987.
3
OPRACOWANIA OGÓLNE DO CYWILIZACJI PRZEDOSIOWYCH
Avari B., Starożytne Indie, Kraków 2011.
Basham A.L., Indie. Od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Warszawa 2000.
Bellah R.N., Religion in Human Evolution. From the Paleolithic to the Axial Age, Cambridge (Mass.) 2011.
Brosius M. The Persians, London 2006.
Cauvin J., The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, Cambridge 2000.
Cline E.H., Graham M.W., Ancient Empires. From Mesopotamia to the Rise of Islam, Cambridge – New York 2011.
Egipt. Świat faraonów, (red.) R. Schultz, M. Seidel (kilka wydań).
Granet M., Cywilizacja chińska, Warszawa 1995.
Harden P., Purcell N., The Corrupting Sea. A study in Mediterranean History, Oxford 2000.
Joannès F., Historia Mezopotamii w I tysiącleciu przed Chrystusem, Poznań 2007.
Kemp B.J., Starożytny Egipt. Anatomia cywilizacji, Warszawa 2009.
Lamberg-Karlovsky C.C., Beyond the Tigris and Euphrates. Bronze Age Civilization, Beer Sheva 1996.
Liverani M., Nie tylko Biblia. Historia starożytnego Izraela, Warszawa 2010.
Maisels Ch.K., Early Civilizations of the Old World. The Formative Histories of Egypt, The Levant, Mesopotamia, India and China, London 1999.
Maisels Ch.K., The Emergence of Civilization. From Hunting and Gatherings to Agriculture, Cities, and the State in the Near East, London 1990.
Mieroop M. van de, Historia starożytnego Bliskiego Wschodu (ok. 3000–323 p.n.e.), tłum. M. Komorowska, Kraków 2008.
Morton S.W., Lewis Ch.M., Chiny. Historia i kultura, Kraków 2007.
Murray O., Narodziny Grecji, tłum. A. Twardecki, Warszawa 2004.
Olmstead A.T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1974.
Patzek B., Homer i jego czasy, tłum. M. Tycner, Warszawa 2007.
Religion in the Emergence of Civilization, (ed.) I. Hodder, Cambridge 2010.
Rethinking the Mediterranean, (ed.) W.V. Harris, Oxford 2005.
Roux G., Mezopotamia, tłum. B. Kowalska, J. Kozłowka, Warszawa 2003.
Składanek B., Historia Persji. T. 1. Od czasów najdawniejszych do najazdu Arabów, Warszawa 2004.
Składankowa M., Kultura perska, Wrocław 1995.
Soden W. von, The Ancient Orient. An introduction to the study of the Ancient Near East, Grand Rapids (Mich.) 1994.
Trigger B.G., Understanding Early Civilizations. A Comparative Study, Cambridge 2003.
Uberti M.L., Wprowadzenie do historii starożytnego Bliskiego Wschodu, tłum. A. Mrozek, Warszawa 2010.
Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2004.
CYWILIZACJE OSIOWE
I. Cywilizacje starożytne w epoce żelaza
Chiny, Indie, Iran, Babilonia, Asyria, Egipt, Grecja, Rzym, Izrael
II. Cywilizacje po(st)klasyczne
cywilizacja judaizmu, chrześcijaństwa i islamu w późnym antyku i w średniowieczu
8. Epoka osi i cywilizacje osiowe w badaniach nad cywilizacjami
BIBLIOGRAFIA
Axial Civilizations and World History, (eds.) J.P.Arnason, S.N. Eisenstadt, B. Wittrock, Leiden-Boston 2005.
Eisenstadt S.N., The Origins and Diversity of Axial Age Civilizations, Albany 1986.
The Axial Age and Its Consequences, (eds.) R.N. Bellah, H. Joas, Cambridge (Mass.) 2012.
9. Epoka osi a imperia i uniwersalizm
BIBLIOGRAFIA
Avari B., Starożytne Indie, Kraków 2011.
Axial Civilizations and World History, (eds.) J.P.Arnason, S.N. Eisenstadt, B. Wittrock, Leiden-Boston 2005.
Basham A.L., Indie. Od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Warszawa 2000.
Brosius M. The Persians, London 2006.
Cline E.H., Graham M.W., Ancient Empires. From Mesopotamia to the Rise of Islam, Cambridge 2011.
Crone P., Pre-Industrial Societes, Oxford 1989.
Eisenstadt S.N., The Political Systems of Emipres, New Brunswick 1993.
Rome and China: Comparative Perspectives on Ancient World Empires, (ed.) Walter Scheidel, Oxford 2010.
Składanek B., Historia Persji. T. 1. Od czasów najdawniejszych do najazdu Arabów, Warszawa 2004.
Świderkówna A., Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, Warszawa 1995.
Walbank F.W., Świat hellenistyczny, Warszawa 2003.
Winiarczyk M., Utopia w Grecji hellenistycznej, Wrocław 2010.
Olmstead A.T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1974.
Finley M.I., Polityka w świecie starożytnym, Kraków 2000.
Alfoldy G., Historia społeczna starożytnego Rzymu, Poznań (kilka wydań).
Favier J., Wielkie odkrycia. Od Aleksandra do Magellana, Warszawa 1996.
10-11.Krystalizacja cywilizacji osiowych na wschodzie i na zachodzie
BIBLIOGRAFIA
Agon, Logos, Polis. Greek Achievement and its Aftermath, (eds.) J.P. Arnason, P. Murphy, Stuttgart 2001.
Antropologia antyku greckiego. Zagadnienia i wybór tekstów, (red.) W. Lengauer, P. Majewski, L. Trzcionkowski., Warszawa 2011.
Avari B., Starożytne Indie, Kraków 2011.
Axial Civilizations and World History, (eds.) J.P.Arnason, S.N. Eisenstadt, B. Wittrock, Leiden-Boston 2005.
Basham A.L., Indie. Od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Warszawa 2000.
Bravo B., Węcowski M., Wipszycka E., Wolicki A., Historia starożytnych Greków, t. 2: Okres klasyczny, Warszawa 2009.
Brosius M. The Persians, London 2006.
Crawford M., Rzym w okresie republiki, Warszawa 2004.
Davies J.K., Demokracja w Grecji klasycznej, Warszawa 2003.
Evans R., Utopia Antiqua. Readings of the Golden Age and Decline at Rome, London 2008.
Falk M., Mit psychologiczny w starożytnych Indiach, Kraków 2011.
Granet M., Cywilizacja chińska, Warszawa 1995.
Grecja klasyczna 500–323 p.n.e., (red.) R. Osborne, tłum. B. Mierzejewska, Warszawa 2002.
Hansen M.H., Demokracja ateńska w czasach Demostenesa. Struktura, zasady i ideologia, Warszawa 1999.
Jameson M.H., Religion in the Athenian Democracy [w:] Democracy 2500? Questions and Challenges, (eds.) I. Morris, K.A. Raaflaub, Iowa 1998.
4
Kulesza R., Sparta w V–IV wieku p.n.e., Warszawa 2003.
Light against Darkness. Dualism in Ancient Mediterranean Religion and the Contemporary World, (eds.) A. Lange, E. M. Meyers, Göttingen 2011.
Lloyd G.E.R., Nauka grecka od Talesa do Arystotelesa, Warszawa 1998.
Lloyd G.E.R., Nauka grecka po Arystotelesie, Warszawa 1998.
Morton S.W., Lewis Ch.M., Chiny. Historia i kultura, Kraków 2007.
Needham J., Wielkie miareczkowanie. Nauka i społeczeństwo w Chinach i na Zachodzie, Warszawa 1984.
Polis, “The Political”, and Political Thought. New Departures in Ancient Greece, c. 800-500 BCE [w:] Axial Civilizations and World History, (eds.) S.N. Eisenstadt, B.
Wittrock, Leiden 2005, s. 253-283.
Rites of Passage in Ancient Greece. Literature, Religion, Society, (ed.) M.W. Padilla, Lawisburg 1999.
Roetz H., Confucian ethics of the Axial Age. A Reconstruction under the Aspect of the Breakthrough toward Postconventional Thinking, Albany (NY) 1993.
Russo L., Zapomniana rewolucja. Grecka myśl naukowa a nauka nowoczesna, Kraków 2005.
Shaked Sh., Dualism in Transformation. Varieties of Religion in Sasanian Iran, London 1994.
Składankowa M., Kultura perska, Wrocław 1995.
Świderkówna A., Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, Warszawa 1995.
The Role of Religion in the Early Greek Polis, (ed.) R. Hägg, Stockholm 1996.
Versnel H.S., Religion and Democracy [w:] Die Athenische Demokratie im 4. Jahrhundert v.Ch., (ed.) W. Eder, Stuttgart 1995.
Vidal-Naquet P., Vernant J.-P., Brisson J.-P., Brisson E., Zrozumieć demokrację i obywatelskość. Dziedzictwo grecko-rzymskie, Warszawa 2007.
Walbank F.W., Świat hellenistyczny, Warszawa 2003.
Winiarczyk M., Euhemer z Messeny. Życie i dzieło. Święta historia, Wrocław 2012.
Winiarczyk M., Utopia w Grecji hellenistycznej, Wrocław 2010.
12. Interioryzacja podmiotu - interioryzacja religii / kres ofiary
BIBLIOGRAFIA
Bremmer J.N., The Early Greek Concept of the Soul, Princeton 1987.
Bremmer J.N., The Rise and Fall of the Afterlife, London 2002.
Finn Th.M., From Death to Rebirth. Ritual and Conversion in Antiquity, Mahwah (New Jersey) 1997.
Man and His Salvation. Studies in Memory of S.G.F. Brandon, (eds.) E.J. Sharpe, J.R. Hinnells, Manchester 1973.
Religion And the Self in Antiquity, (eds.) D. Brakke, M.L. Satlow, S. Weitzman, Bloomington (Indiana) 2005.
Rodhe E., Kult duszy i wiara w nieśmiertelność u starożytnych Greków, Kęty 2007
Snell B. , Odkrycie ducha. Studia o greckich korzeniach myślenia europejskiego, Warszawa 2009.
Sorabji R., Self. Ancient and Modern Insights about Individuality, Life, and Death, Oxfod 2006.
Stroumsa G.G., The End of Sacrifice. Religious Transformations in Late Antiquity, Chicago 2009.
Tabor J.D., Death as Life and Life as Death. Revisiting Rodhe [w:] Reading Religions in the Ancient World. Essays Presented to Robert McQueen Grant on His 90th
Birthday, (eds.) D.E. Aune, R.D. Young, Leiden 2007, s. 27-38.
The Saviour God. Comparative Studies in the Concept of Salvation, Presented to Edwin Oliver James, (ed.) S.G.F. Brandon, Manchester 1963.
Transformations of the Inner Self in Ancient Religions, (eds.) J. Assmann, G.G. Stroumsa, Leiden 1999.
Ustinova Y., Caves and the Ancient Greek Mind. Descending Underground in the Search for Ultimate Truth, Oxford, 2009.
13. Od politeizmu do monoteizmu
BIBLIOGRAFIA
Assmann J., Monotheism and Polytheism, w: Ancient Religions, (ed.) S.I. Johnston, Cambridge 2009.
Assmann J., Of God and Gods. Egypt, Israel, and the Rise of Monotheism, Madison (Wisconsin) 2008.
Assmann J., The Price of Monotheism, Stanford 2009.
Empsychoi Logoi. Religious Innovations in Antiquity. Studies in Honour of Pieter Willem van der Horst, (eds.) A. Houtman, A. de Jong, M. Misset-van de Wag,
Leiden – Boston 2008.
Fowden G., Empire to Commonwealth. Consequences of Monotheism in Late Antiquity, Princeton 1993.
Hornung E., Jeden czy wielu? Koncepcja Boga w starożytnym Egipcie, Warszawa 1991.
One God or Many? Concepts of Divinity in the Ancient World, (ed.) B.N. Porter, Chebeague Island (Maine) 2000.
One God. Pagan Monotheism in the Roman Empire, eds. S. Mitchell, P. van Nuffelen, Cambridge 2010.
Pagan Monotheism in Late Antiquity, eds. P. Athanassiadi, M. Frede, Oxford 1999.
Patton K.C., Religion of the Gods. Ritual, Paradox, and Reflexivity, Oxford 2009.
Reconsidering the Concept of Revolutionary Monotheism, (ed.) Beate Pongratz-Leisten, Winona Lake 2011.
Smith M.S., God in Translation. Deities in Cross-cultural Discourse in the Biblical World, Tübingen 2010.
14. Od bogów do Boga
BIBLIOGRAFIA
Halpern B., From Gods to God. The Dynamics of Iron Age Cosmologies, Tübingen 2009.
Nuffelen van P., Rethinking the Gods. Philosophical Reading of Religion in the Post-Hellenistic Period, Cambridge 2011.
Świderkówna A., Bogowie zeszli z Olimpu. Bóstwo i mit w greckiej literaturze świata hellenistycznego, Warszawa 1991.
The Divine Father. Religious and Philosophical Concepts of Divine in Antiquity, eds. Felix Albrecht, Reinhard Feldmeier, Brill 2014.
Traditions of Theology. Studies in Hellenistic Theology, Its Background and the Aftermatch, (eds.) D. Frede, A. Laks, Leiden – Boston – Köln 2002.
Tripolitis A., Religions of the Hellenistic-Roman Age, Cambridge 2002.
15. Religie monoteistyczne a cywilizacje postklasyczne w późnym antyku i średniowieczu – w stronę irracjonalizmu
BIBLIOGRAFIA
A Companion to Late Antiquity, (ed.) Ph. Rousseau, Malden (Mass.) 2012.
Abu-Lughod J., Europa na peryferiach. Średniowieczny system-świat w latach 1250-1350, Kęty 2012.
Across the Mediterranean Frontiers. Trade, Politics and Religion, 650-1450, (eds.) D. A. Agius, I.R. Netton, Turnhout 1997.
Al-Azmeh A., Muslim Kingship. Power and the Sacred in Muslim, Christian and Pagan Politics, London 1997.
Althoff G., Potęga rytuału. Symbolika władzy. Średniowiecze, Warszawa 2011.
Banniard M., Geneza kultury europejskiej V–VIII w., Warszawa 1995.
Banniard M., Wczesne średniowiecze na Zachodzie, Warszawa 1998.
Berschin W., Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy, Gniezno 2003.
Bizancjum ok. 500-1024, (red.) J. Shepard, Warszawa 2012.
Bloch M., Społeczeństwo feudalne, Warszawa 2002 [2 wyd.].
Bowes K., Private Worship, Public Values, and Religious Change in Late Antiquity, Cambridge 2008.
Brown P., Society and the Holy in Late Antiquity, Berkeley 1982.
Buc Ph., Pułapki rytuału. Między wczesnośredniowiecznymi tekstami a teorią nauk społecznych, Warszawa 2011.
Bylina St., Drogi – granice – most. Studia o przestrzeni publicznej i sakralnej w średniowieczu, Warszawa 2012.
Byzantine Style, Religion and Civilization. In Honour of Sir Steven Runciman, (ed.) Elizabeth Jeffreys, Cambridge 2006.
5
Cameron Av., The Mediterranean World in Late Antiquity AD 395-600, London-New York 1993.
Cardini F., Europa a islam, Kraków 2006.
Constructing Identities in Late Antiquity, (ed.) Richard Miles, London 2002.
Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Kraków 1997.
Człowiek średniowiecza, (red.) J. Le Goff, Warszawa 2000.
Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, (red.) Ewa Biernacka, Warszawa 1997.
Delumeau J., Skrzydła anioła. Poczucie bezpieczeństwa w duchowości człowieka Zachodu w dawnych czasach, Warszawa 1998.
Dumézil B., Chrześcijańskie korzenie Europy, Kęty 2008.
Dziekan M., Dzieje kultury arabskiej, Warszawa 2008.
Elias N., Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, Warszawa 1980.
Encyklopedia kultury bizantyńskiej, (red.) O. Jurewicz, Warszawa 2002.
Evans J.A., Justynian i imperium bizantyńskie, Warszawa 2008.
Fowden G., Empire to Commonwealth. Consequences of Monotheism in Late Antiquity, Princeton 1993.
Goddard H., Historia stosunków chrześcijańsko-muzułmańskich, Warszawa 2009.
Goodman M., Judaism in the Roman World. Collected Essays, Leiden 2007.
Gregory T.E., Historia Bizancjum, Kraków 2008.
Gutas D., Greek Thought, Arabic Culture. The Graeco-Arabic Translation Movement in Baghdad and Early ‘Abbasaid Society (2nd-4th/5th-10th c.), London 2012.
Heather P., Imperia i barbarzyńcy. Migracje i narodziny Europy, Poznań 2010.
Herrin J., Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, Warszawa 2009.
Historia nauki arabskiej, (red.) R. Rashed, t. I–III, Warszawa 2000–2002.
Islamic Philosophy, Science, Culture, and Religion. Studies in Honor of Dimitri Gutas, (eds.) F. Opwis, D. Reisman, Leiden 2012.
Jews in Byzantium. Dialectics of Minority and Majority Cultures, (eds.) R. Bonfil, O. Irshai, G.G. Stroumsa, R. Talgam, Leiden–Boston 2012.
Karras R., Seksualność w średniowiecznej Europie, Warszawa 2012.
Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesno bizantyjskim, (red.) M.J. Leszka, T. Wolińska, Warszawa 2011.
Koziol G., Błaganie o przebaczenie i łaskę. Porządek rytualny i polityczny wczesnośredniowiecznejFrancji, Warszawa 2010.
Lassner J., Jews, Christians, and the Abode of Islam. Modern Scholarship, Medieval Realities, Chicago 2012.
Le Goff J., Bóg średniowiecza. Rozmowy z Jean-Luc Pouthierem, Warszawa 2008.
Le Goff J., Długie średniowiecze, Warszawa 2004.
Le Goff J., Inteligencja w wiekach średnich, Warszawa 1964.
Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 2002.
Le Goff J., Niezwykli bohaterowie i cudowne budowle średniowiecza, Warszawa 2011.
Le Goff J., Średniowiecze i pieniądze. Esej z antropologii historycznej, Warszawa 2011.
Le Goff J., Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997.
Leciejewicz L., Nowa postać świata. Narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej, Wrocław 2000 [wyd. 1], 2007 [wyd. 2].
Levine Lee I., Judaism and Hellenism in Antiquity. Conflict or Confluence?, Seattle 1998.
Lewis B., Arabowie w historii, Warszawa 1995.
Liebeschuetz J.H.W.F., East and West in Late Antiquity. Invasion, Settlement, Ethnogenesis and Conflicts of Religion, Brill 2015.
Manikowska H., Jerozolima – Rzym – Compostela. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza, Wrocław 2008.
Menocal M.R., Ozdoba świata. Jak muzułmanie, Żydzi i chrześcijanie tworzyli kulturę tolerancji w średniowiecznej Hiszpanii, Kraków 2006.
Minois G., Kościół i nauka. Dzieje pewnego niezrozumienia, t. 1: Od Augustyna do Galileusza, Warszawa 1995.
Modzelewski K., Barbarzyńska Europa, Warszawa 2002.
Moulin L, Średniowieczni szkolarze i ich mistrzowie, Gdańsk 2002.
O’Shea S., Morze wiary. Islam i chrześcijaństwo w świecie śródziemnomorskim doby średniowiecza, Poznań 2009.
Ostrogorski G., Dzieje Bizancjum, Warszawa 2012.
Pachniak K., Nauka i kultura muzułmańska i jej wpływ na średniowieczną Europę, Warszawa 2010.
Paget J.C., Jews, Christians and Jewish Christians in Antiquity, Tübingen 2010.
Paradise in Antiquity. Jewish and Christian Views, (eds.) M. Bockmuehl, G.G. Stroumsa, Cambridge 2010.
Pastoureau M., Średniowieczna gra symboli, Warszawa 2006.
Pernoud R., Inaczej o Średniowieczu, Warszawa 2002.
Religious Diversity in Late Antiquity, (eds.) D.M. Gwynn, S. Bangert, Leiden 2010.
Religious Foundations of Western Civilization. Judaism, Christianity, and Islam, (eds.) J. Neusner, A.J. Avery-Peck, A. Buturovic, B.D. Chilton, E. Wolfson, E. Homerin,
J.A. Brundage, J. Levenson, O. Remie Constable, S. Feldman, W. Green, Nashville 2006.
Reynolds L.D., Wilson N.G., Skrybowie i uczeni O tym w jaki sposób antyczne teksty literackie przetrwały do naszych czasów, Warszawa 2009.
Reynolds S. , Lenna i wasale. Reinterpretacja średniowiecznych źródeł, Kęty 2011.
Riché P., Edukacja i kultura w Europie Zachodniej (VI-VIII w.), Warszawa 1995.
Riché P., Karolingowie. Ród, który stworzył Europę, Warszawa 1997.
Rituals of Power. From Late Antiquity to the Early Middle Ages, (eds.) F. Theuws, J.L. Nelson, Leiden 2000.
Rollin A., Islam, chrześcijaństwo i Zachód. Burzliwe dzieje wzajemnych relacji, Kraków 2004.
Schmitt J.-C., Duchy. Żywi i umarli w społeczeństwie średniowiecznym, Gdańsk 2002.
Schmitt J.C., Gest w średniowiecznej Europie, Warszawa 2006.
Schott J.M., Christianity, Empire, and the Making of Religion in Late Antiquity, Philadelphia 2008.
Shaked S., From Zoroastrian Iran to Islam. Studies in Religious History and Intercultural Contacts, Aldershot 1995.
Smith J.Z., Drudgery Divine. On the Comparison of Early Christianities and the Religions of Late Antiquity, Chicago1990.
Stebnicka K., Tożsamość diaspory. Żydzi w Azji Mniejszej okresu cesarstwa, Warszawa 2011.
Świat średniowiecza, (red.) Agnieszka Bartosiewicz, Warszawa 2010.
Tolerance and Intolerance In Early Judaism and Christianity, (eds.) G.N. Stanton, G.G. Stroumsa, Cambridge 1998.
Vauchez A., Duchowość średniowiecza, Gdańsk 1996.
Wczesne średniowiecze, (red.) R. McKitterick, Warszawa 2003.
Zaremska H., Żydzi w średniowiecznej Europie Środkowej: w Czechach, Polsce i na Węgrzech, Poznań 2005.
16. Podsumowanie kursu
WARUNKI ZALICZENIA:
Całość kursu kończy się egzaminem pisemnym obejmującym analizę opracowania naukowego, opanowanego przez studenta samodzielnie, z
wykorzystaniem wiedzy uzyskanej podczas wykładów oraz ćwiczeń.
* Lektura do egzaminu zostanie podana co najmniej miesiąc przed egzaminem.
** Do egzaminu dopuszczane są tylko te osoby, które uzyskały zaliczenie ćwiczeń.
KONTAKT: dr Daria Szymańska-Kuta, e-mail: d.szymanska-kuta@wp.pl; dyżur: piątek, godz. 12:15 – 13:15;
religioznawstwouj
Semestr 2
Sylabusy 2016/17 
1 dr Daria Szymańska-Kuta Instytut Religioznawstwa UJ CYWILIZACJE A RELIGIA STAROŻYTNOŚĆ I ŚREDNIOWIECZE Charakterystyka kursu: 1. Cele kursu: • zapewnienie wiedzy wprowadzającej w problematykę religioznawczą ujmowaną z perspektywy historycznego rozwoju cywilizacji, ze szczególnym uwzględnieniem: − dynamiki procesu cywilizacyjnego i jego wpływu na kulturę, społeczeństwo i religię; − historycznych uwarunkowań zmian zachodzących w obrębie religii; • zapewnienie wiedzy ogólnej na temat historycznego rozwoju cywilizacji i religii • przygotowanie studentów do kursów z zakresu historii religii, jak i do kursów z zakresu teorii religii. 2. Priorytetowe treści kształcenia: • przebieg procesu cywilizacyjnego − prezentacja historycznego rozwoju cywilizacji Starego Świata od epoki brązu do średniowiecza z wyróżnieniem kolejnych faz rozwojowych cywilizacji − charakterystyka poszczególnych typów formacji cywilizacyjnych (organizacji politycznej, społecznej, kulturowej i religijnej), dominujących w kolejnych fazach rozwoju cywilizacji • dynamika procesu cywilizacyjnego, epokowe przeobrażenia cywilizacyjne − transformacje cywilizacyjne (rewolucyjne zmiany, momenty przełomowe w dziejach ludzkości, takie jak transformacje epoki osiowej), które uruchomiły dynamikę cywilizacyjną i doprowadziły do kluczowych przeobrażeń, zarówno zmian cywilizacyjnych jak i zmian w obrębie religii − nowe elementy w cywilizacji i w religii, które pojawiły się w kolejnych fazach rozwoju cywilizacji • perspektywa porównawcza − przegląd i analiza porównawcza cywilizacji Starego Świata pod kątem ogólnych tendencji dominujących w kolejnych fazach rozwoju, a także zmian i przeobrażeń cywilizacyjnych zachodzących równolegle w poszczególnych cywilizacjach (akcent pada więc na podobieństwa socjo-kulturowych wytworów człowieka – powtarzające się zjawiska występujące równolegle w wielu cywilizacjach – a nie na różnice wynikające z unikatowych cech patrykularnych cywilizacji, na których koncentrują się kursy z zakresu poszczególnych tradycji religijnych); • relacja cywilizacja – religia − wpływ typu formacji cywilizacyjnej na formy religii − wpływ zmian cywilizacyjnych na zmiany zachodzące w religii – punkty zwrotne w rozwoju cywilizacji, w których zmiany cywilizacyjne pociągały za sobą zmiany w obrębie religii, np. /rozwój starożytnych imperiów a pojawienie się religii światowych; /wpływ zainteresowania człowiekiem prywatnym, jakie pojawiło się w epoce hellenistycznej – i przejawiało się zarówno w filozofii, literaturze jak i w sztuce – na pojawienie nowych form religijności prywatnej, stanowiących zapowiedź przejścia od dominacji społecznych funkcji religii / publicznych form kultu (charakterystycznych dla cywilizacji przedosiowych) do interioryzacji i prywatyzacji religii oraz nowego rozumienia religii jako takiej, jakie rozwijało się od epoki hellenistycznej (G.G. Stroumsa). − wpływ zmian zachodzących w religii na zmiany cywilizacyjne, np. /czy i w jaki sposób pojawienie się „monoteizmów rewolucyjnych” (w rozumieniu J. Assmanna) i ich dominacja w średniowiecznych cywilizacjach śródziemnomorskich wpłynęły na stosunki społeczne, religijne i etniczne w cywilizacjach średniowiecznych, w tym na zmiany w postrzeganiu „innego” – wytworzenie nowych kategorii wykluczonych (schizmatyków, innowierców, niewiernych, etc.). Plan wykładów 1. Wprowadzenie w problematykę kursu 2. Z historii badań nad cywilizacjami BIBLIOGRAFIA (do tematów 1-2) Arnason J.P., Civilizations in Dispute. Historical Questions and Theoretical Traditions, Leiden 2003. Bellah R.N., Religion in Human Evolution. From the Paleolithic to the Axial Age, Cambridge (Mass.) 2011. Bogucka M., Kategorie i funkcje społeczne kultury w perspektywie historycznej, Warszawa 2013. Bowden B., The Empire of Civilization. The Evolution of an Imperial Idea, Chicago 2009. Braudel F., Gramatyka cywilizacji, Warszawa 2006. Burke P., What is Cultural History, Cambridge 2008. Childe G., O rozwoju historii, Warszawa 1963. Childe G., Postęp a archeologia, Warszawa 1954. Eisenstadt S. N., Utopia i nowoczesność, Warszawa 2009. Elias N., O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne, Warszawa 2011. Elias N., Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, Warszawa 1980. Ph. Bagby, Kultura i historia. Prolegomena do porównawczego badania cywilizacji, Warszawa 1975. Rethinking Civilizational Analysis, (eds.) S.A. Arjomand, E.A. Tiryakian, London 2004. Spengler O., Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej, Warszawa 2001. Toynbee A.J., Studium historii, Warszawa 2000. Trigger B., Sociocultural Evolution. Calculation and Contingency, Oxford 1998.
2 CYWILIZACJE PRZEDOSIOWE I. Cywilizacje wczesne (archaiczne) oraz rozwinięte cywilizacje starożytne w epoce brązu Egipt, Mezopotamia, Lewant, Anatolia, cywilizacja Indusu, Chiny, cywilizacja egejska II. Cywilizacje starożytne w epoce żelaza Chiny, Indie, Iran, Babilonia, Asyria, Egipt, Grecja, Rzym, Izrael 3. Formowanie się wczesnych cywilizacji BIBIOGRAFIA A Comparative Study of Six City-state Cultures, (ed.) M.H. Hansen, Copenhagen 2002. A comparative Study of Thirty City-State Cultures, (ed.) M.H. Hansen, Copenhagen 2000. Akkermans P.M.M.G., Schwartz G.M., The Archaeology of Syria. From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (ca.16.000-300 BC), Cambridge 2003. Chang K.C., Early Chinese Civilization. Anthropological Perspectives, Cambridge (Mass.) 1976. Hsu C.-Y., Linduff K.M., Western Chou Civilization, New Haven 1988. Schmidt K., Budowniczowie pierwotnych świątyń, Warszawa 2010. The Archeology of City-States. Cross-cultural Approaches, (eds.) D. Nichols, T. Charlton, Washington D.C. 1997. Yoffee N., Myth of the Archaic State. Evolution of the Earliest Cities, States, and Civilizations, Cambridge 2005. 4. Rozwój stosunków społecznych BIBLIOGRAFIA Cultural Borrowings and Ethnic Appropriations in Antiquity, (ed.) E.S. Gruen, Stuttgart 2005. Cultural identity in the ancient Mediterranean, (ed.) E.S. Gruen, Los Angeles 2011. Dandamaev M.A., Lukonin V.G., The Culture and Social Institutions of Ancient Iran, Cambridge 2004. Demetriou D., Negotiating Identity in the Ancient Mediterranean. The Archaic and Classical Greek Multiethnic Emporia, Cambridge 2012. Ethnic Constructs in Antiquity. The Role of Power and Tradition, (eds.) T. Derks, N. Roymans, Amsterdam 2009. Gruen E.S., Rethinking the Other in Antiquity, Princeton 2011. Isaac B.H, The Invention of Racism in Classical Antiquity, Princeton 2006. Oates J., Mesopotamian Social Organisation. Archaeological Evidence [w:] The Evolution of Social Systems, (eds.) J. Friedman, M.J. Rowlands, London 1977, s. 457– 485. Poo Mu-chou, Enemies of Civilization. Attitudes Toward Foreigners In Ancient Mesopotamia, Egypt, and China, Albany 2005. Postgate J.N., Early Mesopotamia. Society and Economy at the Dawn of History, London-New York 1992. The Court and Court Society in Ancient Monarchies, (ed.) A.J.S. Spawforth, Cambridge 2007. The Evolution of Social Systems, (eds.) J. Friedman, M.J. Rowlands, London 1977. 5. Kobieta i mężczyzna – w przestrzeni publicznej i prywatnej BIBLIOGRAFIA Brosius M., Women in Ancient Persia. 559-331 BC, Oxford 1998. Człowiek Egiptu, (red.) S. Donadoni, Warszawa 2000. Człowiek Grecji, (red.) J.-P. Vernant, Warszawa 2000. Człowiek Rzymu, (red.) A. Giardina, Warszawa 2000. Gender Through Time in the Ancient Near East, (ed.) D. Bolger, New York-Plymouth 2008. Hughes S., Hughes B., Women in Ancient Civilizations, Washington D.C. 1998. Mapping Gender in Ancient Religious Discourses, (eds.) T.C. Penner, C. Vander Stichele, Leiden 2007. Woman’s Religion In the Greco-Roman World. A Sourcebook, (ed.) R. Shepard Kraemer, Oxford 2004. Zhou Y., Festivals, Feasts, and Gender Relations in Ancient China and Greece, Cambridge 2010. 6. Paralelizm świata ludzi i świata bogów BIBLIOGRAFIA Ancient Religions, (ed.) S.I. Johnston, Cambridge (Mass.) 2009. Born in Heaven Made on Earth. The making of the Cult Image in the Ancient Near East, (ed.) M.B. Dick, Winona Lake 1999. Bottéro J., Religion in Ancient Mesopotamia, Chicago 2004. Chang K.-Ch., Art, Myth and Ritual. The Path to Political Authority in Ancient China, Cambridge (Mass.) 1983. Cult Image and Divine Representation in The Ancient Near East, (ed.) N.H. Walls, Boston (MA) 2005. Death Rituals, Ideology, and the Development of Early Mesopotamian Kingship. Towards a New Understanding of Iraq’s Royal Cemetery of Ur, (ed.) A.C. Cohen, Leiden 2005. Frankfort H., Kingship and the Gods. A Study of Ancient Near Eastern Religion as the Integration of Society and Nature, Chicago 1948. Gillmeister A., Strażnicy ksiąg sybillińskich. Collegium viri sacris faciundis w rzymskiej religii publicznej, Zielona Góra 2009. Gohary J., Akhenaten’s Sed-Festival at Karnak, London 1992. Imaginary kings: Royal images in the ancient Near East, Greece and Rome, (eds.) O. Hekester, R. Fowler, Stuttgart 2005. Ritual and Politics in Ancient Mesopotamia, (ed.) B.N. Porter, New Haven 2005. Roller L.E, In Search of God the Mother: The Cult of Anatolian Cybele, Berkley – Los Angeles – London 1999. The Court and Court Society in Ancient Monarchies, (ed.) A.J.S. Spawforth, Cambridge 2007. Troy L., Patterns of Queenship in Ancient Egyptian Myth and History, Uppsala1986. What is God? Anthropomorphic and Non-anthropomorphic Aspects of Deity in Ancient Mesopotamia, (ed.) B.N. Porter, Winona Lake 2009. 7. Religie antyczne – religie ofiary BIBLIOGRAFIA Ancient Mediterranean Sacrifice, (eds.) J.Wright Knust, Z. Varhelyi, Oxford 2011. Ancient Religions, (ed.) S.I. Johnston, Cambridge (Mass.) 2009. Bottéro J., Religion in Ancient Mesopotamia, Chicago 2004. Bremmer J., Greek Normative Animal Sacrifice, w: A Companion to Greek Religion, Ed. D. Ogden, Oxford 2007, s. 132-144. Greek Sacrificial Ritual, Olympian and Chthonian, eds. R. Hägg, B. Alroth, Stockholm 2005. Heyman G., The Power of Sacrifice. Roman and Christian Discourses in Conflict, Washington D.C. 2007. Mauss M., Esej o naturze i funkcji ofiary, Kraków 2005. Violent Origins. Walter Burkert, René Girard, and Jonathan Z. Smith on Ritual Killing and Cultural Formation, (ed.) R.G. Hamerton-Kelly, 1987.
3 OPRACOWANIA OGÓLNE DO CYWILIZACJI PRZEDOSIOWYCH Avari B., Starożytne Indie, Kraków 2011. Basham A.L., Indie. Od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Warszawa 2000. Bellah R.N., Religion in Human Evolution. From the Paleolithic to the Axial Age, Cambridge (Mass.) 2011. Brosius M. The Persians, London 2006. Cauvin J., The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, Cambridge 2000. Cline E.H., Graham M.W., Ancient Empires. From Mesopotamia to the Rise of Islam, Cambridge – New York 2011. Egipt. Świat faraonów, (red.) R. Schultz, M. Seidel (kilka wydań). Granet M., Cywilizacja chińska, Warszawa 1995. Harden P., Purcell N., The Corrupting Sea. A study in Mediterranean History, Oxford 2000. Joannès F., Historia Mezopotamii w I tysiącleciu przed Chrystusem, Poznań 2007. Kemp B.J., Starożytny Egipt. Anatomia cywilizacji, Warszawa 2009. Lamberg-Karlovsky C.C., Beyond the Tigris and Euphrates. Bronze Age Civilization, Beer Sheva 1996. Liverani M., Nie tylko Biblia. Historia starożytnego Izraela, Warszawa 2010. Maisels Ch.K., Early Civilizations of the Old World. The Formative Histories of Egypt, The Levant, Mesopotamia, India and China, London 1999. Maisels Ch.K., The Emergence of Civilization. From Hunting and Gatherings to Agriculture, Cities, and the State in the Near East, London 1990. Mieroop M. van de, Historia starożytnego Bliskiego Wschodu (ok. 3000–323 p.n.e.), tłum. M. Komorowska, Kraków 2008. Morton S.W., Lewis Ch.M., Chiny. Historia i kultura, Kraków 2007. Murray O., Narodziny Grecji, tłum. A. Twardecki, Warszawa 2004. Olmstead A.T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1974. Patzek B., Homer i jego czasy, tłum. M. Tycner, Warszawa 2007. Religion in the Emergence of Civilization, (ed.) I. Hodder, Cambridge 2010. Rethinking the Mediterranean, (ed.) W.V. Harris, Oxford 2005. Roux G., Mezopotamia, tłum. B. Kowalska, J. Kozłowka, Warszawa 2003. Składanek B., Historia Persji. T. 1. Od czasów najdawniejszych do najazdu Arabów, Warszawa 2004. Składankowa M., Kultura perska, Wrocław 1995. Soden W. von, The Ancient Orient. An introduction to the study of the Ancient Near East, Grand Rapids (Mich.) 1994. Trigger B.G., Understanding Early Civilizations. A Comparative Study, Cambridge 2003. Uberti M.L., Wprowadzenie do historii starożytnego Bliskiego Wschodu, tłum. A. Mrozek, Warszawa 2010. Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2004. CYWILIZACJE OSIOWE I. Cywilizacje starożytne w epoce żelaza Chiny, Indie, Iran, Babilonia, Asyria, Egipt, Grecja, Rzym, Izrael II. Cywilizacje po(st)klasyczne cywilizacja judaizmu, chrześcijaństwa i islamu w późnym antyku i w średniowieczu 8. Epoka osi i cywilizacje osiowe w badaniach nad cywilizacjami BIBLIOGRAFIA Axial Civilizations and World History, (eds.) J.P.Arnason, S.N. Eisenstadt, B. Wittrock, Leiden-Boston 2005. Eisenstadt S.N., The Origins and Diversity of Axial Age Civilizations, Albany 1986. The Axial Age and Its Consequences, (eds.) R.N. Bellah, H. Joas, Cambridge (Mass.) 2012. 9. Epoka osi a imperia i uniwersalizm BIBLIOGRAFIA Avari B., Starożytne Indie, Kraków 2011. Axial Civilizations and World History, (eds.) J.P.Arnason, S.N. Eisenstadt, B. Wittrock, Leiden-Boston 2005. Basham A.L., Indie. Od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Warszawa 2000. Brosius M. The Persians, London 2006. Cline E.H., Graham M.W., Ancient Empires. From Mesopotamia to the Rise of Islam, Cambridge 2011. Crone P., Pre-Industrial Societes, Oxford 1989. Eisenstadt S.N., The Political Systems of Emipres, New Brunswick 1993. Rome and China: Comparative Perspectives on Ancient World Empires, (ed.) Walter Scheidel, Oxford 2010. Składanek B., Historia Persji. T. 1. Od czasów najdawniejszych do najazdu Arabów, Warszawa 2004. Świderkówna A., Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, Warszawa 1995. Walbank F.W., Świat hellenistyczny, Warszawa 2003. Winiarczyk M., Utopia w Grecji hellenistycznej, Wrocław 2010. Olmstead A.T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1974. Finley M.I., Polityka w świecie starożytnym, Kraków 2000. Alfoldy G., Historia społeczna starożytnego Rzymu, Poznań (kilka wydań). Favier J., Wielkie odkrycia. Od Aleksandra do Magellana, Warszawa 1996. 10-11.Krystalizacja cywilizacji osiowych na wschodzie i na zachodzie BIBLIOGRAFIA Agon, Logos, Polis. Greek Achievement and its Aftermath, (eds.) J.P. Arnason, P. Murphy, Stuttgart 2001. Antropologia antyku greckiego. Zagadnienia i wybór tekstów, (red.) W. Lengauer, P. Majewski, L. Trzcionkowski., Warszawa 2011. Avari B., Starożytne Indie, Kraków 2011. Axial Civilizations and World History, (eds.) J.P.Arnason, S.N. Eisenstadt, B. Wittrock, Leiden-Boston 2005. Basham A.L., Indie. Od początku dziejów do podboju muzułmańskiego, Warszawa 2000. Bravo B., Węcowski M., Wipszycka E., Wolicki A., Historia starożytnych Greków, t. 2: Okres klasyczny, Warszawa 2009. Brosius M. The Persians, London 2006. Crawford M., Rzym w okresie republiki, Warszawa 2004. Davies J.K., Demokracja w Grecji klasycznej, Warszawa 2003. Evans R., Utopia Antiqua. Readings of the Golden Age and Decline at Rome, London 2008. Falk M., Mit psychologiczny w starożytnych Indiach, Kraków 2011. Granet M., Cywilizacja chińska, Warszawa 1995. Grecja klasyczna 500–323 p.n.e., (red.) R. Osborne, tłum. B. Mierzejewska, Warszawa 2002. Hansen M.H., Demokracja ateńska w czasach Demostenesa. Struktura, zasady i ideologia, Warszawa 1999. Jameson M.H., Religion in the Athenian Democracy [w:] Democracy 2500? Questions and Challenges, (eds.) I. Morris, K.A. Raaflaub, Iowa 1998.
4 Kulesza R., Sparta w V–IV wieku p.n.e., Warszawa 2003. Light against Darkness. Dualism in Ancient Mediterranean Religion and the Contemporary World, (eds.) A. Lange, E. M. Meyers, Göttingen 2011. Lloyd G.E.R., Nauka grecka od Talesa do Arystotelesa, Warszawa 1998. Lloyd G.E.R., Nauka grecka po Arystotelesie, Warszawa 1998. Morton S.W., Lewis Ch.M., Chiny. Historia i kultura, Kraków 2007. Needham J., Wielkie miareczkowanie. Nauka i społeczeństwo w Chinach i na Zachodzie, Warszawa 1984. Polis, “The Political”, and Political Thought. New Departures in Ancient Greece, c. 800-500 BCE [w:] Axial Civilizations and World History, (eds.) S.N. Eisenstadt, B. Wittrock, Leiden 2005, s. 253-283. Rites of Passage in Ancient Greece. Literature, Religion, Society, (ed.) M.W. Padilla, Lawisburg 1999. Roetz H., Confucian ethics of the Axial Age. A Reconstruction under the Aspect of the Breakthrough toward Postconventional Thinking, Albany (NY) 1993. Russo L., Zapomniana rewolucja. Grecka myśl naukowa a nauka nowoczesna, Kraków 2005. Shaked Sh., Dualism in Transformation. Varieties of Religion in Sasanian Iran, London 1994. Składankowa M., Kultura perska, Wrocław 1995. Świderkówna A., Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, Warszawa 1995. The Role of Religion in the Early Greek Polis, (ed.) R. Hägg, Stockholm 1996. Versnel H.S., Religion and Democracy [w:] Die Athenische Demokratie im 4. Jahrhundert v.Ch., (ed.) W. Eder, Stuttgart 1995. Vidal-Naquet P., Vernant J.-P., Brisson J.-P., Brisson E., Zrozumieć demokrację i obywatelskość. Dziedzictwo grecko-rzymskie, Warszawa 2007. Walbank F.W., Świat hellenistyczny, Warszawa 2003. Winiarczyk M., Euhemer z Messeny. Życie i dzieło. Święta historia, Wrocław 2012. Winiarczyk M., Utopia w Grecji hellenistycznej, Wrocław 2010. 12. Interioryzacja podmiotu - interioryzacja religii / kres ofiary BIBLIOGRAFIA Bremmer J.N., The Early Greek Concept of the Soul, Princeton 1987. Bremmer J.N., The Rise and Fall of the Afterlife, London 2002. Finn Th.M., From Death to Rebirth. Ritual and Conversion in Antiquity, Mahwah (New Jersey) 1997. Man and His Salvation. Studies in Memory of S.G.F. Brandon, (eds.) E.J. Sharpe, J.R. Hinnells, Manchester 1973. Religion And the Self in Antiquity, (eds.) D. Brakke, M.L. Satlow, S. Weitzman, Bloomington (Indiana) 2005. Rodhe E., Kult duszy i wiara w nieśmiertelność u starożytnych Greków, Kęty 2007 Snell B. , Odkrycie ducha. Studia o greckich korzeniach myślenia europejskiego, Warszawa 2009. Sorabji R., Self. Ancient and Modern Insights about Individuality, Life, and Death, Oxfod 2006. Stroumsa G.G., The End of Sacrifice. Religious Transformations in Late Antiquity, Chicago 2009. Tabor J.D., Death as Life and Life as Death. Revisiting Rodhe [w:] Reading Religions in the Ancient World. Essays Presented to Robert McQueen Grant on His 90th Birthday, (eds.) D.E. Aune, R.D. Young, Leiden 2007, s. 27-38. The Saviour God. Comparative Studies in the Concept of Salvation, Presented to Edwin Oliver James, (ed.) S.G.F. Brandon, Manchester 1963. Transformations of the Inner Self in Ancient Religions, (eds.) J. Assmann, G.G. Stroumsa, Leiden 1999. Ustinova Y., Caves and the Ancient Greek Mind. Descending Underground in the Search for Ultimate Truth, Oxford, 2009. 13. Od politeizmu do monoteizmu BIBLIOGRAFIA Assmann J., Monotheism and Polytheism, w: Ancient Religions, (ed.) S.I. Johnston, Cambridge 2009. Assmann J., Of God and Gods. Egypt, Israel, and the Rise of Monotheism, Madison (Wisconsin) 2008. Assmann J., The Price of Monotheism, Stanford 2009. Empsychoi Logoi. Religious Innovations in Antiquity. Studies in Honour of Pieter Willem van der Horst, (eds.) A. Houtman, A. de Jong, M. Misset-van de Wag, Leiden – Boston 2008. Fowden G., Empire to Commonwealth. Consequences of Monotheism in Late Antiquity, Princeton 1993. Hornung E., Jeden czy wielu? Koncepcja Boga w starożytnym Egipcie, Warszawa 1991. One God or Many? Concepts of Divinity in the Ancient World, (ed.) B.N. Porter, Chebeague Island (Maine) 2000. One God. Pagan Monotheism in the Roman Empire, eds. S. Mitchell, P. van Nuffelen, Cambridge 2010. Pagan Monotheism in Late Antiquity, eds. P. Athanassiadi, M. Frede, Oxford 1999. Patton K.C., Religion of the Gods. Ritual, Paradox, and Reflexivity, Oxford 2009. Reconsidering the Concept of Revolutionary Monotheism, (ed.) Beate Pongratz-Leisten, Winona Lake 2011. Smith M.S., God in Translation. Deities in Cross-cultural Discourse in the Biblical World, Tübingen 2010. 14. Od bogów do Boga BIBLIOGRAFIA Halpern B., From Gods to God. The Dynamics of Iron Age Cosmologies, Tübingen 2009. Nuffelen van P., Rethinking the Gods. Philosophical Reading of Religion in the Post-Hellenistic Period, Cambridge 2011. Świderkówna A., Bogowie zeszli z Olimpu. Bóstwo i mit w greckiej literaturze świata hellenistycznego, Warszawa 1991. The Divine Father. Religious and Philosophical Concepts of Divine in Antiquity, eds. Felix Albrecht, Reinhard Feldmeier, Brill 2014. Traditions of Theology. Studies in Hellenistic Theology, Its Background and the Aftermatch, (eds.) D. Frede, A. Laks, Leiden – Boston – Köln 2002. Tripolitis A., Religions of the Hellenistic-Roman Age, Cambridge 2002. 15. Religie monoteistyczne a cywilizacje postklasyczne w późnym antyku i średniowieczu – w stronę irracjonalizmu BIBLIOGRAFIA A Companion to Late Antiquity, (ed.) Ph. Rousseau, Malden (Mass.) 2012. Abu-Lughod J., Europa na peryferiach. Średniowieczny system-świat w latach 1250-1350, Kęty 2012. Across the Mediterranean Frontiers. Trade, Politics and Religion, 650-1450, (eds.) D. A. Agius, I.R. Netton, Turnhout 1997. Al-Azmeh A., Muslim Kingship. Power and the Sacred in Muslim, Christian and Pagan Politics, London 1997. Althoff G., Potęga rytuału. Symbolika władzy. Średniowiecze, Warszawa 2011. Banniard M., Geneza kultury europejskiej V–VIII w., Warszawa 1995. Banniard M., Wczesne średniowiecze na Zachodzie, Warszawa 1998. Berschin W., Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy, Gniezno 2003. Bizancjum ok. 500-1024, (red.) J. Shepard, Warszawa 2012. Bloch M., Społeczeństwo feudalne, Warszawa 2002 [2 wyd.]. Bowes K., Private Worship, Public Values, and Religious Change in Late Antiquity, Cambridge 2008. Brown P., Society and the Holy in Late Antiquity, Berkeley 1982. Buc Ph., Pułapki rytuału. Między wczesnośredniowiecznymi tekstami a teorią nauk społecznych, Warszawa 2011. Bylina St., Drogi – granice – most. Studia o przestrzeni publicznej i sakralnej w średniowieczu, Warszawa 2012. Byzantine Style, Religion and Civilization. In Honour of Sir Steven Runciman, (ed.) Elizabeth Jeffreys, Cambridge 2006.
5 Cameron Av., The Mediterranean World in Late Antiquity AD 395-600, London-New York 1993. Cardini F., Europa a islam, Kraków 2006. Constructing Identities in Late Antiquity, (ed.) Richard Miles, London 2002. Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Kraków 1997. Człowiek średniowiecza, (red.) J. Le Goff, Warszawa 2000. Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym, (red.) Ewa Biernacka, Warszawa 1997. Delumeau J., Skrzydła anioła. Poczucie bezpieczeństwa w duchowości człowieka Zachodu w dawnych czasach, Warszawa 1998. Dumézil B., Chrześcijańskie korzenie Europy, Kęty 2008. Dziekan M., Dzieje kultury arabskiej, Warszawa 2008. Elias N., Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, Warszawa 1980. Encyklopedia kultury bizantyńskiej, (red.) O. Jurewicz, Warszawa 2002. Evans J.A., Justynian i imperium bizantyńskie, Warszawa 2008. Fowden G., Empire to Commonwealth. Consequences of Monotheism in Late Antiquity, Princeton 1993. Goddard H., Historia stosunków chrześcijańsko-muzułmańskich, Warszawa 2009. Goodman M., Judaism in the Roman World. Collected Essays, Leiden 2007. Gregory T.E., Historia Bizancjum, Kraków 2008. Gutas D., Greek Thought, Arabic Culture. The Graeco-Arabic Translation Movement in Baghdad and Early ‘Abbasaid Society (2nd-4th/5th-10th c.), London 2012. Heather P., Imperia i barbarzyńcy. Migracje i narodziny Europy, Poznań 2010. Herrin J., Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, Warszawa 2009. Historia nauki arabskiej, (red.) R. Rashed, t. I–III, Warszawa 2000–2002. Islamic Philosophy, Science, Culture, and Religion. Studies in Honor of Dimitri Gutas, (eds.) F. Opwis, D. Reisman, Leiden 2012. Jews in Byzantium. Dialectics of Minority and Majority Cultures, (eds.) R. Bonfil, O. Irshai, G.G. Stroumsa, R. Talgam, Leiden–Boston 2012. Karras R., Seksualność w średniowiecznej Europie, Warszawa 2012. Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesno bizantyjskim, (red.) M.J. Leszka, T. Wolińska, Warszawa 2011. Koziol G., Błaganie o przebaczenie i łaskę. Porządek rytualny i polityczny wczesnośredniowiecznejFrancji, Warszawa 2010. Lassner J., Jews, Christians, and the Abode of Islam. Modern Scholarship, Medieval Realities, Chicago 2012. Le Goff J., Bóg średniowiecza. Rozmowy z Jean-Luc Pouthierem, Warszawa 2008. Le Goff J., Długie średniowiecze, Warszawa 2004. Le Goff J., Inteligencja w wiekach średnich, Warszawa 1964. Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 2002. Le Goff J., Niezwykli bohaterowie i cudowne budowle średniowiecza, Warszawa 2011. Le Goff J., Średniowiecze i pieniądze. Esej z antropologii historycznej, Warszawa 2011. Le Goff J., Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997. Leciejewicz L., Nowa postać świata. Narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej, Wrocław 2000 [wyd. 1], 2007 [wyd. 2]. Levine Lee I., Judaism and Hellenism in Antiquity. Conflict or Confluence?, Seattle 1998. Lewis B., Arabowie w historii, Warszawa 1995. Liebeschuetz J.H.W.F., East and West in Late Antiquity. Invasion, Settlement, Ethnogenesis and Conflicts of Religion, Brill 2015. Manikowska H., Jerozolima – Rzym – Compostela. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza, Wrocław 2008. Menocal M.R., Ozdoba świata. Jak muzułmanie, Żydzi i chrześcijanie tworzyli kulturę tolerancji w średniowiecznej Hiszpanii, Kraków 2006. Minois G., Kościół i nauka. Dzieje pewnego niezrozumienia, t. 1: Od Augustyna do Galileusza, Warszawa 1995. Modzelewski K., Barbarzyńska Europa, Warszawa 2002. Moulin L, Średniowieczni szkolarze i ich mistrzowie, Gdańsk 2002. O’Shea S., Morze wiary. Islam i chrześcijaństwo w świecie śródziemnomorskim doby średniowiecza, Poznań 2009. Ostrogorski G., Dzieje Bizancjum, Warszawa 2012. Pachniak K., Nauka i kultura muzułmańska i jej wpływ na średniowieczną Europę, Warszawa 2010. Paget J.C., Jews, Christians and Jewish Christians in Antiquity, Tübingen 2010. Paradise in Antiquity. Jewish and Christian Views, (eds.) M. Bockmuehl, G.G. Stroumsa, Cambridge 2010. Pastoureau M., Średniowieczna gra symboli, Warszawa 2006. Pernoud R., Inaczej o Średniowieczu, Warszawa 2002. Religious Diversity in Late Antiquity, (eds.) D.M. Gwynn, S. Bangert, Leiden 2010. Religious Foundations of Western Civilization. Judaism, Christianity, and Islam, (eds.) J. Neusner, A.J. Avery-Peck, A. Buturovic, B.D. Chilton, E. Wolfson, E. Homerin, J.A. Brundage, J. Levenson, O. Remie Constable, S. Feldman, W. Green, Nashville 2006. Reynolds L.D., Wilson N.G., Skrybowie i uczeni O tym w jaki sposób antyczne teksty literackie przetrwały do naszych czasów, Warszawa 2009. Reynolds S. , Lenna i wasale. Reinterpretacja średniowiecznych źródeł, Kęty 2011. Riché P., Edukacja i kultura w Europie Zachodniej (VI-VIII w.), Warszawa 1995. Riché P., Karolingowie. Ród, który stworzył Europę, Warszawa 1997. Rituals of Power. From Late Antiquity to the Early Middle Ages, (eds.) F. Theuws, J.L. Nelson, Leiden 2000. Rollin A., Islam, chrześcijaństwo i Zachód. Burzliwe dzieje wzajemnych relacji, Kraków 2004. Schmitt J.-C., Duchy. Żywi i umarli w społeczeństwie średniowiecznym, Gdańsk 2002. Schmitt J.C., Gest w średniowiecznej Europie, Warszawa 2006. Schott J.M., Christianity, Empire, and the Making of Religion in Late Antiquity, Philadelphia 2008. Shaked S., From Zoroastrian Iran to Islam. Studies in Religious History and Intercultural Contacts, Aldershot 1995. Smith J.Z., Drudgery Divine. On the Comparison of Early Christianities and the Religions of Late Antiquity, Chicago1990. Stebnicka K., Tożsamość diaspory. Żydzi w Azji Mniejszej okresu cesarstwa, Warszawa 2011. Świat średniowiecza, (red.) Agnieszka Bartosiewicz, Warszawa 2010. Tolerance and Intolerance In Early Judaism and Christianity, (eds.) G.N. Stanton, G.G. Stroumsa, Cambridge 1998. Vauchez A., Duchowość średniowiecza, Gdańsk 1996. Wczesne średniowiecze, (red.) R. McKitterick, Warszawa 2003. Zaremska H., Żydzi w średniowiecznej Europie Środkowej: w Czechach, Polsce i na Węgrzech, Poznań 2005. 16. Podsumowanie kursu WARUNKI ZALICZENIA: Całość kursu kończy się egzaminem pisemnym obejmującym analizę opracowania naukowego, opanowanego przez studenta samodzielnie, z wykorzystaniem wiedzy uzyskanej podczas wykładów oraz ćwiczeń. * Lektura do egzaminu zostanie podana co najmniej miesiąc przed egzaminem. ** Do egzaminu dopuszczane są tylko te osoby, które uzyskały zaliczenie ćwiczeń. KONTAKT: dr Daria Szymańska-Kuta, e-mail: d.szymanska-kuta@wp.pl; dyżur: piątek, godz. 12:15 – 13:15;