dr Głowacka- BADANIE UKŁADU TĘTNICZEGO I ŻYLNEGO.pdf

Badanie układu tętniczego i żylnego

Badanie tętnic: Tętnice bada się poprzez oglądanie, obmacywanie i osłuchiwanie. W badaniu fizykalnym dostępne są takie tętnice jak: częściowo aorta, szyjne, ramienne, promieniowe, łokciowe, udowe powierzchowne, podkolanowe, piszczelowe tylne, grzbietowe stopy.

Oglądanie tętnic: Dzięki temu badaniu można stwierdzić widoczne, nieprawidłowe tętnienia, które mogą pojawić się w rzadkich sytuacjach, np. tętnienie aorty w II prawym międzyżebrzu przy mostku może być objawem bardzo dużego tętniaka tej tętnicy Badanie palpacyjne tętnic: Ma na celu ocenę sztywności ściany tętnic i zbadanie tętna Osłuchiwanie tętnic: Metodą pośrednią za pomocą sfigmomanometru bada się ciśnienie tętnicze krwi

Tętnice dostępne do badania metodą (A) palpacji i (B) osłuchiwania:

Zasady badania układu naczyniowego: Wykonuje się w celu oceny cech naczyń i ich symetryczności w kończynach górnych i dolnych. Wyniki oceny należy zestawić z określeniem cech skóry i rezultatami badania neurologicznego. Badanie powinno być wykonywane w ciepłym pokoju, przy jasnym świetle. Przy badaniu palpacyjnym tętna należy zwrócić uwagę na: pozycje pacjenta i osoby badającej by były wygodne, ułożenie palców i siłę docisku by były właściwe, nie mylić tętna własnego z tętnem pacjenta ( poprzez rozróżnienie liczby uderzeń serca badającego i pacjenta)

Metody badania tętna: Tętnica promieniowa Prawa tętnica ramienna przyśrodkowo do ścięgna mięśnia dwugłowego (BT)

Badanie tętnic górnych: Należy zwracać uwagę na: rozwój i symetryczność tętnic, stan skóry, stan mięśni, barwę i zewnętrzną budowę skóry i łożyska paznokci, obecność obrzęków

Test Allena: Służy do oceny drożności tętnicy łokciowej i promieniowej. Polega na silnym uciskaniu tętnicy promieniowej lub łokciowej, a pacjent w tym momencie ma zaciśniętą dłoń w pięść. Po zwolnieniu ucisku i rozluźnieniu dłoni przez pacjenta, palce ręki poddawanej próbie w ciągu 10 sekund powinny się zaróżowić. Przedłużenie czasu trwania bladości palców po zamknięciu ucisku na jednej z tętnic przedramienia i następczym jego zwolnieniu świadczy o niedrożności drugiej tętnicy Bladość lub sinicę palców spotyka się w zespole Raynauda, z kolei obrzęk i przepełnienie żył w niedrożności żył.

Badanie tętnic kończyn dolnych: Należy zwracać na uwagę: stopień odżywienia skóry, rozwój mięśni, symetryczność cech w tym zakresie, barwę i strukturę powierzchni skóry, paznokci, rozwój i rozmieszczenie włosów na podudziach, stopach i palcach (obszary niedokrwienia tracą włosy), przebarwienia, wysypkę, blizny, owrzodzenia, rozwój żył, rozszerzenia żylne, żylaki, obrzęk.

Ocena tętna: W trakcie badania palpacyjnego dokonuje się oceny tętna we wszystkich dostępnych tętnicach: na tętnicy udowej powierzchownej (miejsce badania- punkt poniżej więzadła pachwinowego, w połowie odległości między kolcem biodrowym przednim a spojeniem łonowym), na tętnicy podkolanowej (mocny ucisk w punkcie trochę w bok od pośrodkowej linii dołu podkolanowego; badanie należy wykonywać przy zgięciu kończyny w stawie kolanowym lub w pozycji na brzuchu pacjenta, ze zgiętą kończyną w stawie kolanowym pod kątem 90stopni; brak tętna w dole podkolanowym może świadczyć o tym, że tętnica przebiega głęboko), na tętnicy grzbietowej stopy ( wyczuwalna w okolicy nieco w bok od ścięgna prostownika palucha), na tętnicy piszczelowej tylnej ( w linii nieco poniżej przyśrodkowej kostki; u osób otyłych lub z obrzękiem tętno może być niewyczuwalne, słabe tętno lub jego brak na tętnicach kończyny sugeruje chorobę zwężającą tętnice; brak tętna na tętnicy grzbietowej stopy może być wrodzony i nie jest wówczas istotny dla rozpoznania)

Metody badania tętna: Tętnica udowa pośrodku odległości między kolcem biodrowym przednim górnym (IS) a guzkiem łonowym (PT) Tętnica podkolanowa

Ocena ocieplenia: Przy ocenie ucieplenia stóp i kończyn dolnych badający powinien grzbietem palców i dłoni przesuwać rękę od dołu ku górze kończyn pacjenta, porównując symetryczne punkty w obu kończynach. Jednostronne zmniejszenie ocieplenia dowodzi niedokrwieniu, jeśli występuje obustronnie , sugeruje na nerwicę. Jeżeli tętno poniżej tętnic udowych jest nieprawidłowe, to należy je zbadać osłuchowo. Przy osłuchiwaniu dużych tętnic szmer skurczowy wskazuje na turbulencję krwi spowodowaną umiarkowanym zwężeniem tętnicy, z kolei szmer rozkurczowy na duże jej zwężenie

Próba podniesienia: Jest stosowana do oceny stopnia i umiejscowienia upośledzenia krążenia. Prawidłowo przy podniesieniu kończyny dolnej (lub górnej) powyżej 60stopni jej zblednięcie następuje po 60 sekundach. Jeśli przed upływem tego czasu kończyna staje się blada, wskazuje na jej znaczne niedokrwienie. Stopień niedokrwienia Szybkość pojawienia się zblednięcia 0 Niewystępowanie w ciągu 60sekund 1 W ciągu 60 sekund 2 Pomiędzy 60 a 30 sekund 3 W okresie krótszym niż 30 sekund 4 Bladość występuje w poziomym położeniu kończyny

Próba opuszczenia: Jest wykonywana po próbie podniesienia, która ma na celu ocenę czas powrotu prawidłowego zabarwienia skóry w sekundach i czas wypełniania się żył, wcześniej opróżnionych w wyniku podnoszenia kończyny. Stopień niedokrwienia Czas powrotu prawidłowego zabarwienia skóry (s) Czas wypełnienia żył (s) Ukrwienie prawidłowe < 10 < 15 Umiarkowane niedokrwienie 15-25 20-30 Ciężkie niedokrwienie > 40 > 40

Badanie układu żylnego kończyn dolnych: Badanie układu żylnego kończyn dolnych wykonuje się w pozycji stojącej, gdyż daje to możliwość wykrycia żylaków układu żył: odpiszczelowej i odstrzałkowej. Bada się za pomocą palpacji i oglądania. Podczas obserwacji należy zwrócić uwagę na rozszerzenia żylne, obecność obrzęku, występowania zabarwienia siniczego lub sinoróżowego skóry i innych zmian na skórze. Podczas badania palpacyjnego można stwierdzić bolesność w momencie ucisku, stwardnienia w przebiegu naczyń, wzmożone napięcie w okolicy oczekiwanych zmian.

Powierzchowne i głębokie żyły kończyny dolnej:

Próby na sprawność zastawek żylnych: Próba ucisku: wymacanie opuszkami palców rozszerzonej żyły i silnym ucisku (drugą dłonią) tej samej żyły w odległości 10-20cm powyżej badanego punktu. Przy niesprawnych zastawkach na odcinku pomiędzy punktami uciskanymi w momencie wywarcia nacisku ręką położoną niżej wyczuwalny jest impuls fali krwi. Przy sprawnych zastawkach tak impuls nie powstaje. Próba Trendelenburga (wstecznego wypełnienia): pozwala ocenić sprawność zastawek w żyłach łączących i w żyle odpiszczelowej i strzałkowej. Polega na podnoszeniu kończyny w górę pod katem 90stopni (żyła się opróżnia) i zakładaniu opaski uciskowej wokół górnej części uda, tak aby ucisnąć żyłę odpiszczelową ( a nie tętnicę udową). Następnie prosimy aby pacjent przyjął pozycje stojącą, w której obserwuje się wypełnienie żył. Prawidłowo żyła odpiszczelowa wypełnia się w ciągu 35 sekund. Szybsze wypełnienie powierzchownych żył wskazuje na niesprawność zastawek w żyłach łączących. Po zwolnieniu opaski uciskowej na udzie przy sprawnych zastawkach w żyle odpiszczelowej nie obserwuje się dodatkowego wypełnienia tej żyły. Pojawienie się fali zwrotnej wskazuje na to, że z góry płynie wsteczny prąd krwi spowodowany niesprawnością zastawek żylnych w żyle odpiszczelowej

Badanie układu naczyniowego pozwala na różnicowanie zaburzeń niewydolności tętnic i żył w przebiegu chorób naczyń obwodowych. Objawy przewlekłej niewydolności tętnic i żył: Objaw Przewlekła niewydolność tętnic Przewlekła niewydolność żył tętno słabe lub nieobecne prawidłowe, czasem przykryte obrzękiem barwa skóry blada ( zwłaszcza po uniesieniu kończyny), sinoczerwona po jej opuszczeniu prawidłowa/ zasiniona przy opuszczeniu kończyny ucieplenie zmniejszone prawidłowe obrzęk nieobecny obecny, znaczny zmiany troficzne skóry cienka, błyszcząca zanikowa skóra, utrata włosów z palców i grzbietu stopy, pogrubienie i pękanie paznokci brunatne przebarwienie dookoła kostek owrzodzenia jeśli są to dotyczą palców jeśli są to dotyczą kostek zgorzel może powstać nie powstaje

Dziękuję

Bibliografia: 1. Allan M., Spencer J., Kokot F., Wywiad i badanie przedmiotowe, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005, s. 117-140; 2. Munro J., Edwards Ch., Badanie kliniczne, Wydanie II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993, s.104-159; 3. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K., Podstawy pielęgniarstwa, Tom II- Wybrane działania pielęgniarskie, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004, s. 466-479